រាប់ចាប់ពីការទាមទារឲ្យមានការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ រហូតដល់ការជំរុញឱ្យមានការរួបរួមជាតិក្នុងប្រទេសដែលមានការបែកបាក់គ្នា និងការរៀបចំក្រុមការងារព្រះបរមរាជវាំងសារជាថ្មី ព្រះមហាក្សត្រថ្មីរបស់ប្រទេសថៃកំពុងប្រថាប់ត្រាប្រកបដោយទំនុកចិត្តទៅលើរបបដឹកនាំរបស់ទ្រង់។
ព្រះមហាក្សត្រ Maha Vajiralongkorn ទ្រង់បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ទៅកាន់ក្រុមនាយឧត្តមសេនីយ៍ដែលកំពុងតែដឹកនាំប្រទេសថា ព្រះអង្គនឹងមិនគ្រាន់តែគង់នៅពីខាងក្រោយជាព្រះប្រមុខរដ្ឋតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ ចាប់តាំងពីព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនៅក្នុងខែធ្នូ បន្តពីព្រះរាជបិតារបស់ទ្រង់ដែលប្រជារាស្ត្រថៃគោរពចាត់ទុកសឹងស្មើនឹងព្រះអាទិទេពនោះ។
នេះជារឿងសំខាន់មួយនៅក្នុងប្រទេសថៃ ជាទីដែលទំនាក់ទំនងរវាងព្រះមហាក្សត្រ កងទ័ព និង អ្នកនយោបាយនានា បានក្លាយជាកត្តាកំណត់នូវស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទី២នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ និងជាប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តវ័យចំណាស់របស់អាមេរិកនៅក្នុងតំបន់។
យ៉ាងហោចណាស់គិតមកទល់ពេលនេះ ការព្យាករណ៍នានាដោយក្រុមអ្នកជំនាញអំពីរបត់នៃការផ្លាស់ប្តូរព្រះមហាក្សត្រដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះ គឺខុសពីការពិត។
លោកបណ្ឌិត Paul Chambers នៅវិទ្យាស្ថានកិច្ចការអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (Institute of Southeast Asian Affairs) នៅក្នុងខេត្តឈៀងម៉ៃ បាននិយាយថា៖ «ព្រះករុណាបានបញ្ជាក់ឲ្យឃើញពីសមត្ថភាពដ៏ឈ្លាសវៃរបស់ទ្រង់ក្នុងការចាត់ចែងរបបយោធា និងកងទ័ព»។
ក្នុងចំណោមមនុស្សជាងម្ភៃនាក់ប្លាយ រួមមានមន្ត្រីកំពុងកាន់តំណែង និងអតីតមន្ត្រី មន្ត្រីយោធា តំណាងរាស្ត្រ អ្នកការទូត ឬ ក្រុមអ្នកវិភាគដែលបានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Reuters ក្នុងរឿងនេះ គ្មានអ្នកណាម្នាក់មើលឃើញថា មានការគំរាមកំហែងភ្លាមៗទៅលើតុល្យភាពនៃអំណាចនោះទេ។
ដោយសារ «ច្បាប់ប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ» អាចដាក់ពន្ធនាគារចំពោះបុគ្គលណាដែលត្រូវបានរកឃើញថាមានទោសពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ទៅលើព្រះមហាក្សត្រនោះ មានប្រជារាស្ត្រថៃតិចតួចប៉ុណ្ណោះធ្វើការអត្ថាធិប្បាយដោយបើកចំហអំពីបញ្ហាក្នុងខ្សែរាជវង្ស។
នៅពេលសុំការឆ្លើយតបសម្រាប់ការសរសេរព័ត៌មាននេះ មន្ត្រីព្រះបរមរាជវាំងបាននិយាយថា លោកមិននិយាយជាមួយសារព័ត៌មានទេ។ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលក៏បានបដិសេធមិនធ្វើការអត្ថាធិប្បាយផងដែរ។
ទំនាក់ទំនងដោយមានការស្តាប់បង្គាប់
ព្រះមហាក្សត្រ Vajiralongkorn បានចាប់ផ្តើមពីចំណុចខុសគ្នាខ្លាំងមួយពីព្រះបិតារបស់ទ្រង់ គឺអតីតព្រះមហាក្សត្រ Bhumibol Adulyadej ដែលបានចូលទិវង្គតកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា។
នៅពេលដែលយុវរាជ Bhumibol ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៤០ អនាគតនៃរបបរាជានិយមនៅពេលនោះស្ថិតនៅក្នុងភាពមន្ទិលនៅឡើយ។
ពេលនោះ ព្រះអង្គបានបង្កើតឡើងវិញនូវដួងវិញ្ញាណរាជ្យបល្ល័ង្គ និងព្រះរាជអំណាចដ៏ស្ងាត់ៗ ដោយបានចងសម្ព័ន្ធមិត្តជាច្រើន ហើយបានក្លាយជាអាជ្ញាកណ្តាលកំពូលលើការសម្រេចនៅពេលមានរដ្ឋប្រហារ និងភាពចលាចលរយៈពេលខ្លីនានា នៅពេលដែលប្រទេសថៃបានផ្លាស់ប្តូរពីទីជនបទដាច់សង្វែងទៅជាប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលមធ្យម។
ព្រះមហាក្សត្រ Vajiralongkorn ដែលមានព្រះជន្ម ៦៤ វស្សា បានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំនៅបរទេស ហើយឆាកជីវិតឯកជនរបស់ព្រះអង្គមានភាពស្មុគស្មាញដោយសារទ្រង់បានរៀបអភិសេកបីដង ហើយព្រះអង្គនៅមិនទាន់ទទួលបានទឹកចិត្តគោរពស្រលាញ់ពីសាធារណៈជន ដូចព្រះបិតាព្រះអង្គនៅឡើយ។
ប៉ុន្តែ ជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះអង្គបានធ្វើឲ្យក្រុមនាយឧត្តមសេនីយ៍យល់ឃើញផ្សេងៗគ្នា។ ព្រះអង្គបានឆ្លងកាត់សាលាយោធា ព្រះអង្គធ្លាប់ទតផ្ទាល់ការប្រយុទ្ធនឹងក្រុមបះបោរក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៧០ ហើយព្រះអង្គក៏អាចបើកបរយន្តហោះចម្បាំងថែមទៀតផង។
តាមក្បួនច្បាប់ មន្រ្តីក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលយោធាត្រូវក្រាបថ្វាយបង្គំនៅចំពោះព្រះភ័ក្រ្តព្រះមហាក្សត្រថ្មីក្នុងបន្ទប់ព្រះរាជសវនាការដូចដែលបានបង្ហាញនៅក្នុងរូបថត។
អ្នកស្រី Eugenie Mérieau សាស្ត្រាចារ្យនិងអ្នកស្រាវជ្រាវនៅសាកលវិទ្យាល័យ Sciences Po ក្នុងទីក្រុងប៉ារីសបាននិយាយថា៖ «យ៉ាងហោចណាស់ ទំនាក់ទំនងគឺស្ថិតក្នុងផ្នែកមួយនៃការស្តាប់បង្គាប់ផងដែរ»។
ការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
រដ្ឋាភិបាលយោធាបានគោរពធ្វើតាមយ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់នៅពេលដែលព្រះបរមរាជវាំងស្នើសុំឲ្យមានការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលនេះជាការស្នើកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកដំបូងក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទសវត្សរ៍មកនេះ។
ខ្លឹមសារដែលត្រូវកែប្រែពាក់ព័ន្ធនឹងព្រះរាជ្យអំណាចនានារបស់ព្រះមហាក្សត្របច្ចុប្បន្ន ត្រូវបានសម្រេចកែប្រែក្នុងរយៈពេលត្រឹមតែប៉ុន្មានថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ គេបានប្រើរយៈពេលដ៏ខ្លីនេះដូចគ្នានេះដែរប្រាស់ដើម្បីកែប្រែបន្ថែមទៀតទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដែលកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលកែតម្រូវផងដែរ។
នៅឯក្នុងព្រះបរមរាជវាំងវិញ ក្រុមការងារព្រះបរមរាជវាំងកំពុងត្រូវបានរៀបចំឡើងវិញ។ មានការតែងតាំងតំណែង និងការដំឡើងឋានៈជាង២០ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយព្រះមហាក្សត្រថ្មី និងត្រូវបានចេញផ្សាយនៅក្នុងរាជសារប្រកាស Royal Gazette។
ការតែងតាំងនេះ រួមមានការរុះរើសមាជិកជាន់ខ្ពស់នៃក្រុមការងារព្រះបរមរាជវាំងដែលភាគច្រើននៃអ្នកទាំងនោះបានកាន់មុខតំណែងអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៏នៅក្នុងរាជ្យកាលអតីតព្រះមហាក្សត្រ Bhumibol និងមានការដំឡើងឋានៈមន្ត្រីយោធាជាច្រើនរូបដែលស្និទ្ធនឹងព្រះមហាក្សត្រថ្មី។
ប្រធាននៃក្រុមប្រឹក្សាកិត្តិយសដ៏មានឥទ្ធិពល លោក Prem Tinsulanonda ដែលមានអាយុ ៩៦ ឆ្នាំ នៅតែកាន់តំណែងដដែល ប៉ុន្តែសមាជិកចំនួនពាក់កណ្តាលផ្សេងទៀតគឺសុទ្ធតែជាមន្ត្រីថ្មីទាំងអស់។
ការតែងតាំងមន្រ្តីថ្មីចំនួនប្រាំមួយរូប បានបង្កើនចំនួនតំណាងនៃអ្នកដែលមានប្រវត្តិនៅក្នុងក្រុម Wongthewan របស់យោធា ឬ ជាឆ្មាំព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាកន្លែងដែលព្រះមហាក្សត្រធ្លាប់បានធ្វើការដែរ។
ក្នុងការដំឡើងមន្រ្តីយោធាសំខាន់ៗ ក៏មានការតែងតាំងមន្រ្តីយោធាស្រីសំខាន់មួយរូបឈ្មោះ Suthida Vajiralongkorn na Ayudhya ចូលក្នុងក្រុមអង្គរក្សផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ព្រះមហាក្សត្រ។ ជារឿយៗ មន្ត្រីរូបនេះត្រូវបានគេឃើញមានវត្តមានជាមួយព្រះមហាក្សត្រ។ បើទោះបីជាអ្នកស្រីមិនត្រូវបានតែងតាំងជាសាធារណៈជាព្រះអគ្គមហេសីក៏ដោយ ក៏នាងបានក្លាយជាឧត្តមសេនីយ៍រួចស្រេចទៅហើយនៅថ្ងៃដែលព្រះមហាក្សត្រឡើងគ្រងរាជ្យ។
កាលសប្តាហ៍កន្លងទៅ ព្រះមហាក្សត្របានតែងតាំងសម្តេចព្រះសង្ឃរាជព្រះពុទ្ធសាសនាថ្មីដែលជាការបញ្ចប់ការប្រជែងតំណែងនេះអស់រយៈជាងមួយឆ្នាំមកហើយ។ រដ្ឋសភាបានថ្វាយព្រះរាជអំណាចដល់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងការតែងតាំងតំណែងនេះ ក្រោយពេលក្រុមប្រឹក្សាសង្ឃដែលបានក្តោបកាប់សិទ្ធិសម្រេចតែងតាំងតំណែងនេះអស់រយៈពេលជាង ២៥ ឆ្នាំមកហើយ។
សម្តេចព្រះសង្ឃរាជថ្មី គឺជាបុគ្គលមានប្រវត្តិក្នុងក្រុមមនុស្សដែលចំណងទាក់ទងស្និទ្ធនឹងព្រះមហាក្សត្រ ជាជាងបេក្ខភាពសម្តេចព្រះសង្ឃរាជដែលត្រូវបានស្នើឡើងដំបូងដោយក្រុមប្រឹក្សាសង្ឃ។
ការរួបរួមនិងការផ្សះផ្សាជាតិ
សំណួរធំមួយគឺថា តើនឹងមានអ្វីកើតឡើងនៅពេលដែលមានការត្រឡប់មកវិញនូវការប្រកួតប្រជែងនយោបាយ ដែលត្រូវបានផ្អាកបន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារយោធាចុងក្រោយនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៤មក។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីលោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា (Prayuth Chan-ocha ) បាននិយាយថា ព្រះមហាក្សត្របានសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើឯកភាពនៅក្នុងប្រទេសដែលបានបែកបាក់ ទាំងនៅក្នុងព្រះរាជសារជូនពរឆ្នាំថ្មីឆ្នាំសាកល និងក្នុងពេលកិច្ចប្រជុំពេលយប់ជាមួយមេដឹកនាំប្រទេសកាលពីខែមករា ដើម្បីជំរុញឱ្យមានការផ្តល់ជំនួយបន្ថែមទៀតដល់ជនរងគ្រោះដោយសារទឹកជំនន់។
កិច្ចប្រជុំនោះបានធ្វើឡើងទន្ទឹមនឹងពេលដែលរដ្ឋាភិបាលបង្កើតគណៈកម្មាធិការផ្សះផ្សាជាតិ នៅមុនពេលការបោះឆ្នោតដែលគេរំពឹងទុកថានឹងធ្វើឡើងនៅឆ្នាំក្រោយនេះ។
គោលបំណងនៃការបង្កើតគណៈកម្មាធិការនេះ គឺដើម្បីស្តាប់ក្រុមអ្នកនយោបាយមកពីក្រុមផ្សេងៗបង្កើតចំណុចរួមមួយរវាងក្រុមទាំងនោះ និងឈានទៅដល់កិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលភាគីទាំងនោះនឹងចុះហត្ថលេខាដើម្បីធានាបាននូវការផ្លាស់ប្តូរដោយសន្តិភាពទៅកាន់របបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលដឹកនាំដោយជនស៊ីវិល។
ឈ្មោះមួយដែលនាំឲ្យមានការបែងចែកគ្នាក្នុងចំណោមប្រជាជនថៃ គឺ ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា។
អតីត «នាយករដ្ឋមន្រ្តីដែលជានាយកប្រតិបត្តិ» រូបនោះ គឺជាវីរបុរសរបស់ប្រជាជនក្រីក្រថៃដែលស្មោះត្រង់នឹងចលនាប្រជានិយមរបស់លោក។ លោកត្រូវបានគេធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ពីតំណែងនៅឆ្នាំ ២០០៦ ហើយបានទៅរស់នៅក្នុងទីក្រុង Dubai ដើម្បីគេចចេញពីការកាត់ទោសឲ្យជាប់គុកពីបទពុករលួយ។ ប្អូនស្រីរបស់លោក លោកស្រី យីងឡាក់ ស៊ីណាវ៉ាត្រា បានធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្តីចាប់ពីឆ្នាំ ២០១១ រហូតដល់ រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ ២០១៤ ។
លោក ថាក់ស៊ីន ដែលបានធ្វើឲ្យខ្លួនឯងក្លាយជាមហាសេដ្ឋី ត្រូវបានក្រុមអភិជននៅក្នុងទីក្រុងបាងកកដែលជាអ្នកស្មោះស្ម័គ្រនឹងរាជានិយមនិងគាំទ្រកងទ័ព មិនចូលចិត្តលោកឡើយ។ ក្រុមអ្នកនយោបាយអភិរក្សនិយម បានសម្តែងការភ័យខ្លាចលើកិច្ចព្រមព្រៀងលើការរួបរួមសម្ងាត់ណាមួយដែលនឹងអនុញ្ញាតឱ្យលោក ថាក់ស៊ីន វិលត្រឡប់មកប្រទេសវិញ។
មេដឹកនាំ ត្រកូល ស៊ីណាវ៉ាត្រា ទាំងពីររូបនេះ បានចេញមុខមុនអ្នកនយោបាយថៃផ្សេងទៀតនៅក្នុងការដាក់ព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍ព្រះមហាក្សត្រ Vajiralongkorn ក្នុងស៊ុមពណ៌មាសធ្វើជាផ្ទាំងបដានៅលើប្រព័ន្ធបណ្តាញសង្គម Twitter របស់ខ្លួន។
គ្មាននរណាម្នាក់ក្នុងក្រុមអ្នកនយោបាយរបស់ពួកគេ ធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីរបបរាជានិយមនោះទេ។
លោក Michael Vatikiotis នាយកប្រចាំតំបន់នៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់កិច្ចសន្ទនាមនុស្សធម៌ (Centre for Humanitarian Dialogue) ដែលបានចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការផ្សះផ្សាជាតិថៃ បាននិយាយថា៖ «មានភាពជាបន្ទាន់ជាក់ស្តែងទាក់ទងនឹងការផ្សះផ្សាដែលអ្នកនយោបាយមួយចំនួនបាននិយាយថា ភាពជាបន្ទាន់នេះផ្តើមចេញតាមការអំពាវនាវរបស់ព្រះមហាក្សត្រដើម្បីសន្តិភាព និង ឯកភាពជាតិ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «រដ្ឋាភិបាលយោធាកំពុងស្ថិតនៅក្រោមសម្ពាធខ្លះក្នុងការឆ្លើយតបតាមព្រះរាជសំណើរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ដែលការណ៍នេះអាចនឹងពន្លឿនការផ្លាស់ប្តូរទៅជារដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលវិញ»៕
ប្រែសម្រួលដោយ ផន បុប្ផា