លោក ឯម ផាត អាយុ ៥៣ ឆ្នាំ កំពុងពិនិត្យមើលអាងចិញ្ចឹមអន្ទង់របស់លោកដោយយកចិត្តទុកដាក់ ពីព្រោះវាជាកត្តាដ៏ចាំបាច់សម្រាប់ជីវភាពរស់នៅរបស់លោក។
អស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍មកហើយ អ្នកនេសាទដូចជារូបលោកបានពឹងផ្អែកលើធនធានរបស់បឹងទន្លេសាប ដែលជាបឹងទឹកសាបធំជាងគេបង្អស់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍និងជាកន្លែងនេសាទដ៏សម្បូរភោគផលច្រើនបំផុតនៅលើពិភពលោក។ ប៉ុន្តែ បញ្ហាប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការសាងសង់ទំនប់នៅដងទន្លេមេគង្គផ្នែកខាងលើដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់បឹងនេះ និងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅក្នុងតំបន់បានធ្វើឱ្យអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងប្រែប្រួល។
បច្ចុប្បន្ននេះ មិនមានត្រីគ្រប់គ្រាន់ដូចមុនទេ ហើយការរស់នៅតាមមាត់បឹងគឺកាន់តែប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់ព្យុះសង្ឃរាញឹកញាប់ជាងមុនដោយសារការឡើងកម្ដៅផែនដី។ លោក ផាត ថាជីវិតជាអ្នកនេសាទដូចរូបលោកគឺកាន់តែលំបាក។
លោកសង្ឃឹមថា ការចិញ្ចឹមអន្ទង់របស់លោកដែលជាអាហារដ៏មានឱជារសនៅទីផ្សារអាស៊ី ដូចជានៅចិន ជប៉ុន និង កូរ៉េខាងត្បូងជាដើម នឹងជួយឱ្យលោកអាចបន្តជីវភាពរស់នៅតទៅមុខទៀត។ លោកចិញ្ចឹមអន្ទង់នៅក្នុងអាងផ្សេងៗគ្នា ដោយពងអន្ទង់នៅក្នុងអាងកញ្ចក់តូចៗ កូនអន្ទង់តូចៗនៅក្នុងអាងប្លាស្ទិក ហើយអន្ទង់ធំល្មមនៅក្នុងអាងធំដែលមានសំបកកង់ម៉ូតូចាស់ៗទុកក្នុងអាងនោះសម្រាប់ឱ្យអន្ទង់ទាំងនោះលាក់ខ្លួន។
ការចិញ្ចឹមអន្ទង់អាចទទួលបានប្រាក់ចំណូលគ្រាន់បើ ប៉ុន្តែវាជាមុខរបរដែលមានហានិភ័យ។ អន្ទង់គឺជាសត្វពិបាកចិញ្ចឹមនិងត្រូវការចំណាយច្រើន។ វាត្រូវការទឹកអនាម័យស្អាតដែលមានអុកស៊ីសែនជាប្រចាំនិងត្រូវការចំណីពិសេស ហើយវាងាយនឹងឆ្លងជំងឺណាស់។
អន្ទង់របស់លោក ផាត ជាច្រើនបានងាប់នៅពេលដាច់ចរន្តអគ្គិសនីម្ដងៗដោយសារពេលគ្មានអគ្គិសនី ចរន្តអុកស៊ីសែននៅក្នុងអាងលែងដំណើរការ។ ប៉ុន្តែ លោកមានសុទិដ្ឋិនិយមចំពោះអនាគត។ ប្រពន្ធរបស់លោកឈ្មោះ លុយ ង៉ា អាយុ ៥២ ឆ្នាំ អាចដាំដុះបន្លែបង្ការលើដីធ្លីផ្ទះសម្រាប់បរិភោគក្នុងគ្រួសារនិងអាចលក់ខ្លះយកប្រាក់ផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។
លោកនិយាយថា៖ «អន្ទង់ជាសត្វមានតម្លៃ ហើយអាចនាំចេញទៅប្រទេសចិននិងប្រទេសផ្សេងទៀតនៅថ្ងៃអនាគត»។
ប្រជានេសាទដូចលោក ផាត មិនអាចពឹងផ្អែកលើបឹងទន្លេសាបសម្រាប់ជីវភាពរស់នៅរបស់លោកបានទៀតទេ ដែលនេះបង្ហាញពីកម្រិតប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំង។ បឹងនេះធ្លាប់មានទំហំធំជាងនេះ ៤ ដងក្នុងរដូវវស្សានិងគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ព្រៃលិចទឹកដែលជាកន្លែងបន្តពូជត្រីផ្សេងៗជាច្រើន។
«ចរន្តទឹកឡើងចុះ» ដែលជាដំណើរការធម្មជាតិទៀងទាត់នៅក្នុងប្រព័ន្ធទន្លេ បានជួយឱ្យអាងទន្លេមេគង្គក្លាយជាជម្រកត្រីទឹកសាបធំជាងគេបង្អស់នៅលើពិភពលោក។ អាងទន្លេនេះផ្គត់ផ្គង់ត្រីទឹកសាបរហូតដល់ទៅ ២០% ដល់ពិភពលោក។ នេះបើយោងតាមមជ្ឈមណ្ឌល Stimson នៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិក។
មនុស្សជាង ៣ លាននាក់រស់នៅនិងប្រកបរបរនេសាទនៅតំបន់បឹងទន្លេសាប។ មួយភាគបីនៃពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំង ១៧ លាននាក់ពឹងលើវិស័យនេសាទ។
ប៉ុន្តែ ទំនប់ទឹកនៅតាមដងទន្លេមេគង្គខាងលើក្នុងប្រទេសចិននិងឡាវកំពុងកាត់បន្ថយលំហូរទឹកទន្លេមេគង្គ ដែលធ្វើឱ្យខ្សោយដល់បាតុភូត «ចរន្តទឹកឡើងចុះ» នេះ។ បឹងបួរនានាបានរងផលប៉ះពាល់ពីការនេសាទហួសប្រមាណ ហើយព្រៃភាគច្រើនជុំវិញបឹងនេះត្រូវបានកាប់បំផ្លាញឬកាប់ឆ្ការធ្វើចម្ការ។
បើយោងតាមគម្រោងឃ្លាំមើលទន្លេមេគង្គ (Mekong Dam Monitor) ក្នុងឆ្នាំ ២០២៤ នេះ ចរន្តទឹកឡើងចុះនេះបានកើតឡើងយឺតរហូតដល់ទៅប្រហែលពីរខែ។
នៅក្នុងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីដែលខូចខាតមួយនេះ ការចិញ្ចឹមអន្ទង់និងប្រភេទត្រីផ្សេងទៀតអាចជួយទ្រទ្រង់ជីវភាពកសិករដូចជាលោក ផាតនេះ។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់លោក Zeb Hogan ជីវវិទូផ្នែកមច្ឆានៃសាកលវិទ្យាល័យ Nevada ដែលបានធ្វើការនៅក្នុងតំបន់នេះអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍។
លោកបាននិយាយថា៖ «វារីវប្បកម្មដូចជាការចិញ្ចឹមអន្ទង់ជាដើមគឺជាវិធីដែលកសិករអាចគ្រប់គ្រងទៅលើប្រភពប្រាក់ចំណូលនិងជីវភាពរបស់ពួកគេបាន»។ លោកបានបន្ថែមថា វាក៏អាចឱ្យកសិករសម្រេចចិត្តចិញ្ចឹមត្រីដែលពួកគេយល់ថាអាចលក់បានថ្លៃខ្ពស់ផងដែរ។
លោក ស៊ុំ វី អ្នកសម្របសម្រួលនៅអង្គការ VSOដែលជាអង្គការជួយលើកកម្ពស់ប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាជនរស់នៅតាមបឹងទន្លេសាប បាននិយាយថា អន្ទង់កំពុងមានតម្រូវការខ្ពស់នៅកម្ពុជានិងនៅប្រទេសមួយចំនួនទៀត ដូច្នេះហើយការចិញ្ចឹមអន្ទង់ទទួលបានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់។ លោកបានបន្ថែមថា នៅពេលកសិករចេះពីរបៀបចិញ្ចឹមអន្ទង់និងរបៀបភ្ញាស់កូនវា កសិករផ្សេងទៀតនឹងធ្វើតាម។
លោកថ្លែងដូច្នេះថា៖ «កសិករមិនត្រឹមតែអាចរកប្រាក់ចំណូលដើម្បីផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងអាចចែករំលែកចំណេះដឹងជាមួយអ្នកដទៃទៀតផងដែរ»។
ការពង្រីកវារីវប្បកម្មជួយដល់ការបង្កើនការនាំចេញរបស់កម្ពុជា។ ផលិតផលត្រីក្នុងវិស័យនេះបានកើនឡើង ២៤ ដងក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍គិតត្រឹមឆ្នាំ ២០២១។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អង្គការស្បៀងអាហារនិងកសិកម្ម (FAO) របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
កម្ពុជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិននិងបានចាប់ផ្ដើមនាំចេញអន្ទង់បង្កកទៅកាន់ទីក្រុងសៀងហៃកាលពីឆ្នាំមុន។
លោក ហេង ម៉េងទី អ្នកគ្រប់គ្រងផ្នែកនាំចេញនៃក្រុមហ៊ុននាំចេញត្រីកម្ពុជា បានប្រាប់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Xinhua របស់ចិនថា៖ «ការនាំចេញនេះនឹងរួមចំណែកដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ច បង្កើតការងារសម្រាប់កសិករនិងអ្នកនេសាទ»។
កំណើនសេដ្ឋកិច្ចមិនអាចធ្លាក់ដល់ដៃកសិករកម្ពុជានៅក្នុងសហគមន៍នេសាទនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបបានភ្លាមៗនោះទេ។ គ្រួសារខ្លះរស់នៅក្នុងផ្ទះបណ្ដែតទឹក គ្រួសារខ្លះទៀតរស់នៅក្នុងផ្ទះដែលមានសសររហូតដល់ទៅ ៨ ម៉ែត្រដើម្បីអាចរស់នៅផុតពីទឹកជំនន់ក្នុងរដូវវស្សា។
ការនេសាទគឺជាមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតតែមួយគត់សម្រាប់គ្រួសារជាច្រើន ប៉ុន្តែសញ្ញានៃការធ្លាក់ចុះបានលេចឡើងកាន់តែច្បាស់។ ការនេសាទដោយប្រើសំណាញ់អាចចាប់បានតែត្រីតូចៗឬពេលខ្លះមិនអាចបានអ្វីទាល់តែសោះ។ គ្រួសារជាច្រើននិយាយថា ត្រីធំៗឥឡូវនេះកម្រនឹងឃើញមានណាស់ និងថាអ្វីដែលពួកគេអាចនេសាទបាននៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះគឺបានតែមួយភាគតូចនៃអ្វីដែលពួកគេធ្លាប់នេសាទបានពីមុនតែប៉ុណ្ណោះ៕
វេទិកាបញ្ចេញមតិ