ស្ថានការណ៍នៅប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូងកាន់តែចុះដុនដាបយ៉ាងឆាប់រហ័ស បន្ទាប់ពីកើតមានការប្រយុទ្ធគ្នាកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ដែលយោងតាមអង្គការសហប្រជាជាតិ ឲ្យដឹងថាការប្រយុទ្ធនោះបណ្តាលឲ្យកើត «អំពើហិង្សាជាប្រព័ន្ធ និងធ្ងន់ធ្ងរប្រឆាំងនឹងជនស៊ីវិល»។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានរកឃើញថា កងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលបានសម្លាប់បុរសនិងក្មេងប្រុស៦០នាក់ដោយធ្វើឲ្យថប់ដង្ហើមស្លាប់ នៅក្នុងរដ្ឋ Unity State កាលពីខែតុលា ឆ្នាំមុន ហើយអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានរកឃើញភស្តុតាងពី «ការរំលោភបំពានធ្ងន់ធ្ងរ» នៅក្នុងតំបន់ Equatoria ខាងលិច។
លោក Ian Schwab គឺជានាយកផ្នែកគាំពារសិទ្ធិ និងយុទ្ធសាស្រ្តមានឥទ្ធិពលនៃអង្គការ Enough Project ដែលជាអង្គការគាំពារសិទ្ធិសម្រាប់ទ្វីបអាហ្វ្រិក មានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។
«អ្វីដែលយើងមើលឃើញនោះ គឺស្ថានភាពមួយដែលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ ការលួចប្លន់ថវិការដ្ឋ និងធនធានធម្មជាតិ ស្របពេលជាមួយគ្នានឹងការខ្វះការទទួលខុសត្រូវចំពោះបញ្ហាទាំងនេះ គឺចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដ៏រន្ធត់ទាំងនេះ ដែលត្រូវបានរាយការណ៍»។
ហត្ថាលេខីលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនៅខែសីហា ឆ្នាំ២០១៥ មិនទាន់បានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលរួបរួមអន្តរកាលជាតិមួយដែលគ្រោងនឹងធ្វើនៅខែវិច្ឆិកា នៅឡើយទេ។ លោកប្រធាធិបតី SalvaKiir និងមេដឹកនាំក្រុមប្រឆាំងលោក Riek Machar នៅតែមិនយល់ស្របក្នុងការដកទ័ពចេញពីរដ្ឋធានីJuba ក្នុងចំណោមបញ្ហាផ្សេងទៀត។
អំពើហិង្សានៅតែបន្តកើតឡើង ហើយប្រទេសជាតិនេះស្ថិតនៅក្នុងវិបត្តិមនុស្សធម៌យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយមានមនុស្សជាងពីរលាននាក់ត្រូវផ្លាស់ទីកន្លែង ហើយអង្គការសហប្រជាជាតិប្រកាសអំពីគ្រោះទុរភិក្ស។
អង្គការ Enough Project កំពុងណែនាំឲ្យធ្វើការកំណត់ដាក់ទណ្ឌកម្ម។
«យើងគិតថា កន្លែងដ៏ប្រសើរបំផុតដើម្បីចាប់ផ្តើម គឺត្រូវជ្រើសរើសមន្រ្តីកម្រិតខ្ពស់ៗ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងនេះ និងដើម្បីធ្វើឲ្យប្រាកដថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មដែលត្រូវបានកំណត់ទាំងនោះ ត្រូវបានពង្រឹង។ យើងមិននិយាយអំពីការដាក់ទណ្ឌកម្មគ្រប់វិស័យដែលប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសនោះទេ។ យើងសំដៅលើរូបបុគ្គលផ្ទាល់ដែលចូលរួមផ្សំគំនិត និងដឹកនាំឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងនេះ ហើយដែលកំពុងតែលួចធនធានរបស់រដ្ឋ»។
អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់អាហ្រ្វិក នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សលោក Jehanne Henry បានណែនាំឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ ដាក់ចេញនូវការហាមឃាត់ការនាំអាវុធចេញចូលប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូង។
«យើងគិតថាការ ហាមឃាត់មិនឲ្យនាំអាវុធចេញចូល គួរតែអនុវត្តជាយូរហើយ។ ជម្លោះបានចាប់ផ្តើមកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ហើយការប្រយុទ្ធបានកើតឡើងធ្ងន់ធ្ងរបំផុតនៅក្នុងសប្តាហ៍ និងខែបន្តបន្ទាប់មកទៀត។ យើងគិត ថាដីកាហាមនាំអាវុធចេញចូល សក្តិសមនៅពេលនោះ ដំបូងឡើយនៅពេលវាជាការច្បាស់លាស់មួយថា នោះគឺ សង្រ្គាមមួយដែលមិនមែនបង្កឡើងដោយក្នុងចំណោមពួកទាហាននោះទេ ប៉ុន្តែ រវាងទាហានប្រឆាំងនឹងប្រជាជនស៊ីវិល»។
ប្រទេសស៊ូដងខាងត្បូង មានសេរីភាពក្នុងការបើកឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរអាវុធរវាងរដ្ឋមួយទៅរដ្ឋមួយ ដោយគ្មានការដាក់កំហិតពីអ្នកលក់។ ឧទាហរណ៍ ដូចជាប្រទេសអ៊ុយក្រែន បានលក់កាំភ្លើងយន្តធុនស្រាលនិងធុនធ្ងន់របស់រដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងឧទ្ធម្ភាគចក្រវាយប្រហារ។
បណ្តាប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ប្រទេសអង់គ្លេស និងបារាំង គាំទ្រនូវទស្សនៈនៃការហាមឃាត់នេះ។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានជំទាស់ថា ការហាមនាំអារុធចេញចូល នឹងធ្វើឲ្យកងកម្លាំងឧទ្ទាម ទទួលគុណប្រយោជន៍ ដោយប្រទេសរុស្ស៊ី ចិន និងអង់ហ្គោឡាក៏បានធ្វើការជំទាស់ដួចគ្នានេះដែរ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស ក៏បានអំពាវនាវឲ្យសហភាពអាហ្រ្វិកពន្លឿនផែនការតាមដាន ដើម្បីបង្កើតតុលាការកូនកាត់មួយសម្រាប់ប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូង។
«វាជា សារប្រាប់ថានឹងអ្នកនឹងទទួលខុសត្រូវសម្រាប់ការបណ្តាលឲ្យមាន ឬការប្រព្រឹត្តការរំលោភបំពានទាំងនេះ»។
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពបានផ្តល់សេចក្តីសង្ឃឹមក្នុងរយៈពេលខ្លីមួយថា ការប្រយុទ្ធនិងការបំពានសិទ្ធិនឹងត្រូវបញ្ចប់។ ប៉ុន្តែ ប្រាំពីរខែក្រោយមក ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ជាច្រើន កំពុងចោទសួរអំពីគុណតម្លៃនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
ពួកគេនិយាយថា នេះជាពេលវេលាដែលសហគមន៍អន្តរជាតិត្រូវចាត់វិធានាការថ្មីដើម្បីបញ្ចប់ការឈឺចាប់វេទនានៅក្នុងប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូង៕
ប្រែសម្រួលដោយ៖ សើ សាយ្យាណា
