រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមកំពុងពន្លូតផ្លូវយន្តហោះនៅលើកោះតូចមួយឲ្យកាន់តែវែង ដើម្បីទប់ទល់នឹងចិនដែលជាប្រទេសដ៏ធំ និងមានភាពខ្លាំងក្លាជាងគេ ក្នុងជម្លោះអធិបតេយ្យភាពដ៏ធំបំផុតមួយនៅតំបន់អាស៊ី ស្របពេលដែលប្រទេសតវ៉ាទាមទារផ្សេងៗទៀតនៅស្ងៀម ឬស្វែងរកការចរចា។
រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងហាណូយកំពុងពន្លូតផ្លូវយន្តហោះនៅលើកោះមួយនៃប្រជុំកោះ Spartly ដែលជាតំបន់ជម្លោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ពួកគេបានពន្លូតផ្លូវនេះពី៧៦២ម៉ែត្រ ទៅ១.០០៥ម៉ែត្រ ហើយបានសាងសង់ឃ្លាំងទុកយន្តហោះ។ នេះបើតាមក្រុមស្រាវជ្រាវរបស់មជ្ឈមណ្ឌលយុទ្ធសាស្រ្ត និងការសិក្សាអន្តរជាតិនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (CSIS)។
តាមប្រភពដដែលបានឲ្យដឹងថា ផ្លូវយន្តហោះដែលវែងជាងមុននេះ នឹងធ្វើឲ្យមានការងាយស្រួលដល់កងទ័ពអាកាសក្នុងការប្រើប្រាស់យន្តហោះស៊ើបការណ៍របស់ខ្លួននៅតំបន់សមុទ្រ។
ប្រវត្តិនៃការធ្លាប់ប្រើប្រាស់ដែនសមុទ្រ មោទនភាពជាតិខ្ពស់ និងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃជម្លោះស្លាប់រស់រវាងចិន និងវៀតណាម កំពុងតែជំរុញឲ្យប្រទេសវៀតណាមក្លាហានពង្រឹងកម្លាំងរបស់ខ្លួននៅលើកោះមួយចំនួនបន្ថែមទៀតប្រមាណ២២កោះ។
លោក Adam McCarty ប្រធានសេដ្ឋវិទូប្រចាំ Mekong Economics នៅទីក្រុងហាណូយបាននិយាយថា៖
«វៀតណាមត្រូវតែចូលប្រឡូកក្នុងរឿងនេះដោយប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់។ វៀតណាមមិនមែនចង់បង្ករឿងជាមួយចិនទេ ប៉ុន្តែពួកគេក៏មិនអាចឈរមើលចិនធ្វើអ្វីតាមចិត្តនោះទេ»។
រដ្ឋាភិបាលចិនក៏បានបង្ករឿងជាមួយប្រទេសព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី តៃវ៉ាន់ និងហ្វីលីពីនតាំងពីឆ្នាំ២០១០មក ដោយបានពង្រីកតំបន់សមុទ្រខ្លួនរហូតដល់៣,៥លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។
ការក្រោកឈរប្រឆាំងប្រទេសចិន
ក៏ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលប្រទេសផ្សេងៗទៀតនៅរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់តាមធម្មតា នៅពេលកប៉ាល់របស់ចិនបរកាត់តំបន់សមុទ្ររបស់ពួកគេ។ ជាក់ស្តែង ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី សង្ឃឹមថានឹងអាចការពារសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្ម និងទំនាក់ទំនងវិនិយោគទុនជាមួយនឹងចិន ដែលជាប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទី២នៅលើពិភពលោក ស្របពេលដែលប្រទេសព្រុយណេនៅស្ងៀមស្ងាត់ដែរនោះ។
ប្រទេសហ្វីលីពីនធ្លាប់សម្តែងការមិនពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំង រហូតដល់នាំយកករណីជម្លោះដែនសមុទ្រជាមួយចិនទៅកាន់តុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិ តែក្រោយមកបានចាប់ផ្តើមរក្សាសន្តិភាពជាមួយប្រទេសចិននៅខែសីហា។ ភាគីទាំងសងខាងអាចនឹងរុករកធនធានប្រេងក្រោមបាតសមុទ្ររួមគ្នាផងដែរ។
រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានចាក់ដីនៅកោះចំនួន២៧នៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺច្រើនជាងប្រទេសទាមទារតវ៉ាផ្សេងៗទៀតទាំងអស់ បើទោះជាការទាមទារកាន់កាប់របស់ចិនទទួលការចុះផ្សាយតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានច្រើនជាងគេក៏ដោយ។
តាមការកត់ត្រារបស់ក្រុមអ្នកវិភាគ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមក៏បានទិញនាវាមុជទឹក និងចំណាយទៅលើការពង្រីកកម្លាំងយោធាយ៉ាងច្រើនក្នុងរយៈពេល៨ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ។
មូលហេតុពិសេសដែលគួរឲ្យព្រួយបារម្ភ
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ប្រទេសវៀតណាម មិនទុកចិត្តប្រទេសចិន ដោយសារមូលហេតុប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ភាគីទាំងសងខាងធ្លាប់បានប្រយុទ្ធគ្នាដោយសារសង្គ្រាមព្រំដែននៅឆ្នាំ១៩៧៩ ហើយត្រូវបានរាយការណ៍ថា ធ្លាប់ប៉ះទង្គិចគ្នា៣ដងធំៗនៅតំបន់សមុទ្រ។ ព្រឹត្តិការណ៍នៅប្រជុំកោះ Paracel នៅឆ្នាំ១៩៧៤ បានធ្វើឲ្យកប៉ាល់កងទ័ពជើងទឹករបស់វៀតណាមលិច ខណៈពេលដែលមេបញ្ជាការនាវាមានវត្តមាននៅលើកប៉ាល់នោះនៅឡើយ ហើយបណ្តាលឲ្យភាគីទាំងសងខាងបាត់បង់ជីវិតមនុស្ស៧១នាក់។ ការប្រយុទ្ធរវាងកងទ័ពជើងទឹកនៅឆ្នាំ១៩៨៨ បានបណ្តាលឲ្យកងទ័ពវៀតណាមបាត់បង់ជីវិតមនុស្ស៦៤នាក់។
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩២ដល់ឆ្នាំ១៩៩៦ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានរារាំងការព្យាយាមរបស់ចិន ក្នុងការស្វែងរកកោះនៅលើតំបន់សមុទ្រ ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលចិនចាប់ផ្តើមមានអំណាចខ្លាំងឡើងតាំងពីពេលនោះមក ទោះបីជាវៀតណាមមានគម្រោងផ្សារភ្ជាប់ធនធានសមុទ្រទៅនឹងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ឆ្នេររបស់ខ្លួននៅឆ្នាំ២០០៧ក៏ដោយ។
កាលពីពីរឆ្នាំមុន នាវាដឹកទំនិញតាមសមុទ្ររបស់វៀតណាម និងចិនបានបុកគ្នានៅឈូងសមុទ្រ Tonkin ក្រោយពេលរដ្ឋាភិបាលចិនបានអនុញ្ញាតឲ្យកប៉ាល់បូមប្រេងមួយតម្លើងម៉ាស៊ីនបូមប្រេងនៅតំបន់ខ្សែទឹកត្រួតស៊ីគ្នា។ ព្រឹត្តិការណ៍បង្កើតការដ្ឋានបូមប្រេងនេះ បានបណ្តាលឲ្យមានក្រុមកុបកម្មប្រឆាំងប្រទេសចិននៅវៀតណាម និងបណ្តាលឲ្យមនុស្ស២១នាក់បាត់បង់ជីវិត។
វៀតណាមបានបាតុកម្មជំទាស់នឹងចិនដែលបូមប្រេងនៅតំបន់ទឹកដដែលនេះនៅខែមេសា។
«ហេតុផលទី១ ខ្ញុំគិតថា ប្រទេសទាំងពីរមានបទពិសោធន៍អាក្រក់កាលពីអតីតកាល ដែលវៀតណាមធ្លាប់មានការប្រឈមមុខផ្ទាល់ផ្នែកយោធាជាមួយប្រទេសចិន ដោយសារការពារផលប្រយោជន៍តំបន់សមុទ្ររៀងៗខ្លួន»។
នេះបើតាមសម្តីរបស់លោក Andrew Yang អគ្គលេខាធិការនៃក្រុមប្រឹក្សាសិក្សាគោលនយោបាយជាន់ខ្ពស់ប្រទេសចិននៅតៃវ៉ាន់។
ការអះអាងតាមប្រវត្តិសាស្រ្ត
ជនជាតិវៀតណាមធ្លាប់ប្រើប្រាស់ដែនទឹកសមុទ្រចិនខាងត្បូងអស់រយៈពេលរាប់រយឆ្នាំមកហើយ ដែលនេះគឺជាដើមហេតុនៃស្មារតីជាតិនិយមនៅក្នុងជម្លោះជាមួយប្រទេសចិនសព្វថ្ងៃនេះ។ មុនពេលវៀតណាមខាងជើង និងខាងត្បូងរួបរួមគ្នានៅទស្សវត្សរ៍ទី៨០ វៀតណាមខាងត្បូងបានរក្សាកម្លាំងយោធា និងសហគមន៍ស៊ីវិលនៅប្រជុំកោះ Spratly។ ការទាមទារកាន់កាប់តំបន់សមុទ្រនោះក៏ដូចគ្នានឹងការទាមទាររបស់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងហ្វីលីពីនផងដែរ។
លោក Andrew Yang បានបន្ថែមថា៖
«ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសវៀតណាមនៅតែត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់ប្រតិកម្មរហ័ស និងឆ្លើយតបជាបន្ទាន់ទៅនឹងតម្រូវការរបស់ប្រជាជនវៀតណាម។ គំនិតប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន និងមនោសញ្ចេតនាជាតិនិយមខ្លាំងនៅតែមានក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ ហេតុនេះហើយ ថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាមក៏ត្រូវបង្ហាញថា ខ្លួនតបតប្រឆាំងនឹងចិនវិញ ប៉ុន្តែស្របពេលនេះដែរ ថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាមក៏ដឹងថា ពួកគេមិនអាចយាយីចិនញឹកញាប់ពេកទេ បើមិនដូច្នោះទេពួកគេប្រាកដជានឹងទទួលប្រតិកម្មប្រឆាំងមួយដ៏អាក្រក់»។
លោក McCarty និយាយថា ក្រុមមន្រ្តីវៀតណាមធ្លាប់ជឿជាក់ថា សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានប្រេង និងឧស្ម័នធម្មជាតិនៅតំបន់ឆ្នេរខាងត្បូងរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែពួកគេរាថយដោយសារតែតម្លៃនៃការចំណាយលើការរុករកមានតម្លៃខ្ពស់។ ប្រទេសវៀតណាមគ្មាន«ភាពជឿនលឿន»លើការនេសាទនៅសមុទ្រជ្រៅទេ ហើយនេះជាមូលហេតុសេដ្ឋកិច្ចដ៏សាមញ្ញមួយដែលប្រទេសផ្សេងៗបានលើកឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងផលប្រយោជន៍របស់គេក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ។
លោក McCarty និយាយថា ស្របពេលដែលប្រទេសចិនសាងសង់ព្រលានយន្តហោះនៅលើកោះតូចជាច្រើនដែលស្ថិតក្នុងតំបន់ជម្លោះនេះ ប្រទេសវៀតណាមក៏ផ្តើមព្រួយបារម្ភថា ការទាមទាររបស់ខ្លួននឹងពិបាកការពារផងដែរ។
ហាណូយស្វែងរកសន្តិភាពជាមួយប៉េកាំង
ប្រទេសវៀតណាមនៅតែចាត់ទុកប្រទេសចិនជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់វត្ថុធាតុដើមសម្រាប់វិស័យឧស្សាហកម្មរបស់ខ្លួន ដែលកំពុងរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស ហើយប្រទេសចិនក៏ជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតរបស់ប្រទេសវៀតណាមផងដែរ។
រដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្តទីក្រុងហាណូយបានបង្ក្រាបកុបកម្មនៅឆ្នាំ២០១៤ ដើម្បីជាផ្នែកមួយក្នុងការរក្សាសន្តិភាពជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។ កាលពីខែកញ្ញា នាយករដ្ឋមន្រ្តីចិន លោក Li Keqiang និងនាយករដ្ឋមន្រ្តីវៀតណាម លោក Nguyen Xuan Phuc បានសន្យាថា នឹងសម្រុះសម្រួលការខ្វែងគំនិតគ្នារបស់ពួកគេទៅលើជម្លោះដែនសមុទ្រ។
ស្របពេលនេះដែរ ប្រទេសវៀតណាមក៏កំពុងរឹតចំណងសន្តិសុខយ៉ាងរឹងមាំជាមួយប្រទេសជប៉ុន ឥណ្ឌា និងសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីជាយុទ្ធសាស្ត្រការពារមួយប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន។
លោក Carl Thayer សាស្រ្តាចារ្យនយោបាយចូលនិវត្តន៍ម្នាក់នៃសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales នៅអូស្រ្តាលីបាននិយាយថា៖
«ប្រទេសវៀតណាមបានធ្វើកិច្ចការជាច្រើនលើសពីប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ហើយលើសពីប្រទេសហ្វីលីពីនច្រើនណាស់ ក្នុងការដើរតួជាអ្នករារាំង(ប្រទេសចិន)»។
កាលពីខែឧសភា រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានលុបចោលការបញ្ឈប់ការលក់សព្វាវុធឲ្យប្រទេសវៀតណាម ដែលមានរយៈកាល៣០ឆ្នាំ ហើយបានផ្តល់ជំនួយយោធាក្នុងទឹកប្រាក់ចំនួន១៨លានដុល្លារបន្ថែមទៀត។ ប្រទេសជប៉ុនក៏កំពុងបញ្ជូនកប៉ាល់ល្បាតទៅប្រទេសវៀតណាមផងដែរ។
ប្រទេសចិន ជ្រើសរើសការពិភាក្សាជាលក្ខណៈទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសទាមទារតំបន់ជម្លោះសមុទ្រ ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះនេះ ហើយក៏បានវាយប្រហារជាពាក្យសម្តីលើការលូកដៃរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកចូលក្នុងរឿងនេះ។
លោក Thayer ឲ្យដឹងថា៖
«ប្រទេសវៀតណាមបាននឹងកំពុងបន្តចរចាទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសចិន ប៉ុន្តែវៀតណាមក៏ចង់ឲ្យឃើញមានរូបភាពផ្សេងពីនេះ គឺមានភាគីទី៣ដែលមានសិទ្ធិចូលរួមអាចចូលរួមផងដែរ»៕
ប្រែសម្រួលដោយ វិញ សុជាតា
