វ៉ាស៊ីនតោន —
ប្រទេសចិនបានផ្តល់កម្ចីដល់កម្ពុជាដើម្បីទិញយន្តហោះឧទ្ធម្ភាគចក្រចំនួន១២ គ្រឿងដើម្បីប្រើប្រាស់ក្នុងតម្រូវការផ្សេងៗ ហើយឧទ្ធម្ភាគចក្រនេះត្រូវគេប្រគល់ជាផ្លូវការឲ្យកម្ពុជាកាលពីដើមសប្តាហ៍នេះ ក្រោយពេលតែប៉ុន្មានថ្ងៃនៃទស្សនកិច្ចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន ស្ស៉ីនហ្ស៊ូ អាបេ (Shinzo Abe) និងក្រោយពេលដែលតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ក្រុងឡាអេ បានបកស្រាយសាលក្រមទាក់ទងនឹងបញ្ហាដីក្បែរប្រាសាទព្រះវិហារដ៏ចម្រូងចម្រាសជាមួយប្រទេសថៃនោះ។
ក្រៅពីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនក្នុងការប្រើប្រាស់ជំនួយថ្មីរបស់ចិននេះ ក្រុមអ្នកវិភាគខ្លះបានក្រឡេកឃើញតួនាទីសំខាន់របស់កម្ពុជាក្នុងចំណោមមហាអំណាចតំបន់ ជាពិសេសចិន និងជប៉ុនដែលកំពុងមានបញ្ហាប្រទាញប្រទង់គ្នារឿងដែនអធិបតេយ្យ និងដែនអាកាសផងនោះ។
លោកស្រី ស្ស៉ីហុកុ ហ្គោតុ (Shihoko Goto) អ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់សម្រាប់កិច្ចការអាស៊ីនៃអង្គការតាក់តែងគោលនយោបាយស.រ.អា. Woodrow Wilson Center ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនបានអះអាងថា៖ «ជាការណ៍ពិត ការផ្តល់ឧទ្ធម្ភាគចក្រ១២គ្រឿងសម្តែងចេញឲ្យឃើញពីកម្រិតនៃការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ចិនចំពោះប្រទេសកម្ពុជា។ ជាមួយគ្នានេះដែរជាការបញ្ជាក់ឲ្យដឹងអំពីសារៈសំខាន់ដែលកម្ពុជាកំពុងដើរតួនាទីក្នុងនយោបាយបណ្តាប្រទេសមហាអំណាចក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងកើត»។
លោកស្រីបានអះអាងដូច្នេះដោយយោងថា ការប្រកាសពីការទទួលយកជំនួយយន្តហោះដែលទិញដោយកម្ចីចិននេះកើតឡើងក្រោយពេលដែលនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន ដែលពង្រីកការយកចិត្តទុកដាក់ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធាជាមួយកម្ពុជា ដោយសារតែបញ្ហាជម្លោះដែនសមុទ្រខាងត្បូងប្រទេសចិននោះ បានជួបជាមួយសមភាគីកម្ពុជាគឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលជាជំនួបលើកទី១ក្នុងរយៈពេល១៣ឆ្នាំរវាងមេដឹកនាំជប៉ុន និងកម្ពុជា។
សំណួរមួយដែលលោកស្រីហ្គោតុបានលើកឡើងទាក់ទងនឹងស្ថិរភាពនយោបាយកម្ពុជាគឺ ថាតើរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញធ្វើម៉េចអាចបន្តឲ្យមានឥទ្ធិពលលើដៃគូប្រជែងគឺមហាអំណាចធំៗទាំងពីរក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងកើតដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួននោះ?
លោកបណ្ឌិតសុខ ទូច សាកលវិទ្យាធិការនៃសាលកវិទ្យាល័យខេមរៈនៅកម្ពុជា បានអះអាងថា ការផ្តល់ជំនួយជាកច្ចីរបស់ចិននេះគឺមានការពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហា សំខាន់ៗមួយចំនួន។
«ទី១ចិនចង់បង្ហាញថា ចិននៅតែជាមិត្តដ៏ល្អសម្រាប់កម្ពុជា ទោះជារដ្ឋាភិបាលនេះគ្មាននរណាទទួលស្គាល់ក្តី។ ទី២ ដោយសារតែកម្ពុជាកំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងចំណុចក្តៅមួយ នៅពេលដែលកម្ពុជាទទួលការបកស្រាយសាលក្រម ICJ តែថៃមិនគោរព ហើយថៃមានវិបត្តិផ្ទៃក្នុង។ ដូច្នេះការផ្តល់គ្រឿងសព្វាវុធឬឧទ្ធម្ភាគចក្រនេះចង់បង្ហាញថា ចិនជួយគាំទ្រផ្នែកវិស័យកងទ័ពទៅដល់ភាគីកម្ពុជា។ ចំណុចទី៣ ដើម្បីស្តែងបញ្ជាក់ឲ្យឃើញអំពីភាពកក់ក្តៅដែលនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុនបានមកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ហើយជប៉ុនបានធ្វើការគាំទ្រកម្ពុជា។ អញ្ចឹងចិនក៏មិនចង់ឲ្យភាពខ្លាំងរបស់ជប៉ុនមានឥទ្ធិពលមកដែរ»។
លោកសុខ ទូចបានអះអាងថា ជំនួយជាកម្ចីរបស់ចិននេះគឺចាំបាច់ណាស់សម្រាប់វិស័យកងទ័ព និងការពង្រឹងកងទ័ព ហើយត្រូវការចាំបាច់សម្រាប់ការដឹកជញ្ជូនផ្នែកវិស័យកងទ័ព និងជួយផ្នែកមនុស្សធម៌សម្រាប់គ្រោះធម្មជាតិដូចជាទឹកជំនន់ជាដើម។
ប្រទេសចិនជាប្រទេសផ្តល់ជំនួយដ៏ធំជាងគេសម្រាប់កម្ពុជា នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុង ក្រោយនេះ ដោយមានទឹកប្រាក់១ពាន់លានក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ជំនួយឬកម្ចីចិនត្រូវ គេដឹងថា គ្មានការភ្ជាប់លក្ខខណ្ឌចំពោះរឿងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ ដូចជំនួយប្រទេសលោកខាងលិចទេ។
តែលោកផាត់ កុសល សាស្ត្រាចារ្យសាកលវិទ្យាល័យ City នៃរដ្ឋ New York បានអះអាងថា ឧទ្ធម្ភាគចក្រទាំងនេះដែលកម្ពុជាជាអ្នកទិញ ហើយប្រើប្រាស់ប្រាក់កម្ចីដល់ទៅចំនួន១៩៨លានដុល្លារពីក្រុមហ៊ុនយន្តហោះចិនគឺមិនមែនជាជំនួយឥតសំណងទេ។ តែជាជំនួយដែលកម្ពុជាត្រូវសងចិនវិញ។ លោកថ្លែង តាមសារអេឡិចត្រូនិចអ៊ីម៉េលថា៖ «ប្រសិនបើកម្ពុជាប៉ងប្រាថ្នាខាងផលប្រយោជន៍សម្ភារៈពីការជឿនលឿនរបស់ចិនជាងអ្វីផ្សេងទៀត កម្ពុជាឈរលើជំហរដើម្បីផលប្រយោជន៍ពីជំហររបស់ខ្លួននេះ ក្នុងថានៈជារដ្ឋដែលប្រែប្រួលដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិមួយចំពោះការប្រជែងរវាងបទដ្ឋានពីរ។ សំណួរគឺថាតើអ្វីដែលកំណត់ផលប្រយោជន៍កម្ពុជា ឬអ្វីដែលកម្ពុជាចង់បានសម្រាប់អនាគតរបស់ខ្លួន? នរណាត្រូវកំណត់ផលប្រយោជន៍របៀបនោះសម្រាប់កម្ពុជា? ប្រសិនបើកម្ពុជាប្រាថ្នាចង់បានតម្លាភាព អភិបាលកិច្ចល្អ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស នោះក្រុងប៉េកាំងមិនមែនជាកន្លែងសម្រាប់ធ្វើឲ្យតម្លៃទាំងនោះបានប្រសើរទេ។ សព្វថ្ងៃប្រទេសកម្ពុជាឈរលើផលប្រយោជន៍ជាសំខាន់របស់ខ្លួនគឺការធ្វើឲ្យប្រសើរនូវវិស័យអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេក វិជ្ជា និងជាតិនិយមជាជាងយោធានិយម»។
ប្រទេសទាំងពីរកម្ពុជា និងចិនបានបន្តទំនាក់ទំនងស្អិតរមួតជាមួយគ្នារួមទាំងតាមរយៈការផ្លាស់ប្តូរទស្សនកិច្ចរបស់មេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ បញ្ហាវិនិយោគ ការផ្តល់ជំនួយ និងកម្ចី ដូចប្រទេសជប៉ុន និងបណ្តាប្រទេសនានាដែរ។ ប្រទេសចិនកុំម្មុនីស្ត និងកម្ពុជាមានចំណងមិត្តភាពជ្រាលជ្រៅដ៏យូរលង់ណាស់ហើយ។ តែកំណើននៃកិច្ចទំនាក់ទំនង និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រូវគេមើលឃើញថា កើនឡើងខ្លាំង ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ក្រោយពេលដែលស.រ.អា.ងាកបែរខ្លាំងទៅពង្រឹងទំនាក់ទំនងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់អាស៊ី៕
ក្រៅពីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនក្នុងការប្រើប្រាស់ជំនួយថ្មីរបស់ចិននេះ ក្រុមអ្នកវិភាគខ្លះបានក្រឡេកឃើញតួនាទីសំខាន់របស់កម្ពុជាក្នុងចំណោមមហាអំណាចតំបន់ ជាពិសេសចិន និងជប៉ុនដែលកំពុងមានបញ្ហាប្រទាញប្រទង់គ្នារឿងដែនអធិបតេយ្យ និងដែនអាកាសផងនោះ។
លោកស្រី ស្ស៉ីហុកុ ហ្គោតុ (Shihoko Goto) អ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់សម្រាប់កិច្ចការអាស៊ីនៃអង្គការតាក់តែងគោលនយោបាយស.រ.អា. Woodrow Wilson Center ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនបានអះអាងថា៖ «ជាការណ៍ពិត ការផ្តល់ឧទ្ធម្ភាគចក្រ១២គ្រឿងសម្តែងចេញឲ្យឃើញពីកម្រិតនៃការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ចិនចំពោះប្រទេសកម្ពុជា។ ជាមួយគ្នានេះដែរជាការបញ្ជាក់ឲ្យដឹងអំពីសារៈសំខាន់ដែលកម្ពុជាកំពុងដើរតួនាទីក្នុងនយោបាយបណ្តាប្រទេសមហាអំណាចក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងកើត»។
លោកស្រីបានអះអាងដូច្នេះដោយយោងថា ការប្រកាសពីការទទួលយកជំនួយយន្តហោះដែលទិញដោយកម្ចីចិននេះកើតឡើងក្រោយពេលដែលនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន ដែលពង្រីកការយកចិត្តទុកដាក់ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធាជាមួយកម្ពុជា ដោយសារតែបញ្ហាជម្លោះដែនសមុទ្រខាងត្បូងប្រទេសចិននោះ បានជួបជាមួយសមភាគីកម្ពុជាគឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលជាជំនួបលើកទី១ក្នុងរយៈពេល១៣ឆ្នាំរវាងមេដឹកនាំជប៉ុន និងកម្ពុជា។
សំណួរមួយដែលលោកស្រីហ្គោតុបានលើកឡើងទាក់ទងនឹងស្ថិរភាពនយោបាយកម្ពុជាគឺ ថាតើរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញធ្វើម៉េចអាចបន្តឲ្យមានឥទ្ធិពលលើដៃគូប្រជែងគឺមហាអំណាចធំៗទាំងពីរក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងកើតដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួននោះ?
លោកបណ្ឌិតសុខ ទូច សាកលវិទ្យាធិការនៃសាលកវិទ្យាល័យខេមរៈនៅកម្ពុជា បានអះអាងថា ការផ្តល់ជំនួយជាកច្ចីរបស់ចិននេះគឺមានការពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហា សំខាន់ៗមួយចំនួន។
«ទី១ចិនចង់បង្ហាញថា ចិននៅតែជាមិត្តដ៏ល្អសម្រាប់កម្ពុជា ទោះជារដ្ឋាភិបាលនេះគ្មាននរណាទទួលស្គាល់ក្តី។ ទី២ ដោយសារតែកម្ពុជាកំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងចំណុចក្តៅមួយ នៅពេលដែលកម្ពុជាទទួលការបកស្រាយសាលក្រម ICJ តែថៃមិនគោរព ហើយថៃមានវិបត្តិផ្ទៃក្នុង។ ដូច្នេះការផ្តល់គ្រឿងសព្វាវុធឬឧទ្ធម្ភាគចក្រនេះចង់បង្ហាញថា ចិនជួយគាំទ្រផ្នែកវិស័យកងទ័ពទៅដល់ភាគីកម្ពុជា។ ចំណុចទី៣ ដើម្បីស្តែងបញ្ជាក់ឲ្យឃើញអំពីភាពកក់ក្តៅដែលនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុនបានមកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ហើយជប៉ុនបានធ្វើការគាំទ្រកម្ពុជា។ អញ្ចឹងចិនក៏មិនចង់ឲ្យភាពខ្លាំងរបស់ជប៉ុនមានឥទ្ធិពលមកដែរ»។
លោកសុខ ទូចបានអះអាងថា ជំនួយជាកម្ចីរបស់ចិននេះគឺចាំបាច់ណាស់សម្រាប់វិស័យកងទ័ព និងការពង្រឹងកងទ័ព ហើយត្រូវការចាំបាច់សម្រាប់ការដឹកជញ្ជូនផ្នែកវិស័យកងទ័ព និងជួយផ្នែកមនុស្សធម៌សម្រាប់គ្រោះធម្មជាតិដូចជាទឹកជំនន់ជាដើម។
ប្រទេសចិនជាប្រទេសផ្តល់ជំនួយដ៏ធំជាងគេសម្រាប់កម្ពុជា នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុង ក្រោយនេះ ដោយមានទឹកប្រាក់១ពាន់លានក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ជំនួយឬកម្ចីចិនត្រូវ គេដឹងថា គ្មានការភ្ជាប់លក្ខខណ្ឌចំពោះរឿងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ ដូចជំនួយប្រទេសលោកខាងលិចទេ។
តែលោកផាត់ កុសល សាស្ត្រាចារ្យសាកលវិទ្យាល័យ City នៃរដ្ឋ New York បានអះអាងថា ឧទ្ធម្ភាគចក្រទាំងនេះដែលកម្ពុជាជាអ្នកទិញ ហើយប្រើប្រាស់ប្រាក់កម្ចីដល់ទៅចំនួន១៩៨លានដុល្លារពីក្រុមហ៊ុនយន្តហោះចិនគឺមិនមែនជាជំនួយឥតសំណងទេ។ តែជាជំនួយដែលកម្ពុជាត្រូវសងចិនវិញ។ លោកថ្លែង តាមសារអេឡិចត្រូនិចអ៊ីម៉េលថា៖ «ប្រសិនបើកម្ពុជាប៉ងប្រាថ្នាខាងផលប្រយោជន៍សម្ភារៈពីការជឿនលឿនរបស់ចិនជាងអ្វីផ្សេងទៀត កម្ពុជាឈរលើជំហរដើម្បីផលប្រយោជន៍ពីជំហររបស់ខ្លួននេះ ក្នុងថានៈជារដ្ឋដែលប្រែប្រួលដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិមួយចំពោះការប្រជែងរវាងបទដ្ឋានពីរ។ សំណួរគឺថាតើអ្វីដែលកំណត់ផលប្រយោជន៍កម្ពុជា ឬអ្វីដែលកម្ពុជាចង់បានសម្រាប់អនាគតរបស់ខ្លួន? នរណាត្រូវកំណត់ផលប្រយោជន៍របៀបនោះសម្រាប់កម្ពុជា? ប្រសិនបើកម្ពុជាប្រាថ្នាចង់បានតម្លាភាព អភិបាលកិច្ចល្អ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស នោះក្រុងប៉េកាំងមិនមែនជាកន្លែងសម្រាប់ធ្វើឲ្យតម្លៃទាំងនោះបានប្រសើរទេ។ សព្វថ្ងៃប្រទេសកម្ពុជាឈរលើផលប្រយោជន៍ជាសំខាន់របស់ខ្លួនគឺការធ្វើឲ្យប្រសើរនូវវិស័យអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេក វិជ្ជា និងជាតិនិយមជាជាងយោធានិយម»។
ប្រទេសទាំងពីរកម្ពុជា និងចិនបានបន្តទំនាក់ទំនងស្អិតរមួតជាមួយគ្នារួមទាំងតាមរយៈការផ្លាស់ប្តូរទស្សនកិច្ចរបស់មេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ បញ្ហាវិនិយោគ ការផ្តល់ជំនួយ និងកម្ចី ដូចប្រទេសជប៉ុន និងបណ្តាប្រទេសនានាដែរ។ ប្រទេសចិនកុំម្មុនីស្ត និងកម្ពុជាមានចំណងមិត្តភាពជ្រាលជ្រៅដ៏យូរលង់ណាស់ហើយ។ តែកំណើននៃកិច្ចទំនាក់ទំនង និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រូវគេមើលឃើញថា កើនឡើងខ្លាំង ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ក្រោយពេលដែលស.រ.អា.ងាកបែរខ្លាំងទៅពង្រឹងទំនាក់ទំនងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់អាស៊ី៕
