ខណៈកិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាមុនទាក់ទិនគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង (Pak Beng) របស់ឡាវ បានបញ្ចប់ក្រោយពីដំណើរការអស់រយៈពេលប្រាំមួយខែមកនេះ រដ្ឋាភិបាលឡាវ ត្រូវបានគេរំពឹងថា នឹងបង្កើនកិច្ចខិតខំដោះស្រាយផលប៉ះពាល់ឆ្លងដែននានារបស់គម្រោងនេះ។ ក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថាននិងក្រុមប្រជានេសាទនៅកម្ពុជា បន្តអំពាវនាវឲ្យភាគីឡាវ បញ្ឈប់គម្រោងដែលព្យាយាមសង់ទំនប់លើតួមេនៃទន្លេមេគង្គ។
កិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាមុនដែលមានរយៈពេលប្រាំមួយខែ ស្ដីពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង នៅក្នុងប្រទេសកុម្មុយនិស្តឡាវ បានបញ្ចប់ទៅកាលពីដើមសប្ដាហ៍នេះ។ រដ្ឋាភិបាលឡាវ នឹងបន្តសិក្សាលើផលប៉ះពាល់នៃគម្រោងនេះបន្តទៀត។ នេះបើតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ (Mekong River Commission) ដែល VOA ទទួលបានកាលពីដើមសប្ដាហ៍នេះ។
ក្រុមប្រជានេសាទកម្ពុជារស់នៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបដែលជាផ្នែកមួយនៃអាងទន្លេមេគង្គ នៅតែបន្តទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងវៀងចន្ទន៍ ទម្លាក់គម្រោងនេះចោល។ ពួកគេយល់ថា ទំនប់ប៉ាក់ បេងក្នុងទឹកដីឡាវ នឹងបង្កឱ្យមានការខូចខាតដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដល់ចរន្តទឹកទន្លេ និងទិន្នផលត្រីក្នុងតំបន់។
តាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ហៅកាត់ថា MRC ចេញផ្សាយសាធារណៈកាលពីថ្ងៃចន្ទកន្លងទៅ បានឲ្យដឹងថា កិច្ចប្រជុំពិសេសរបស់គណៈកម្មាធិការរួមនៃគណៈកម្មការ ទន្លេមេគង្គ បានបញ្ចប់កិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាមុនដែលជាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់មានរយៈពេលប្រាំមួយខែ។
គណៈកម្មាធិការរួមនៃគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ក៏បានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលឡាវ បង្កើនកិច្ចខិតខំ ដែលសមហេតុផលដើម្បីដោះស្រាយផលប៉ះពាល់ឆ្លងដែនមិនល្អរបស់គម្រោងទំនប់ប៉ាក់ បេង និងបានស្នើលេខាធិការដ្ឋាននៃគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ រៀបចំផែនការសកម្មភាពរួម ដើម្បីបង្ហាញនូវចំណុចសំខាន់ៗដែលត្រូវធ្វើ ក្រោយកិច្ចពិគ្រោះយោបល់ទុកជាមុនរយៈពេលប្រាំមួយខែនេះ។
លោក ឡុង សូចែត្រ តំណាងសហគមន៍បឹងទន្លេសាប មិនចាប់អារម្មណ៍ពីកិច្ចប្រជុំដែលបានបញ្ចប់នៅប្រទេសឡាវកាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃកន្លងទៅនោះទេ។ លោកថា ក្នុងនាមលោក ជាតំណាងប្រជានេសាទនៅបឹងទន្លេសាប នឹងបន្តសហការជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិល ទាមទារឲ្យភាគីឡាវសិក្សាឲ្យបានច្បាស់ពីផលប៉ះពាល់នៃគម្រោងទំនប់ប៉ាក់ បេង មុនការនឹងគម្រោងនេះចាប់ផ្ដើមអនុវត្តជាក់ស្ដែង។
«រឿងហ្នឹង យើងនៅតែបន្ត បន្តទាមទារឲ្យខាងឡាវហ្នឹង ធ្វើការសិក្សាឲ្យបានច្បាស់លាស់ មុននឹងដាក់ការអភិវឌ្ឍទំនប់វារីអគ្គិសនី នៅ ប៉ាក់ បេង ហ្នឹង ព្រោះយើងគិតថា បើសិនជាឡាវ ធ្វើនៅប៉ាក់ បេង ហ្នឹងហើយ វាអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ធនធានជលផល ជាពិសេសដូចពួកខ្ញុំ រស់នៅបឹងទន្លេសាបហ្នឹង អាហ្នឹងជួបបញ្ហាហើយ»។
ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង មានតម្លៃប្រមាណជាង២.៣០០លានដុល្លារអាមេរិក ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រហែល១.៥៤០ គីឡូម៉ែត្រពីព្រំដែនកម្ពុជា-ឡាវ។ ការសាងសង់ទំនប់នេះ គ្រោងនឹងបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០២៤។ នេះបើយោងតាមការបញ្ជាក់ពីមន្ត្រីឡាវទទួលបន្ទុកខាងថាមពល និងរ៉ែ។
លោក សូ ចែត្រ បានបន្តឲ្យដឹងទៀតថា បើទោះបីជាភាគីឡាវនៅតែគឃ្លើនបន្តអភិវឌ្ឍន៍ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង របស់ខ្លួន ក្រុមប្រជានេសាទរស់នៅក្នុងតំបន់បឹងទន្លេសាប នឹងឃ្លាំមើល ហើយកត់ត្រារាល់ផលប៉ះពាល់ទាំងអំបាលម៉ានដែលបង្កពីទំនប់នេះ សម្រាប់ដាក់ការស្ដីបន្ទោសលើភាគីឡាវ។
«យើងនៅតែដាក់បន្ទុកទៅលើឡាវអញ្ចឹង ព្រោះថ្ងៃក្រោយទៅ បើសិនតែនៅតែធ្វើអញ្ចឹង បន្តអញ្ចឹង ហើយអាផលប៉ះពាល់ហ្នឹងនឹងហុច នៅពេលដែលអភិវឌ្ឍន៍ហើយហ្នឹងហើយក៏ដោយ យើងនៅតែធ្វើអញ្ចឹងដើម្បីបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា មិនមែនយើងមិនបាននិយាយទេ យើងបានលើកឡើងហើយថា បញ្ហាអស់ហ្នឹង ត្រូវតែរងផលប៉ះពាល់ តែអ្នកឯងមិនស្ដាប់»។
អ្នកស្រី ឆេង គឹមហេង តំណាងសហគមន៍នៅខេត្តកំពង់ធំ ក៏បង្ហាញក្ដីកង្វល់របស់អ្នកស្រី ដូចលោក ឡុង សូចែត្រ ដែរ។
អ្នកស្រី ឆេង គឹមហេង បានប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃសុក្រនេះថា ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង ដែលគ្រោងសង់នៅលើតួមេនៃទន្លេមេគង្គ នឹងអាចធ្វើឲ្យបឹងទន្លេសាបកម្ពុជា ប្រឈមនឹងការខ្វះទឹក ទៅថ្ងៃអនាគត និងប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប។
អ្នកស្រីថា ការតស៊ូមតិ នឹងបន្តទៅមុខទៀត ដើម្បីបញ្ចៀសសោកនាដកម្មដែលអាចកើតឡើងក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ ដោយសារតែការសាងសង់មិនឈប់ឈរនៃទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ។
«យើងអត់ឈប់ទេរឿងហ្នឹង ព្រោះកាលណាតែយើងឈប់ទៅ វាសនារបស់ប្រជាពលរដ្ឋជុំវិញបឹងទន្លេសាប វាអត់ដឹងថាពឹងផ្អែកលើអី ព្រោះបច្ចុប្បន្នយើងឃើញហើយ វាអត់មានអ្នកណាមួយដែលគេយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះ វាសនារបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបទេ មានតែប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនដែលៗ ត្រូវការតស៊ូរឿងហ្នឹង»។
អ្នកស្រី ឆេង គឹមហេង និយាយបន្តថា ការសាងសង់ទំនប់សេសានក្រោម២ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង បានធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលរួចទៅហើយ នូវប្រភពទឹកហូរចូលបឹងទន្លេសាប ដូច្នេះ ប្រសិនបើទំនប់ ប៉ាក់ បេង បន្តអភិវឌ្ឍន៍បានដោយជោគជ័យ នោះនឹងមានការបាត់បង់ប្រភពទឹកហូរចូលទន្លេសាបតាមលក្ខណៈធម្មជាតិ។
អ្នកស្រីទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាលឡាវ និងក្រុមហ៊ុនទទួលបានសិទ្ធិវិនិយោគលើគម្រោងនេះត្រូវចាត់តំណាងខ្លួន មកពិភាក្សាដោយផ្ទាល់ជាមួយសហគមន៍នៅជុំវិញទន្លេសាបនានា ដើម្បីឲ្យពួកគេយល់ច្បាស់ពីផែនការនៃការសាងសង់ទំនប់ថ្មីនេះ និងយន្តការនៃការបន្ថយហានិភ័យលើជីវិតរស់នៅរបស់ពួកគេនិងបរិស្ថាន។
ខណៈគម្រោងសាងសង់ទំនប់ថ្មីនេះកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលពិភាក្សាគ្នានៅឡើយនេះ ទំនប់ពីរផ្សេងទៀតរបស់ឡាវ គឺទំនប់សាយ៉ាប៊ូរី (Xayaburi) ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ១.២៦០គីឡូម៉ែត្រពីព្រំដែនកម្ពុជានិងទំនប់ដនសាហុង (Don Sahong) ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ១,៥គីឡូម៉ែត្រពីព្រំដែនកម្ពុជាដែរនោះ កំពុងបង្កឲ្យមានបញ្ហាចម្រូងចម្រាស និងក្លាយជាការព្រួយបារម្ភរបស់ប្រជាជនរស់នៅតាមដងទន្លេមេគង្គនិងសហគមន៍អន្តរជាតិ។
យ៉ាងណាក្តី រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសកុម្មុយនិស្តឡាវ បានព្រមព្រៀងជាមួយប្រទេសជិតខាង ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ថាមពលអគ្គិសនី ក្នុងនោះមានការលក់ថាមពលទៅឲ្យប្រទេសថៃចំនួន ៩.០០០មេហ្គាវ៉ាត់នៅឆ្នាំ២០២៥ ប្រទេសកម្ពុជាចំនួន១.៥០០មេហ្គាវ៉ាត់ក្នុងឆ្នាំ២០២៥ និងប្រទេសវៀតណាមចំនួន៥.០០០មេហ្គាវ៉ាត់ក្នុងឆ្នាំ២០៣០។
ការកសាងទំនប់វារីអគ្គិសនីដើម្បីលក់ថាមពលនេះ គឺជានយោបាយអាទិភាពរបស់ឡាវ ដែលនឹងជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចឲ្យដល់ ៧,៥ភាគរយនៅត្រឹមឆ្នាំ ២០២០ និងប្រឆាំងភាពក្រីក្រ ក៏ដូចជាជួយប្រជាជនឡាវជាង៩៥ភាគរយឲ្យទទួលបានអគ្គិសនីប្រើប្រាស់នៅត្រឹមឆ្នាំ ២០២០ផងដែរ។នេះបើតាមលោក ដាវវង់ ផនកែវ (Daovong Phonekeo) លេខាអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រសួងថាមពល និងរ៉ែ របស់រដ្ឋាភិបាលឡាវ។
ស្របគ្នានោះដែរ មន្ត្រីទំនាក់ទំនងនៃលេខាធិការដ្ឋានគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គនៅប្រទេសឡាវបានបញ្ជាក់កាលពីថ្មីៗនេះថា ក្រោយការបញ្ចប់ទៅ នៃកិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាមុនរយៈពេលប្រាំមួយខែនេះ ផែនការសកម្មភាពរួមមួយ នឹងក្លាយជាមូលដ្ឋាន ដើម្បីកំណត់តួនាទី និងសកម្មភាពផ្សេងៗ ព្រមទាំងការអនុវត្តយន្តការជាច្រើន ដើម្បីបោះជំហានទៅមុខទៀត។ ក្រុមការងារមួយនឹងត្រូវបានចាត់តាំងសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍ផែនការនេះ។
លេខាធិការដ្ឋានគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គនៅប្រទេសឡាវ បានឲ្យដឹងទៀតថា ការពិភាក្សាស្ដីពីកិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាមុនមានរយៈពេលប្រាំមួយខែ អាចនឹងត្រូវបានពន្យារពេលបន្ថែមទៀត ប្រសិនបើមានការស្នើពីគណៈកម្មាធិការរួមនៃគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថាន និងតស៊ូមតិប្រឆាំងគម្រោងប៉ាក់ បេង នៅតែបន្តទាមទារឲ្យមានការសិក្សាឲ្យបានជាក់លាក់អំពីផលប៉ះពាល់លើប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ និងផលប៉ះពាល់ផ្សេងទៀតទៅលើបរិស្ថាន នៅមុនពេលឡាវបន្តអនុវត្តន៍គម្រោងនេះ។
លោក តឹក វណ្ណារ៉ា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការវេទិកាមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជាដែលធ្វើការតស៊ូមតិ លើការការពារបរិស្ថានក្នុងតំបន់អាងទន្លេមេគង្គ ថ្លែងប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃសុក្រនេះថា ម្ចាស់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទំនប់ ប៉ាក់ បេង មិនបានភ្ជាប់ជាមួយនូវការសិក្សាអំពីផលប៉ះពាល់ឆ្លងដែនទេ ដូច្នេះការណ៍នេះ នាំឲ្យមានការពិបាកក្នុងការវាយតម្លៃទៅលើផលប៉ះពាល់ថាតើមានកម្រិតច្រើន ឬតិចឬយ៉ាងណានោះ។
លោក តឹក វណ្ណារ៉ា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការវេទិកាមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជាថ្លែងថា៖
«ត្រង់ចំណុចខ្វះខាតហ្នឹង ដែលអង្គការសង្គមស៊ីវិល ស្នើឲ្យមានការបញ្ឈប់ទាក់ទង គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេងសិន និងស្នើឲ្យមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវឡើងវិញ អំពីភាពស្មុគស្មាញនៃប្រព័ន្ធជីវចម្រុះ ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ហើយនិងប្រព័ន្ធធនធានទឹកនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ ធនធានជលផលផងដែរ ហើយនិងសង្គមវប្បធម៌ ដែលប្រជាជនពឹងអាស្រ័យរាប់សតវត្សកន្លងមកហើយ ឲ្យវាមានលក្ខណៈច្បាស់លាស់ ចាំធ្វើការពិភាក្សាឡើងវិញ ថាតើគួរអភិវឌ្ឍន៍ ឬមួយគួរបញ្ឈប់»។
លោក តឹក វណ្ណារ៉ា បានបន្តថា សំណើនានាពាក់ព័ន្ធនឹងការបារម្ភចំពោះផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានរបស់គម្រោង ប៉ាក់ បេង ត្រូវបានដាក់ជូនទៅកាន់គណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គ ដើម្បីឲ្យគណៈកម្មាធិការនេះ លើកទៅពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំនានា ដែលនិយាយពីគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីដ៏ធំមួយនេះ។
VOA ព្យាយាមទាក់ទងសុំការអធិប្បាយពី លោក តែ ណាវុធ អគ្គលេខាធិការនៃគណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គកម្ពុជា និង លោក សូ សុភ័ទ្ទ អគ្គលេខាធិការរងនៃគណៈកម្មាធិការនេះ តែនៅមិនទាន់អាចទាក់ទងបាននៅឡើយនាថ្ងៃសុក្រនេះ។
VOA ក៏បានទាក់ទងទៅស្ថានទូតឡាវប្រចាំនៅកម្ពុជា ដើម្បីសុំការអធិប្បាយ ទាក់ទិនជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលឡាវ ក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងសំណើរបស់សហគមន៍នៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប ដែលស្នើឲ្យបញ្ឈប់ការវិវត្តន៍ទៅមុខនៃគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីប៉ាក់ បេង រហូតដល់ពេលមានលទ្ធផលបង្ហាញពីផលប៉ះពាល់ទៅលើសង្គម និងបរិស្ថានជាក់ស្ដែងជាមុនសិន។ តែមន្ត្រីរដ្ឋបាលម្នាក់បម្រើការនៅស្ថានទូតឡាវ និយាយថាស្ថានទូតពុំមានព័ត៌មាន ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនេះទេ។
យ៉ាងហោចណាស់ មានគម្រោងនិងការសាងសង់សំណង់ ទំនប់វារីអគ្គិសនីជាង១១កន្លែង លើតួមេទន្លេមេគង្គ ដែលជាទន្លេដ៏វែងបំផុតលំដាប់ទី១២របស់ពិភពលោក។ នេះបើយោងតាមស្ថិតិចុងក្រោយរបស់អង្គការទន្លេអន្តរជាតិ (International Rivers)។
អ្នកជំនាញបរិស្ថានលើកឡើងថា ទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំងនោះ បានស្រូបយកធនធានទឹកដ៏ធំនិងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានលើដងទន្លេដ៏វែងរបស់ពិភពលោកនេះ។
ពួកគេនិយាយថា បញ្ហាជាច្រើន នៅផ្នែកខាងលើនៃដងទន្លេមេគង្គ បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋរាប់លាននាក់នៅផ្នែកខាងក្រោមរួមទាំងក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។
គ្រាដែលគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង នេះស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលសិក្សានៅឡើយ ក្រុមតំណាងសហគមន៍រស់ជុំវិញ និងក្នុងតំបន់បឹងទន្លេសាប នៅតែបារម្ភថាគម្រោងនេះនឹងបន្តដំណើរការទៅមុខ ដូចគម្រោងមុនៗ។ ពួកគេនិយាយថា ប្រសិនបើទំនប់ប៉ាក់ បេង ដែលត្រូវសង់នៅលើតួមេនៃទន្លេមេគង្គមែន នោះទំនប់ផ្សេងទៀត នឹងកើតមាន ហើយប្រភពទឹកក្នុងបឹងទន្លេសាបក៏នឹងរីកហួតហែងទៅៗផងដែរ៕
