រតនគិរីគឺជាខេត្តក្នុងតំបន់ដាច់ស្រយាលមួយ ដែលធ្លាប់សម្បូរទៅដោយព្រៃឈើនិងមានសក្តានុពលផ្នែកកសិឧស្សាហកម្ម ក៏ប៉ុន្តែកសិករដែលភាគច្រើនជាជនជាតិដើមភាគតិចអម្បូរផ្សេងៗគ្នាក្នុងតំបន់នេះ កំពុងជួបបញ្ហាជីវភាពក្រោយពេលដែលមានការបាត់បង់ព្រៃឈើ និងប្រឈមនឹងការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ។
បញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុនិងការឡើងកម្តៅផែនដី ដែលធ្វើឲ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួត និងកង្វះទឹកភ្លៀងបានធ្វើឲ្យខូចខាតដំណាំកសិកម្ម និងប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរបស់កសិករជាពិសេសជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងខេត្តរតនគិរី។ ផលប៉ះពាល់ ក្នុងឆ្នាំថ្មីៗនេះបានធ្វើឲ្យធ្លាក់ចុះផលិតកម្ម ដំណាំជាច្រើនមានដូចជា ស្រូវ ល្ង ស្វាយចន្ទី សណ្តែក ដំឡូង និងដំណាំផ្សេងៗទៀត។
សាល់ កាន់ អាយុ ៤៨ឆ្នាំនៅភូមិតាណង ឃុំតាឡៅ ស្រុក អណ្តូងមាស ខេត្តរតនគិរីបានថ្លែងថាទិន្នផលស្រូវធ្លាក់ចុះ ដោយសារគ្មានទឹកធ្វើស្រែដែលជាកង្វល់របស់លោកទៅថ្ងៃក្រោយ។ លោកអះអាងថា ទិន្នផលស្រូវធ្លាប់ធ្វើបាន៤តោន ឥឡូវបានតែ១តោនទេ ដោយសារការអត់ទឹកភ្លៀង២ ឬ ៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
«ពីដើមវាអត់អីទេ វានៅល្អ វានៅអីៗ ឥឡូវក្រុមហ៊ុនវាឈូស។ និយាយរួម តាំងពីក្រុមហ៊ុនចូលមកឈូសដីហ្នឹងអញ្ចឹងតែម្តង អត់ទឹកភ្លៀងតែម្តង ហើយក្តៅទៀត»។
លោកក៏បានរៀបរាប់ពីក្តីបារម្ភពីជីវភាពទៅថ្ងៃអនាគតដែរថា៖
«បារម្ភដំបូងគេ គឺម្ហូបអាហារ បាយទឹកហ្នឹងហើយ ខ្លាចមែនទែន បើក្តៅរហូតហ្នឹង។ យើងបានអីបាយហូប យើងអត់មានអីដាំ។ ដាំដំឡូងក៏មិនកើត ដាំស្រូវក៏មិនកើត នេះហើយដែលបារម្ភមែនទែន តទៅមុខ»។
ទស្សនាកម្រងរូបភាពអំពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ៖
កម្រងរូបភាព ៖ កសិករនៅរតនគិរីប៉ះពាល់ជីវភាពដោយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ
លោកបានអះអាងថា អាកាសធាតុមិនទៀងទាត់ អស់ភ្លៀងធ្លាក់នៅត្រឹមខែ៨ឬខែ៩ ការឡើងកម្តៅខ្លាំង ហើយគ្មានរងារដូចឆ្នាំមុនៗពីបុរាណ មកនេះ បានធ្វើឲ្យកសិករខ្លះលក់ គោក្របី យកលុយទិញស្រូវអង្ករផ្គត់ផ្គង់ជីវភាព។
លោក ចំ ឡេប អាយុ៥៥ឆ្នាំកសិករនៅភូមិតាណងបានថ្លែងថា ដំណាំ លោកទាំងឡាយត្រូវបំផ្លាញ និងស្កកទាំងល្ងរ ទាំងស្រូវ ម្ទេស ទាំងថ្នាំ និងម្រេចអត់មានផ្លែដែរ ដោយសារអត់មានទឹកភ្លៀង។
«អត់មានអង្គុយចាំតែទឹកភ្លៀងហ្នុង។ មើល! បើថាមានមុខរបរអីផ្សេង វា អត់អីទេ ដូចស្រុកក្រោមហ្នុង។ ស្រុកក្រោមគេថាមានទំនប់ មានម៉ាស៊ីន អីគេបូម ហើយនៅទីនេះក្រ មានស្អី។ អង្គុយចាំមើលអញ្ចុងហើយ។ បាន បន្តិចបន្តួចក៏យកដែរ»។
ភរិយារបស់លោក គឺ អ្នកស្រី រម៉ាម អុញអាយុ៥២ឆ្នាំ ដែលប្រមូលផលស្រូវរបស់ខ្លួនបាន រអ៊ូរទាំងអំពីការគ្មានទឹកភ្លៀងបណ្តើរដែលធ្វើឲ្យខូចខាត ដំណាំរបស់គាត់ ក្រៅពីការបង្ហាញគ្រាប់ស្រូវដែលអត់គ្រាប់។
«វាអត់មានទឹកភ្លៀងហ្នឹងហើយ វាអត់គ្រាប់»។
«អត់រស់ទេ ធ្វើស្រែក៏អត់មានគ្រាប់ ធ្វើស្រូវអញ្ចឹងដែរ ធ្វើចំការអញ្ចឹងដែរ»។
ពលរដ្ឋខ្មែរចំនួនជាង៨០ភាគរយរស់នៅពឹងផ្អែកលើដំណាំកសិកម្ម ដែលជាវិស័យមួយក្នុងចំណោមវិស័យទាំងបួនដែលទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច ក្រៅពីវិស័យសំណង់ ទេសចរណ៍ និងកាត់ដេរ។
ទោះជាអ្នកជំនាញខ្លះបាននិយាយថាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុបណ្តាលមកពីការរិចរិលព្រៃឈើ និងការបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ច្រើនក្តី។ តែក្រុម ប្រជាពលរដ្ឋបានស្តីបន្ទោសមួយផ្នែកពីការអត់ទឹកភ្លៀងឬរាំងស្ងួតនេះ ដោយសារការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ដោយក្រុមហ៊ុនព្រៃសម្បទានដែល រដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណ។
លោក សាល់ ហ្នើយ អាយុ៦០ឆ្នាំ ជនជាតិភាគតិចរស់នៅភូមិ កាណាតធំ ស្រុកអណ្តូងមាសបានថ្លែងថាឈ្មួញបានកាប់ឈើដល់ទៅបួនគីឡូម៉ែត្រ ហើយ លួចដឹកយក ទៅលក់ឲ្យក្រុមហ៊ុនទ្រីភាព ដែលថាមានអាជ្ញាប័ណ្ណ ពីរដ្ឋក្នុងដីសម្បទាន។ លោកថាសហគមន៍ឃាត់អត់ទាន់ទេ។
«បើអស់ព្រៃឈើទៅសហគមន៍គ្មានអ្វីពឹងពាក់ទេ អត់មានធនធានធម្មជាតិ ទេ។ហើយឥឡូវកំពុងជួបប្រទះ ភាពរាំងស្ងួត ហើយទី២ ឈើធ្វើផ្ទះក៏អត់ មាន ហើយទី៣ អនុផលព្រៃឈើក៏អស់។ អញ្ចឹងសហគមន៍ហ្នឹងវាប៉ះពាល់ ច្រើន សត្វព្រៃក៏អត់មាន ស្អីក៏អត់មាន រត់ វារ ទៅព្រៃកន្លែងផ្សេងអស់ហើយ»។
ទោះជាគេអះអាងថាដីព្រៃខ្លះជាដីសម្បទានដែលរដ្ឋផ្តល់ឲ្យក្រុមហ៊ុនក្តី តែ លោកសាល់ ហ្នើយថាក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចធ្លាប់ប្រើប្រាស់ ហើយនៅតែចាត់ទុកថាជាដីសហគមន៍របស់ខ្លួន។
បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុមិនត្រឹមតែប៉ះពាល់ដល់ពលរដ្ឋក្នុងខេត្តរតនគិរីទេ តែពលរដ្ឋនៅខេត្តកំពង់ធំក៏រងផលប៉ះពាល់ដែរ។
ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនធំដូចជាអ្នកស្រី អ៊ុន ញ៉ អាយុ៥៨ឆ្នាំ មកពីភូមិ ឃុំបារ៉ាយ ស្រុកបារ៉ាយ ខេត្ត កំពង់ធំ បានមកធ្វើជាកម្មករ ដកនិងចិតដំឡូង នៅខេត្តរតនគិរីដោយសារធ្វើស្រែមិនបានផលល្អ។
«ខ្ញុំធ្វើស្រែវិញ ប៉ុន្តែបើអត់មានទឹកភ្លៀង ខ្ញុំធ្វើអញ្ចេះសិនទៅ ទំរាំបាន ទឹក ភ្លៀង ធ្វើស្រែវិញ។ ខ្ញុំចង់បានធ្វើស្រែវិញ ជាងដំឡូងនេះ វាបានផលជាង បើវាអត់ទឹកធ្វើឯណេះសិនទៅ ខែវស្សាខ្ញុំទៅវិញទៅ ហើយឥឡូវចេះតែ ដើររកស៊ីសិនទៅ»។
មន្ត្រីជំនាញនៃអង្គការ ស្បៀងនិងកសិកម្មនៃសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា FAO បានថ្លែងបញ្ជាក់ ពីផលប៉ះពាល់ជីវភាពនិងដំណាំ របស់កសិករដោយបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។
លោកស្រី ស្តេស៊ី ក្រេវេឡូ (Stacy Crevello) ប្រធានទីប្រឹក្សាបច្ចេកទេស គម្រោងជីវិត និងធម្មជាតិនៃអង្គការ FAO បានអះអាងថា អង្គការ FAO កំពុងធ្វើកិច្ចការ ជាមួយរដ្ឋាភិបាល លើគម្រោងមួយចំនួនដើម្បីជួយដល់កសិករ។ ថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះដោយ យោងថាគម្រោងអង្គការមួយចំនួនកំពុងសំឡឹងមើលបញ្ហាដូចជាសំឡឹងមើលទីទំនាប កិច្ចប្រឹងប្រែងដាំដើមឈើ ឡើងវិញ ធ្វើឲ្យដីមានជីវជាតិ ហើយនឹងសំឡឹងមើលពីការកម្រិតប្រព័ន្ធ អេកូឡូស៊ី ការថែរក្សាទឹក ការផ្តល់ការអនុវត្តកសិកម្មដែលអាចប្រែប្រួល តាមអាកាសធាតុ និងវិធីមួយចំនួន។
«ដូច្នេះ ដោយសារតែបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ យើងបានជួបប្រទះភាព រាំងស្ងួត និង ទឹកជំនន់ ជាងពេលមុនៗ ហើយបញ្ហាកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើក៏ ជាបញ្ហាមួយផងដែរ ជាពិសេសវាប៉ះពាល់ក្នុងតំបន់ប៉ែកឦសានប្រទេស និង ពាសពេញប្រទេសផងដែរ បើតាមខ្ញុំគិតមើលទៅ»។
ស្របគ្នាដែរអ្នកស្រី សេង គឹមហ៊ាន ទីប្រឹក្សាបច្ចេកទេសនិងអ្នកសម្រប សម្រួល ការិយាល័យអង្គការស្បៀងនិងកសិកម្មនៃសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា បានផ្តល់ជាគំនិតដែរថាពលរដ្ឋគួរផ្លាស់ប្តូររបៀបធ្វើកសិកម្មទៅតាមរបៀបថ្មី ពូជផ្សេង ដំណាំផ្សេង ដែលអាចទទួលបានផលឆាប់និងមិនត្រូវ ការទឹកច្រើន។
«កាលដែលរាំងវាប៉ះពាល់ខ្លាំងលើវិស័យដំណាំ ផលិតកម្មដំណាំ។ ខ្ញុំ ឧទាហរណ៍ស្រូវ រហូតដល់ខែ ៩ អត់ទាន់បានសាបទេ មួយចំនួនធំ។ អញ្ចឹងបើគាត់អត់ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់របស់គាត់ នៅតែប្រើទម្លាប់ចាស់របស់ គាត់គឺស្រូវប្រកាន់រដូវ ស្រូវមានអាយុកាលវែង ដល់ ៦ខែនោះ អញ្ចឹង គាត់ អត់អាចធ្វើបានទេ»។
លោកស្រីថ្លែងថា ដំឡូងមី ជាដំណាំមួយដែលមិនសូវត្រូវការទឹក ហើយធន់នឹងភាពរាំងស្ងួត។
លោក លួន ហុកឡេក (Loun Hoklek) មន្ត្រីអង្គការសមធម៌កម្ពុជាប្រចាំ ខេត្តរតនគិរីបានថ្លែងថាក្រុមប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចពឹងពាក់ ខ្លាំងលើចំការនិងព្រៃឈើ តែបើគ្មានទីពឹងលើមុខរបរទាំងពីរនេះ ដោយ សារបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុនិងភាពរាំងស្ងួតគឺបានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាព ខ្វះស្បៀង អាហារ និងកូនរៀនសូត្រ ពួកគាត់។
«ក្រៅពីចំការពួកគាត់មានព្រៃកាលពីដើម អញ្ចឹងពួកគាត់មានព្រៃ កាលពីដើម។ អញ្ចឹងពួកគាត់ទៅរកអនុផលព្រៃឈើ ទឹកឃ្មុំ វល្លិ៍ ផ្តៅ អីទាំងអស់ ហ្នឹង សត្វព្រៃអីទាំងអស់ហ្នឹង ។ នេះហើយជាប្រភពចំណូលរបស់ពួកគាត់ ប្រចាំថ្ងៃ បន្លែ បង្កាអីហ្នឹងគាត់អត់ពិបាកទិញខាងក្រៅទេ។ អញ្ចឹងគាត់ សប្បាយចិត្តក្នុងការរស់នៅបែបពីដើមហ្នឹង តែឥឡូវគាត់អស់អាហ្នឹង ទៀត ហើយស្រែគាត់អត់បានធ្វើទៀត អញ្ចឹងគាត់ប្រឈមទាំងអស់ដោយសារ ការបម្រែបម្រួលបរិស្ថាន»។
ក្រុមអ្នកជំនាញបាននិយាយថា ការកាប់បំផ្លាញនិងឈូសឆាយព្រៃឈើ ក្រោយពេលដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីរដ្ឋាភិបាលនោះ ក៏បានធ្វើឲ្យព្រៃឈើជាច្រើនត្រូវបំផ្លាញ ហើយត្រូវជំនួសមកវិញ ដោយ ដំណាំកៅស៊ូ ស្វាយចន្ទី និងចំការដំណាំផ្សេង។ ចំណែកជនជាតិដើម ភាគតិចដែលធ្លាប់តែពឹងពាក់លើព្រៃឈើ អនុផលព្រៃឈើត្រូវបាត់បង់អស់ ហើយជម្រកសត្វព្រៃចេះតែរិចរិលដែរ។ ក្រៅពីនោះក្រុមពលរដ្ឋ បានអះអាងថាតាំងពីក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយអស់ព្រៃឈើនោះហើយ ធ្វើឲ្យមានភ្លៀងធ្លាក់មិនទៀងទាត់ គ្មានរដូវរងារ ដល់ខែនេះ ដែលធ្លាប់តែមានពីដើម។
ក្រុមមេដឹកនាំពិភពលោកបានជួបប្រជុំក្នុងទីក្រុងប៉ារីសប្រទេសបារាំងអំពីបញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ដែលពិភពលោកកំពុងព្រួយបារម្ភ។ គណៈប្រតិភូជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេសកម្ពុជាដឹកនាំដោយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរជាប្រមុខរដ្ឋបានចូលរួមក្នុងការតាំងចិត្តថានឹងធ្វើការដោះស្រាយបញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុរួមគ្នាជាមួយនឹងពិភពលោក។
កម្ពុជាត្រូវអ.ស.បចាត់ទុកថា ជាប្រទេសដែលមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរជាង គេបំផុតក្នុងចំណោម១០ប្រទេសក្នុងពិភពលោក ហើយជាប្រទេសជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ដែលងាយរងគ្រោះខ្ពស់បំផុតក្នុងតំបន់អាស៊ីបីប្រទេសដែលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដូចគ្នា។ រឿងនេះដោយសារថាកម្ពុជាមានប្រព័ន្ធបន្ស៉ាំ អន់ ខ្សោយ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញបានទទួលស្គាល់ពីការប៉ះពាល់លើដំណាំកសិកម្ម ជាពិសេសស្រូវនៅឆ្នាំនេះ។ នៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោក លោក ហ៊ុន សែនបានរំលឹកពីវិធានការដែលរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញមួយចំនួន រួមទាំងការជួយបូមទឹកសង្គ្រោះស្រូវ ប្រជាពលរដ្ឋ ការចុះជួយច្រូតកាត់ពីកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ការផ្តល់ពូជដំណាំដល់ប្រជាកសិករ ត្រៀមអន្តរាគមន៍កំចាត់សត្វបំផ្លាញដំណាំ និង ទប់ស្កាត់ជំងឺសត្វគ្រប់ប្រភេទ ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុនិងធនាគារត្រូវធ្វើការ ជាមួយស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីរកវិធីពន្យារពេលសំណងដោយមិនយក ការប្រាក់ទប់ស្កាត់ការរឹបអូសដីធ្លី ផ្ទះសម្បែង ទ្រព្យសម្បត្តិកសិករជាដើម។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ចំ ឡេប ដែលជាជនជាតិ«កាចក់»នៅតែ មានក្តីបារម្ភពីជីវភាពនឹងការរស់នៅរបស់លោក នៅឆ្នាំខាងមុខទៀត ដោយសារឆ្នាំកន្លងទៅលោកត្រូវទិញអង្ករពីផ្សារមកទទួលទានជាច្រើនខែ។
«ហូបចុកខ្វះខាតប៉ុន្មានខែ ឆ្នាំទៅមិញ គឺខ្វះខាត៤ខែ ហើយឆ្នាំនេះ អត់ទាន់ដឹងទេ»៕
