ក្រុមអ្នកវិភាគ និងស្រាវជ្រាវនៅប្រទេសកម្ពុជាបានលើកឡើងនៅក្នុងសប្តាហ៍នេះថា វិបត្តិនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមា ដែលស្ថិតក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន អាចនឹងជាបញ្ហាចាំបាច់ដែលក្រុមមេដឹកនាំសមាគមអាស៊ាន និងមេដឹកនាំឯទៀត ពិភាក្សាគ្នានាកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំកំពូលពាក់ព័ន្ធ ដែលគ្រោងចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍សប្តាហ៍នេះ។
ប្រទេសកម្ពុជានឹងរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនទៀត ចាប់ពីថ្ងៃទី ១០ ដល់ថ្ងៃ ទី ១៣ ខែវិច្ឆិកា ហើយនិងមានការចូលរួមពីបណ្តាមេដឹកនាំពិភពលោក និងតំបន់ ក្នុងនោះរួមមានប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកលោក Joe Biden។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា សាស្ត្រាចារ្យនិងជាអ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជា ប្រាប់វីអូអេថាបញ្ហានានាៗ ក្រៅពីរឿងផ្ទៃក្នុង និងជំហររួមគ្នារបស់អាស៊ាន មិនអាចស្ថិតក្នុងរបៀបវារៈអាទិភាព ដែលក្រុមមេដឹកនាំប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំង ៩ និងដៃគូសន្ទនាអាស៊ានលើកយកមកដាក់លើតុប្រជុំនោះឡើយ។ ដូច្នេះលោកជឿថា វិបត្តិនយោបាយរ៉ាំរ៉ៃនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមា អាចជាបញ្ហាចម្បង ដែលក្រុមមេដឹកនាំនឹងលើកយកមកពិភាក្សា។
លោកថ្លែងថា៖ «បញ្ហាសំខាន់ដែលលើកឡើង ទី ១ គឺបញ្ហាអាស៊ានខ្លួនឯងពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន អាហ្នឹងប្រហែលជាចាំបាច់ត្រូវលើកយកមកជជែក ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាភូមា។ ទី ២ គេហៅថា លម្ហប្រជាធិបតេយ្យសេរីភាពហ្នឹងអាច គ្រាន់តែលើកមកពញ្ញាក់ទេ តែមិនជាបញ្ហាចម្បងលើកមកជជែកទេ។ ចំណុចមួយទៀត គឺបញ្ហាសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់ហ្នឹង គឺពាក់ព័ន្ធនឹងគេហៅថា ក្រៅតំបន់អាស៊ាន ពាក់ព័ន្ធនឹងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ក៏មិនលើកមកខ្លាំង បញ្ហាសមុទ្រតៃវ៉ាន់ ក៏មិនលើកមកខ្លាំងដែរ»។
របបយោធាសឹកនៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានទទួលរងការរិះគន់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិចំពោះការបន្តប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាលើក្រុមជំទាស់ និងការផ្គើនមិនធ្វើតាមនូវការចង់បានរបស់ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀតលើកិច្ចព្រមព្រៀងឯកច្ឆន្ទ ៥ ចំណុច។ កិច្ចព្រមព្រៀងដែលមេដឹកនាំយោធាភូមាខ្លួនឯងបានទទួលស្គាល់ កាលពីខែមេសា ឆ្នាំមុននោះ ធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងបញ្ចប់នូវជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលបានឆ្លងកាត់រដ្ឋប្រហារដោយក្រុមយោធាកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
លោក វណ្ណ ប៊ុនណា អ្នកស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព យល់ឃើញថា ជម្លោះនៅភូមាដែលអូសបន្លាយមកជិតពីរឆ្នាំនេះ នឹងមិនត្រូវបានមើលរំលងដោយក្រុមមេដឹកនាំដែលនឹងជួបប្រជុំ និងផ្លាស់ប្តូរយោបល់គ្នាក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញនាសប្តាហ៍នេះ។
លោកប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារនេះថា៖ «បញ្ហាភូមាហ្នឹង វាគឺជាបញ្ហាដែលក្តៅ។ ក្តៅដោយសារកន្លងទៅថ្មីៗនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរបស់ប្រទេសអាស៊ាន ទាំង ៩ ហ្នឹងបានជួបជុំគ្នានៅទីក្រុងហ្សាការតា ឥណ្ឌូណេស៊ីហ្នឹង ពិភាក្សាគ្នាអំពីការពិនិត្យឡើងវិញអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងជាឯកច្ឆន្ទចំនួន ៥ ចំណុចហ្នឹង និងវិធីសាស្ត្រថ្មីក្នុងការដោះស្រាយជាមួយនឹងយោធាភូមា។ ប៉ុន្តែ ដោយសារវាមានខ្វែងគំនិតគ្នា ដោយសារប្រទេសសិង្ហបុរី ឥណ្ឌូណេស៊ីអីហ្នឹង ពួកគាត់ចង់ព្រមានប្រើប្រាស់ ក៏ដូចជាការហៅថា យន្តការធម៌ក្តៅ គឺថាតើមិនអញ្ជើញសូម្បីតំណាងមិនមែននយោបាយហ្នឹង? [ឬ] ក៏លែងចង់អញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធថែមទៀតហើយ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ហើយមួយទៀត អំពីថាតើគួរតែមានការព្យួរសមាជិកភាពអត់? ប៉ុន្តែ បណ្តាប្រទេសនៅដីកោះ មានកម្ពុជា វៀតណាម ថៃអីហ្នឹង មិនយល់ស្របទៅលើគំនិតហ្នឹង ហើយទាក់ទងនឹងបញ្ហាហ្នឹង គឺលើករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានហ្នឹង គឺលើកឱ្យលើកបញ្ហាហ្នឹង មកដាក់ក្នុងរបៀបវារៈនៃកិច្ចប្រជុំកំពូល ដែលធ្វើនៅកម្ពុជាហ្នឹង»។
វីអូអេព្យាយាមសុំការអត្ថាធិប្បាយពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក ជុំ សុន្ទរី តាមប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងតេឡេក្រាម តែមិនទាន់មានការឆ្លើយតបគិតត្រឹមរសៀលថ្ងៃអង្គារនេះ។
គួរបញ្ជាក់ថា នៅមុនមានជំនួបកំពូលអាស៊ាននៅទីក្រុងភ្នំពេញ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ បញ្ហាភូមាត្រូវបានមេដឹកនាំនៃប្រទេសសមាជិកសមាគមអាស៊ាន ព្យាយាមរកដំណោះស្រាយ ដើម្បីឱ្យភាគីទំនាស់ក្នុងប្រទេសដែលដឹកនាំដោយពួកយោធានេះ ងាកមកស្រុះស្រួលគ្នា បញ្ចប់ការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សា និងអរិភាពផ្សេងទៀត ដែលបានកើតឡើង ក្រោយរដ្ឋប្រហាររបស់ពួកយោធាទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលជាប់ឆ្នោតដឹកនាំដោយគណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យរបស់អ្នកស្រី អោង សានស៊ូជី កាលពីឆ្នាំមុន។
នៅក្នុងកិច្ចខំប្រឹងប្រែងឱ្យមានសន្តិភាពនៅប្រទេសភូមា មេដឹកនាំអាស៊ានដែលមានទាំងមេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាផងដែរ កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ ២០២១ បានមូលមតិគ្នាជាឯកច្ឆន្ទទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀង ៥ ចំណុច ដែលក្នុងនោះ រួមមានការបញ្ចប់អំពើហិង្សា និងការធ្វើឱ្យមានកិច្ចសន្ទនារវាងក្រុមយោធា និងចលនាប្រឆាំងនឹងការធ្វើរដ្ឋប្រហារ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រោយការជួបគ្នាលើកចុងក្រោយរបស់ក្រុមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន លើកលែងតែមីយ៉ាន់ម៉ា នៅទីក្រុងហ្សាការតា កាលពីថ្ងៃទី ២៧ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២២ កន្លងទៅនោះ ការស្វែងរកដំណោះស្រាយសម្រាប់វិបត្តិនៅភូមា គ្មានការជឿនលឿនទៅមុខនោះទេ។ ហើយនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំ ជាពិសេសរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាននាទីក្រុងហ្សាការតា ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីនោះ តំណាងកម្រិតមិនមែននយោបាយរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ដែលត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួម ក៏គ្មានការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមាននោះឡើយ។
បើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ប្រធានអាស៊ានស្តីពីកិច្ចប្រជុំពិសេសរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន ចុះថ្ងៃទី ២៧ខែតុលា ស្ថានការណ៍ជាក់ស្តែងនៅមីយ៉ាន់ម៉ា នៅតែ«មានភាពដុនដាប និងផុយស្រួយ» ហើយនេះមិនមែនដោយសារកង្វះការប្តេជ្ញាចិត្ត និងការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់អាស៊ាន និងប្រេសិតពិសេសនោះទេ ប៉ុន្តែដោយសារតែភាពស្មុគស្មាញ និងភាពលំបាកនៃជម្លោះអូសបន្លាយរាប់ទសវត្សរ៍របស់មីយ៉ាន់ម៉ា ដែលធ្វើឱ្យកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរដោយវិបត្តិនយោបាយបច្ចុប្បន្ន។
បើទោះបីស្ថានភាពនៅមិនប្រសើរឡើងក្តីសម្រាប់ជម្លោះនយោបាយនៅមីយ៉ាន់ម៉ា សេចក្តីថ្លែងការណ៍ប្រធានអាស៊ានលើកឡើងថា៖ «ទោះបីជាមានបញ្ហាប្រឈមចម្បងទាំងនេះ យ៉ាងណាក្តី ក៏អង្គប្រជុំបានឯកភាពថា អាស៊ានមិនគួរបាក់ទឹកចិត្ត ហើយគួរតែបង្កើនការប្តេជ្ញាចិត្តបន្ថែមទៀត ដើម្បីជួយមីយ៉ាន់ម៉ា ក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយប្រកបដោយសន្តិវិធី ឱ្យបានឆាប់បំផុត»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែលបន្ថែមថា ការសម្រេចចិត្តក្នុងអាស៊ាននៅតែផ្អែកលើការពិគ្រោះយោបល់ និងកុងសង់ស៊ីស ឬការយល់ស្របគ្នា ហើយគោលការណ៍ជាមូលដ្ឋាន ដែលមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ត្រូវតែនៅជាវិធីសាស្ត្រនាំផ្លូវដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួមរបស់អាស៊ាន ក្នុងការដោះស្រាយស្ថានការណ៍នៅមីយ៉ាន់ម៉ា៕
