វ៉ាស៊ីនតោន —
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានអះអាងថា មានកំណើន សកម្មភាពរំខានដំណើរការឃោសនាបោះឆ្នោត ទូទាំងប្រទេសក្នុងរយៈពេល៦ថ្ងៃដំបូងនៃការឃោសនា។ លោកសុខ ខេមរានៃវីអូអេពីរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានរាយការណ៍ថា ការរំខានខ្លះមានការដោះស្រាយបាននៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ហើយការរំខាននិងភាពមិនប្រក្រតីខ្លះទៀតមិនអាចដោះស្រាយបានទេ។ បញ្ហានេះបានធ្វើឲ្យមានបណ្តឹងច្រើនដាក់ជូនទៅកាន់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ។
ទោះជាគ្មានអំពើហិង្សាកើតឡើងនិងគ្មានបញ្ហារារាំងធ្ងន់ធ្ងរដល់យុទ្ធនាការ ឃោសនាបោះឆ្នោតក្តី តែការរំខានដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតរបស់គណបក្ស នយោបាយមានកំណើន ហើយមានពាក្យបណ្តឹងយ៉ាងតិច៣៥ត្រូវបានគណបក្ស នយោបាយដាក់ជូនដល់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតដើម្បី ដោះស្រាយនូវភាពមិនប្រក្រតីទាំងនោះ។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលបានអះអាងថា តាំងពីថ្ងៃទី២៧ មិថុនាដែលជាថ្ងៃឃោសនាបោះឆ្នោតដំបូងមកនោះ ការរំខាននិងភាពមិនប្រក្រតីទាំងនោះរាប់បញ្ចូលទាំងប្រព័ន្ធឃោសនាលំអៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច ការទម្លាក់និងបំផ្លាញស្លាក ការហាមឃាត់គណបក្សនយោបាយមិនឲ្យឃោសនានៅទីសាធារណៈមួយចំនួន ដូចជានៅក្នុងស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល ការហាមឃាត់ ការឃោសនានៅតាមទីផ្សារនិងការអនុញ្ញាតមិនស្មើភាពគ្នាក្នុងការបិទស្លាកគណបក្សឃោសនានៅក្នុងទីផ្សារនិងទីសាធារណៈជាដើម។
លោកគល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមួយឈ្មោះ ខុមហ្រែល បានអះអាងថា៖ «អាជ្ញាធរមួយៗហ្នឹងគាត់នឹកឃើញកន្លែងនោះឲ្យធ្វើ កន្លែងនោះមិនឲ្យធ្វើ។ គណបក្សនេះឲ្យធ្វើ គណបក្សនោះមិនឲ្យធ្វើ។ នៅមានបញ្ហាហ្នឹងច្រើនដែលគណបក្សនានាហ្នឹងគេចេះតែដាក់ពាក្យបណ្តឹង ហើយនឹងតវ៉ាពីបញ្ហាហ្នឹងច្រើន។ យើងឃើញថា ចាប់ពីថ្ងៃដំបូង មិនសូវប៉ុន្មានទេ។ ឥឡូវថ្ងៃបន្តបន្ទាប់មក មានការតវ៉ា ប្តឹងផ្តល់រឿងហ្នឹងច្រើន»។
ក្រុមអាជ្ញាធរខ្លះដែលគេមើលឃើញថា លំអៀងទៅរកគណប្រជាជនកម្ពុជាបាននិយាយថា ពួកគេគិតពីបញ្ហាសន្តិសុខ និងសុវត្ថិភាព ហើយមិនចង់ឲ្យមានការរំខានដល់ការលក់ដូរ បានជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានតំណាងគណបក្សនយោបាយចូលឃោសនាក្នុងទីផ្សារលក់ដូរដ៏មមារញឹក និងកន្លែងផ្សេងទៀត។
មានគណបក្សនយោបាយចំនួន៨ចូលរួមប្រកួតប្រជែងគ្នាក្នុងយុទ្ធនាការរក សម្លេងឆ្នោត។ គេបានរាយការណ៍មកថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលដឹកនាំ ដោយលោកសម រង្ស៉ី និងលោកកឹម សុខាបានជួបប្រទះនូវការរំខាន និងឧបសគ្គច្រើនជាងគេ។ គណបក្សជំទាស់ ដែលមានកម្លាំងប្រហាក់ប្រហែលនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមួយនេះ ត្រូវគេដឹងថា បានធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនា ច្រើនដើម្បីប្រជែងនឹងគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាង៣០ឆ្នាំ។
ក៏ប៉ុន្តែលោកគល់ បញ្ញាបានទទួលស្គាល់ថា មានការខិតខំដោះស្រាយច្រើនពីគ.ជ.ប. និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ លោកបានបន្ថែមថា ដោយសារតែគ្មានការដាក់ ទោសទណ្ឌ និងពិន័យដល់អ្នកប្រព្រឹត្តល្មើសបានជាបណ្តាលឲ្យមានការរំខាន ចេះតែកើតឡើង។
លោកបណ្ឌិតពុទ្ធា ហង្ស នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតឈ្មោះនិចហ្វិក បានអះអាងថា លោកក៏បានទទួលរបាយការណ៍អំពីភាពមិនប្រក្រតី និងបណ្តឹងអំពីការរំខានការឃោសនាច្រើនក្នុងរយៈពេល៦ថ្ងៃចុងក្រោយនេះ។ បញ្ហានេះកើតឡើងនៅពេលគណបក្សនយោបាយនានាបានប្រកួតប្រជែងនិងឃោសនាពីគោលនយោបាយរបស់គេរៀងៗខ្លួន។
លោកនិយាយថា៖ «ជាមួយនឹងភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួន ក្នុងនាមសង្គមស៊ីវិល យើងធ្វើការកត់ត្រា ហើយយើងពុំទាន់វាយតម្លៃថា យ៉ាងម៉េចទេ តែយើងមានការព្រួយបារម្ភ ប្រសិនបើភាគីណាមួយប្រើប្រាស់ករណីនៃភាពមិនប្រក្រតីនេះទៅជាការមិនទទួលស្គាល់នូវលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ឬក៏មិនទទួលស្គាល់នូវដំណើរការបោះឆ្នោតជាដើម។ អញ្ចឹងហើយបានជាសង្គមស៊ីវិលតែងតែរួមចំណែកសម្របសម្រួលជាសម្ងាត់ក្នុងការផ្តល់ជាអនុសាសន៍ផ្សេងៗទៅគ.ជ.ប.»។
លោកបន្ថែមថា រឿងនេះស្រេចទៅលើគណបក្សនយោបាយទាំងប្រាំបីដែលត្រូវវាយតម្លៃចំពោះដំណើរការបោះឆ្នោត ហើយលោកបញ្ជាក់ថា សង្គមស៊ីវិលមិនទាន់មានការវាយតម្លៃទេ ទោះជាមានភាពមិនប្រក្រតីនិងការរំខានការឃោសនាសម្រាប់ការបោះឆ្នោតក្តី។
លោកទេព នីថា អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បាន ទទួលស្គាល់ថា មានបណ្តឹងច្រើនមែន តែបណ្តឹងទាំងនោះមានការដោះស្រាយ ខ្លះនឹងកំពុងបន្តដោះស្រាយខ្លះ។ លោកថ្លែងថា មកទល់ពេលនេះ គ្មានសកម្មភាពណាមួយជាអំពើហិង្សាដែលរារាំងមិនឲ្យមានការឃោសនាបោះឆ្នោត កើតឡើងនោះទេ។
លោកនិយាយថា៖ «គ្រាន់តែយើងកត់សម្គាល់មានបណ្តឹង៣៥ហើយរហូតដល់ថ្ងៃនេះ។ បណ្តឹង៩ត្រូវបានដោះស្រាយនៅថ្នាក់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់។ បណ្តឹងផ្សេងទៀតកំពុងស្រាវជ្រាវ និងដោះស្រាយនៅថ្នាក់ឃុំសង្កាត់។ បណ្តឹងទាំងនេះបើយើងពិនិត្យមើលទៅ ពុំមានបញ្ហាអ្វីធ្ងន់ធ្ងរទេ»។
លោកទេព នីថាបានបញ្ជាក់ថា បញ្ហាលើកស្លាកសញ្ញារបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវទទួលការប្តឹងផ្តល់នោះត្រូវបានដោះស្រាយ និងសម្រួលគ្នារួចហើយ។ លោកបានអះអាងផងដែរថា ចំនួនបណ្តឹងនៃការរំខានដល់ការឃោសនាបោះឆ្នោតមានច្រើនមែន។
លោកនិយាយថា៖ «ការប្តឹងទាក់ទងរឿងរំខាននេះ វាមានការប្តឹងទៅ ប្តឹងមក។ ហើយអាចថា ជាការប្តឹងចំនួនច្រើនទី២ បន្ទាប់ពីការលើកស្លាកសញ្ញាខុសកន្លែងដូចខ្ញុំជម្រាបអម្បាញមិញអញ្ចឹង។ ហើយពុំមានបញ្ហាអី្វធ្ងន់ធ្ងរទេ ព្រោះថា ការរំខាននេះទាក់ទងច្រើនទៅលើការចាក់មេក្រូ ដែលហែក្បួនបញ្ច្រសគ្នា ដែលអត់មានបន្ថយសម្លេង ឬក៏ចាក់មេក្រូនៅទីប្រជុំ ទីកន្លែងស្នាក់ការជិតគ្នាហ្នឹង ដោយអត់មានបន្ថយសម្លេងទៅវិញទៅមក។ ហើយកន្លែងខ្លះបានសម្របសម្រួលហើយ ហើយកន្លែងខ្លះ ការសម្របសម្រួលហ្នឹងមិនសុខចិត្តក៏បានប្តឹងតមកទៀត។ ហើយបញ្ហាអស់នេះ វាមានតែមួយពេលហ្នឹង។ បន្ទាប់មកទៀត វាបាត់ទៅវិញទៅ»។
ពលរដ្ឋខ្មែរជាង៩លាននាក់មានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រនិងបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីនីតិកាលទី៥។ ប្រទេសកម្ពុជាកំណត់ថា នឹងធ្វើការបោះឆ្នោតថ្ងៃ២៨កក្កដា ឆ្នាំ២០១៣៕
ទោះជាគ្មានអំពើហិង្សាកើតឡើងនិងគ្មានបញ្ហារារាំងធ្ងន់ធ្ងរដល់យុទ្ធនាការ ឃោសនាបោះឆ្នោតក្តី តែការរំខានដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតរបស់គណបក្ស នយោបាយមានកំណើន ហើយមានពាក្យបណ្តឹងយ៉ាងតិច៣៥ត្រូវបានគណបក្ស នយោបាយដាក់ជូនដល់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតដើម្បី ដោះស្រាយនូវភាពមិនប្រក្រតីទាំងនោះ។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលបានអះអាងថា តាំងពីថ្ងៃទី២៧ មិថុនាដែលជាថ្ងៃឃោសនាបោះឆ្នោតដំបូងមកនោះ ការរំខាននិងភាពមិនប្រក្រតីទាំងនោះរាប់បញ្ចូលទាំងប្រព័ន្ធឃោសនាលំអៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច ការទម្លាក់និងបំផ្លាញស្លាក ការហាមឃាត់គណបក្សនយោបាយមិនឲ្យឃោសនានៅទីសាធារណៈមួយចំនួន ដូចជានៅក្នុងស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល ការហាមឃាត់ ការឃោសនានៅតាមទីផ្សារនិងការអនុញ្ញាតមិនស្មើភាពគ្នាក្នុងការបិទស្លាកគណបក្សឃោសនានៅក្នុងទីផ្សារនិងទីសាធារណៈជាដើម។
លោកគល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមួយឈ្មោះ ខុមហ្រែល បានអះអាងថា៖ «អាជ្ញាធរមួយៗហ្នឹងគាត់នឹកឃើញកន្លែងនោះឲ្យធ្វើ កន្លែងនោះមិនឲ្យធ្វើ។ គណបក្សនេះឲ្យធ្វើ គណបក្សនោះមិនឲ្យធ្វើ។ នៅមានបញ្ហាហ្នឹងច្រើនដែលគណបក្សនានាហ្នឹងគេចេះតែដាក់ពាក្យបណ្តឹង ហើយនឹងតវ៉ាពីបញ្ហាហ្នឹងច្រើន។ យើងឃើញថា ចាប់ពីថ្ងៃដំបូង មិនសូវប៉ុន្មានទេ។ ឥឡូវថ្ងៃបន្តបន្ទាប់មក មានការតវ៉ា ប្តឹងផ្តល់រឿងហ្នឹងច្រើន»។
ក្រុមអាជ្ញាធរខ្លះដែលគេមើលឃើញថា លំអៀងទៅរកគណប្រជាជនកម្ពុជាបាននិយាយថា ពួកគេគិតពីបញ្ហាសន្តិសុខ និងសុវត្ថិភាព ហើយមិនចង់ឲ្យមានការរំខានដល់ការលក់ដូរ បានជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានតំណាងគណបក្សនយោបាយចូលឃោសនាក្នុងទីផ្សារលក់ដូរដ៏មមារញឹក និងកន្លែងផ្សេងទៀត។
មានគណបក្សនយោបាយចំនួន៨ចូលរួមប្រកួតប្រជែងគ្នាក្នុងយុទ្ធនាការរក សម្លេងឆ្នោត។ គេបានរាយការណ៍មកថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលដឹកនាំ ដោយលោកសម រង្ស៉ី និងលោកកឹម សុខាបានជួបប្រទះនូវការរំខាន និងឧបសគ្គច្រើនជាងគេ។ គណបក្សជំទាស់ ដែលមានកម្លាំងប្រហាក់ប្រហែលនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមួយនេះ ត្រូវគេដឹងថា បានធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនា ច្រើនដើម្បីប្រជែងនឹងគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាង៣០ឆ្នាំ។
ក៏ប៉ុន្តែលោកគល់ បញ្ញាបានទទួលស្គាល់ថា មានការខិតខំដោះស្រាយច្រើនពីគ.ជ.ប. និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ លោកបានបន្ថែមថា ដោយសារតែគ្មានការដាក់ ទោសទណ្ឌ និងពិន័យដល់អ្នកប្រព្រឹត្តល្មើសបានជាបណ្តាលឲ្យមានការរំខាន ចេះតែកើតឡើង។
លោកបណ្ឌិតពុទ្ធា ហង្ស នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតឈ្មោះនិចហ្វិក បានអះអាងថា លោកក៏បានទទួលរបាយការណ៍អំពីភាពមិនប្រក្រតី និងបណ្តឹងអំពីការរំខានការឃោសនាច្រើនក្នុងរយៈពេល៦ថ្ងៃចុងក្រោយនេះ។ បញ្ហានេះកើតឡើងនៅពេលគណបក្សនយោបាយនានាបានប្រកួតប្រជែងនិងឃោសនាពីគោលនយោបាយរបស់គេរៀងៗខ្លួន។
លោកនិយាយថា៖ «ជាមួយនឹងភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួន ក្នុងនាមសង្គមស៊ីវិល យើងធ្វើការកត់ត្រា ហើយយើងពុំទាន់វាយតម្លៃថា យ៉ាងម៉េចទេ តែយើងមានការព្រួយបារម្ភ ប្រសិនបើភាគីណាមួយប្រើប្រាស់ករណីនៃភាពមិនប្រក្រតីនេះទៅជាការមិនទទួលស្គាល់នូវលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ឬក៏មិនទទួលស្គាល់នូវដំណើរការបោះឆ្នោតជាដើម។ អញ្ចឹងហើយបានជាសង្គមស៊ីវិលតែងតែរួមចំណែកសម្របសម្រួលជាសម្ងាត់ក្នុងការផ្តល់ជាអនុសាសន៍ផ្សេងៗទៅគ.ជ.ប.»។
លោកបន្ថែមថា រឿងនេះស្រេចទៅលើគណបក្សនយោបាយទាំងប្រាំបីដែលត្រូវវាយតម្លៃចំពោះដំណើរការបោះឆ្នោត ហើយលោកបញ្ជាក់ថា សង្គមស៊ីវិលមិនទាន់មានការវាយតម្លៃទេ ទោះជាមានភាពមិនប្រក្រតីនិងការរំខានការឃោសនាសម្រាប់ការបោះឆ្នោតក្តី។
លោកទេព នីថា អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បាន ទទួលស្គាល់ថា មានបណ្តឹងច្រើនមែន តែបណ្តឹងទាំងនោះមានការដោះស្រាយ ខ្លះនឹងកំពុងបន្តដោះស្រាយខ្លះ។ លោកថ្លែងថា មកទល់ពេលនេះ គ្មានសកម្មភាពណាមួយជាអំពើហិង្សាដែលរារាំងមិនឲ្យមានការឃោសនាបោះឆ្នោត កើតឡើងនោះទេ។
លោកនិយាយថា៖ «គ្រាន់តែយើងកត់សម្គាល់មានបណ្តឹង៣៥ហើយរហូតដល់ថ្ងៃនេះ។ បណ្តឹង៩ត្រូវបានដោះស្រាយនៅថ្នាក់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់។ បណ្តឹងផ្សេងទៀតកំពុងស្រាវជ្រាវ និងដោះស្រាយនៅថ្នាក់ឃុំសង្កាត់។ បណ្តឹងទាំងនេះបើយើងពិនិត្យមើលទៅ ពុំមានបញ្ហាអ្វីធ្ងន់ធ្ងរទេ»។
លោកទេព នីថាបានបញ្ជាក់ថា បញ្ហាលើកស្លាកសញ្ញារបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវទទួលការប្តឹងផ្តល់នោះត្រូវបានដោះស្រាយ និងសម្រួលគ្នារួចហើយ។ លោកបានអះអាងផងដែរថា ចំនួនបណ្តឹងនៃការរំខានដល់ការឃោសនាបោះឆ្នោតមានច្រើនមែន។
លោកនិយាយថា៖ «ការប្តឹងទាក់ទងរឿងរំខាននេះ វាមានការប្តឹងទៅ ប្តឹងមក។ ហើយអាចថា ជាការប្តឹងចំនួនច្រើនទី២ បន្ទាប់ពីការលើកស្លាកសញ្ញាខុសកន្លែងដូចខ្ញុំជម្រាបអម្បាញមិញអញ្ចឹង។ ហើយពុំមានបញ្ហាអី្វធ្ងន់ធ្ងរទេ ព្រោះថា ការរំខាននេះទាក់ទងច្រើនទៅលើការចាក់មេក្រូ ដែលហែក្បួនបញ្ច្រសគ្នា ដែលអត់មានបន្ថយសម្លេង ឬក៏ចាក់មេក្រូនៅទីប្រជុំ ទីកន្លែងស្នាក់ការជិតគ្នាហ្នឹង ដោយអត់មានបន្ថយសម្លេងទៅវិញទៅមក។ ហើយកន្លែងខ្លះបានសម្របសម្រួលហើយ ហើយកន្លែងខ្លះ ការសម្របសម្រួលហ្នឹងមិនសុខចិត្តក៏បានប្តឹងតមកទៀត។ ហើយបញ្ហាអស់នេះ វាមានតែមួយពេលហ្នឹង។ បន្ទាប់មកទៀត វាបាត់ទៅវិញទៅ»។
ពលរដ្ឋខ្មែរជាង៩លាននាក់មានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រនិងបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីនីតិកាលទី៥។ ប្រទេសកម្ពុជាកំណត់ថា នឹងធ្វើការបោះឆ្នោតថ្ងៃ២៨កក្កដា ឆ្នាំ២០១៣៕
