بشر صدها هزارسال است که به قصد پیشرفت از کشوری به کشور دیگرمهاجرت می کند. اما در سال های اخیر، مهاجرت از ایران برای بسیاری بیشتر«اجبار»ی است از روی ناامیدی.
به نوشته نشریه فایننشال تایمز، آمار مهاجرت ایرانیان به کشورهای ثروتمند جهان در فاصله یک سال (۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ میلادی) ۱۴۱ درصد رشد داشته، زنگ خطری که حکومت آن را هنوز جدی نگرفته است.
صدای آمریکا در گزارشی اختصاصی از درون ایران، به این موج جدید و کم سابقه مهاجرت در کشور پرداخته است.
در این گزارش تعدادی از پزشکان، پرستاران، کارمندان و افرادی از نسل جدید برای ما از این « ناامیدی» و دلایل آن گفته‌اند.
پیمان، که اسم واقعی او نیست، بیش از ده سال است که در بیمارستان های تهران به عنوان پرستار کار می کند. او می گوید: «مهاجرت یعنی فرار. یعنی یک نفر از یک نسل نجات پیدا بکنه و مثل آدم زندگی کنه» .
او ادامه می دهد: « من دارم فرار می کنم، مهاجرت نمی‌کنم.»
پزشک جوان دیگری که برای حفظ هویتش خود را سمیرا معرفی کرده علت عمده مهاجرت خود را « نا‌امنی شغلی» می داند:« هیچ آینده روشنی برای خودم و شغل خودم نمی بینم.» او می گوید:« حتی اگر شرایط اقتصادی هم مناسب باشه، شرایط اجتماعی و سیاسی جوری شده که حداقل برای شخص من زندگی در ایران طاقت فرسا شده.»
پیمان که سیستم های ناکارآمد « نظام و حکومت» را از دلایل ناامیدی‌اش می‌داند می‌گوید: «تا ۶۰سالگی باید برده باشم و جوونیم رو به کارفرما بفروشم. به سیستم ناقص این مملکت. این حکومت، این نظام.»
او می گوید: « الان من یه برده‌ام، اون انگیزه، اون امید نیست.»
آمار مهاجرت کادر درمان هر روز رکورد تازه‌ای ثبت می کند.به گفته خانه پرستار سالانه ۳هزار پرستار از کشور مهاجرت می کنند.
سمیرا که پس از اعتراضات ۱۴۰۱ تصمیم به مهاجرت گرفته، نداشتن« آزادی بیان» و « مهم نبودن انسان ها و جانشان» را از عوامل مهم دراین تصمیم نام می برد.
نا امنی شغلی و اقتصادی، نبود آزادی‌های فردی و اجتماعی و فقدان امید به آینده بهتر هر روز عده بیشتری را راهی دیاری دیگر می کند.
به دنبال همین هر روزه متقاضیان بسیاری هزاران دلار را صرف گرفتن انواع ویزاهای قانونی از توریستی تا کاری و تحصیلی می کنند.
دخترجوانی که هویتش فاش نشده می گوید:« همه دلشون می خواد برن، از هر ۵ نفر چهار نفر می خواد بره»
مهاجرت غیرقانونی به کمک قاچاقچیان انسان نیز رونق دارد.
مجید، که نام واقعی او نیست، می گوید که برای کار و فرار از تبعیض یکبار به عمان مهاجرت کرده و الان هم قصد دارد به آلمان برود: «هر چی دارم رو باید بفروشم وهمه رو بذارم که فقط برم برسم به آلمان، آیا برسم، آیا نرسم؟ هیچ تضمینی نیست.» او ادامه می‌دهد :« چرا نباید گزینه دومی داشته باشم، چرا باید انتخاب کنم که به حرف قاچاقچی گوش کنم؟»
سرکوب‌های خونبار حکومتی در طی اعتراضات ۱۴۰۱ و ادامه محرومیت های فردی و اجتماعی و عدم دسترسی به اینترنت آزاد نیز نسل جوان را بیش از پیش دچار سرخوردگی و ناامیدی نسبت به آینده خود در کشور کرده است.
یکی از زنان جوان می گوید: «طوری شده که ایران برای مردم حالت زندان داره.» او ادامه می‌دهد: «می گفتم می خوام به آزادی ایران کمک کنم ولی نمی تونم، فهمیدم که تا ایران بخواد درست بشه من می‌تونم در یک کشور دیگه جلو بیفتم» او ادامه می‌دهد: «همه همسن و سال های من آزادی می خوان، حس خیلی بدیه که نمی تونم این آزادی رو در ایران پیدا کنم و حتما باید یه جائی برم که غریبم.»
فشارهای سیاسی و اقتصادی، « ناامیدی از آینده» و جستجوی یک « زندگی نرمال» در مجموع از عوامل مهم ایجاد این موج جدید و کم سابقه مهاجرت از ایران است.
سرمایه‌هائی که در جستجوی حداقل آزادی، ثبات و آرامش تن به مهاجرت می دهند و دیگر باز نمی‌گردند.
سمیرا می گوید «می‌دونم که تازه اول مسیره، باید برم یه کشور دیگه، همه چیز رو از صفر شروع کنم، همه خانواده و عزیزانم رو پشت سر بذارم اما این دیگه یه اجباره.»
پیمان که ده‌ها نفر از دوستان و همکارانش از میان کادر درمان در چند ماه گذشته کشور را ترک کرده اند می گوید: «وقتی وارد بیمارستان می‌شی آدم های جدید می‌بینی، نبودنشون رو احساس می کنی، همه یکی یکی دارن می‌رن.»
محدودیت‌های فزاینده اجتماعی و سیاسی، رکود اقتصادی، مشکلات معیشتی، تبعیض و بی‌عدالتی، فیلترینگ و محدودیت اینترنت، اخراج گسترده اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های برتر کشور، به موج تازه مهاجرت در ایران دامن زده است.
رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری اسلامی ایران معتقد است ریشه مهاجرت در ایران، اقتصادی نیست و با نداشتن تصویر روشن از آینده، مردم مهاجرت می‌کنند تا در ایران نباشند.
اظهارات این مقام دولتی در حالی است که بهبود شرایط زندگی در ابعاد مختلف آن وظیفه حکمرانان و دولت‌ها است؛ وظیفه‌ای که به گفته کارشناسان توجهی به آن نمی‌شود. برهمین اساس است که وب‌سایت «تجارت نیوز» روز گذشته ۱۷ دی ماه در گزارشی به نقل از رصدخانه مهاجرت ایران، از مهاجرت بیش از یک میلیون کارگر ماهر به کشورهای حاشیه خلیج فارس خبر داد.
در گزارش این وب‌سایت اقتصادی آمده است که مهاجرت سرمایه انسانی لزوما با جابه‌جایی فیزیکی صورت نمی‌گیرد. برخی در کشور هستند، اما به صورت دورکاری برای کشورهای دیگر کار می‌کنند.
رصدخانه مهاجرت ایران نیز در این رابطه نوشته که این امر می‌تواند «زنگ خطری» برای کارفرمایان ایرانی در از دست دادن نیروی کار متخصصی باشد که مهاجر نیست، اما برای کارفرمای ایرانی هم کار نمی‌کند.
