សភាជាតិកម្ពុជានាពេលថ្មីៗនេះបានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់មួយស្តីពីការប្រឆាំងការមិនទទួលស្គាល់ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឲ្យឧក្រិដ្ឋកម្មក្នុងសម័យខោអាវខ្មៅនោះកើតឡើងសាជាថ្មី។
មុនពេលសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះបានក្លាយជាច្បាប់កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ អ្នកកាសែតបរទេសម្នាក់គឺលោក David Hutt បានសរសេរអត្ថបទបញ្ចេញមតិមួយ ដោយបានលើកឡើងថា ច្បាប់នេះមានចរិតនយោបាយ និងធ្វើឲ្យរួមតូចនៃការពិភាក្សាអំពីអំពើឃោរឃៅដែលបានកើតឡើង កាលពី ៥០ ឆ្នាំមុន។
បើតាមសំណេរបញ្ចេញមតិដែលចេញផ្សាយតាមគេហទំព័រអាស៊ីសេរីកាលពីថ្ងៃទី ១៥ ខែកុម្ភៈ ច្បាប់ថ្មីនេះអាចនឹងឲ្យមានទោសជាប់ពន្ធនាគារដល់ ៥ ឆ្នាំ ចំពោះអ្នកដែល «មិនទទួលស្គាល់ ឬក៏ច្រានចោល ឬយល់ថាជារឿងឥតប្រយោជន៍ ឬក៏ចង់ជំទាស់នឹងភាពពិតប្រាកដនៃឧក្រិដ្ឋកម្ម» ដែលប្រព្រឹត្តឡើងក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់របបខ្មែរក្រហមពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩។
ក្រោយពីលោក David Hutt បានសរសេរបញ្ចេញមតិបែបនេះ ក្រសួងយុត្តិធម៌កម្ពុជាបានប្រតិកម្មដោយលើកឡើងថា ការអនុម័តច្បាប់ខាងលើ គឺមិនមែនជាការរឹតបន្តឹងសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិនោះទេ។
បើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយចុះថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ក្រសួងយុត្តិធម៌បានលើកឡើងថា សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ដែលមានសមាសភាពព្រះរាជអាជ្ញា និងចៅក្រមចម្រុះខ្មែរ និងបរទេស បានរកឃើញនូវឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ធ្ងរដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តឡើងក្នុងរយៈកាលនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ចាប់ពីថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី ៦ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ រួមមានឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មដែលជាការរំលោភបំពានធ្ងន់ធ្ងរលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ចុះថ្ងៃទី ១២ ខែសីហា ឆ្នាំ ១៩៤៩។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក សេង ឌីណា ប្រាប់វីអូអេថា ក្រសួងមិនមានវិធានការផ្សេងទៀតលើលោក David Hutt ក្រៅតែពីការចេញសេចក្តីបំភ្លឺនោះទេ ហើយថា ការមិនទទួលស្គាល់ ឬលើកតម្កើងឧក្រិដ្ឋកម្មក្នុងរយៈកាលនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ វាមិនមែនជាការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិនោះទេ តែជាការប្រមាថយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធអ្នកដែលបានបាត់បង់ជីវិតយ៉ាងអយុត្តិធម៌នៅក្នុងសម័យកាលនោះ ហើយព្រមទាំងធ្វើឲ្យមានការឈឺចាប់ឡើងវិញដល់គ្រួសារជនរងគ្រោះ ដែលនៅរស់រានមានជីវិតរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។
លោកបានផ្តល់ការអត្ថាធិប្បាយជាអក្សរតាមប្រព័ន្ធតេឡេក្រាមថា៖ «សម្រាប់ពេលនេះ វិធានការរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ គឺឆ្លើយតប ពន្យល់ និងបំភ្លឺ ដូចមានខ្លឹមសារលម្អិតក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលយើងទើបនឹងចេញនេះស្រាប់ ដើម្បីឲ្យលោក David Hutt ក៏ដូចជាសាធារណជនទូទៅយល់ថា ការអនុម័តច្បាប់ ស្តីពីការប្រឆាំងការមិនទទួលស្គាល់ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានប្រព្រឹត្តឡើងក្នុងរយៈកាលនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនេះ គឺធ្វើឡើងដើម្បីការពារសច្ចធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្ត ការពារយុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដែលបានផ្តល់ដោយសេចក្តីសម្រេចស្ថាពររបស់តុលាការខ្មែរក្រហម និងទប់ស្កាត់កុំឲ្យឧក្រិដ្ឋកម្មសម្លាប់រង្គាលដ៏ឃោរឃៅព្រៃផ្សៃដែលបានកើតឡើងក្នុងរបបខ្មែរក្រហម កើតមានឡើងសាជាថ្មីនៅលើទឹកដីកម្ពុជា»។
លោកបានបន្ថែមថា ម្យ៉ាងទៀត ច្បាប់ដែលទើបតែត្រូវបានអនុម័តដោយសភាជាតិកាលពីពេលថ្មីៗនេះមិនមែនមានតែនៅកម្ពុជាមួយទេ គឺនៅតាមបណ្តាប្រទេស ជាច្រើនផ្សេងទៀត ជាពិសេស ប្រទេសយ៉ាងតិច ១៧ នៅអឺរ៉ុប ក៏បានបង្កើតច្បាប់ផ្តន្ទាទោសអ្នកមិនទទួលស្គាល់ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ឬឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិស្រដៀងគ្នានេះដែរ ហើយច្បាប់ប្រទេសខ្លះកំណត់ដាក់ទោសធ្ងន់ធ្ងរជាងច្បាប់កម្ពុជាទៀតផង។
ទោះមានការពន្យល់ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌បែបនេះក្តី លោក David Hutt អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅមជ្ឈមណ្ឌលអឺរ៉ុបសម្រាប់ការសិក្សាតំបន់អាស៊ីនិងជាអ្នកសរសេរអត្ថបទបញ្ចេញមតិឲ្យទស្សនាវដ្តី The Diplomat បានផ្តល់ការការពារគំនិតលោកថា ច្បាប់ដែលទើបត្រូវបានអនុម័តដោយសភាកម្ពុជា គឺត្រូវបានគ្រោងទុកមុនរួចទៅហើយ ដើម្បីអាចឲ្យរដ្ឋាភិបាលចោទប្រកាន់គូបដិបក្ខនយោបាយរបស់ខ្លួនចំពោះការបង្កការគំរាមកំហែងលើកម្ពុជា ដូចអ្វីដែលខ្មែរក្រហមបានធ្វើនៅឆ្នាំ ១៩៧៥ ហើយវាក៏ជាមធ្យោបាយថ្មីមួយនៃការចាប់ពិរុទ្ធការនិយាយស្តីអំពីទំនាស់ដែនដីជាមួយវៀតណាម ដូច្នេះគឺត្រូវហាមឃាត់ការនិយាយស្តីទាំងឡាយណាដែលសំដៅទៅឆ្នាំ ១៩៧៩ ដោយហេតុថា រដ្ឋាភិបាលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំមុន បានពុះពារបន្ថយការព្រួយបារម្ភជាសាធារណៈ ពាក់ព័ន្ធទំនាស់ដីធ្លីជាមួយថៃ និងវៀតណាម។
ជាងនេះទៀតលោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំចង់សួររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថា តើវាគួរឲ្យជឿណាស់មែនទេចំពោះការថា នៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានចំនួនភាគច្រើននៃពួកម៉ៅនិយមជ្រុល ដែលចង់ផ្តល់មកវិញនូវសេដ្ឋកិច្ចផែនការ ការធ្វើឲ្យទីក្រុងទទេម្តងទៀត និងការផ្តើមឡើងវិញនៃសង្គ្រាមវណ្ណៈ ហើយកម្ចាត់ចោលពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលជាប់សែស្រឡាយចិន និងវៀតណាម»។
បើតាមលោក David Hutt កម្ពុជានឹងធ្វើច្បាប់មួយដាច់ដោយឡែកទៀត ដែលរដ្ឋាភិបាលនឹងហៅអ្នកប្រឆាំងខាងនយោបាយថាជា «ពួកភេរវករ»។ លោកថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបារម្ភខ្លាំងណាស់នឹងសកម្មជន និងអ្នកនយោបាយដែលនិរទេសខ្លួនទៅរស់នៅក្រៅប្រទេសចំពោះការនិយាយជាមួយរដ្ឋាភិបាលបរទេស ដែលអាចប៉ះពាល់ការវិនិយោគ និងការធ្វើពាណិជ្ជម្ម។
អ្នកកាសែតរូបនេះអះអាងថា គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានលើកអំណះអំណាងថា ច្បាប់ដែលដាក់ទោសការបញ្ចេញមតិអំពីហេតុការណ៍ពិតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រមិនស្របគ្នាជាមួយកាតព្វកិច្ចនានាដែលកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយបានកំណត់លើរដ្ឋជាភាគីពាក់ព័ន្ធនឹងការគោរពសេរីភាពបញ្ចេញមតិ។
វីអូអេមិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយពីអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាលោក ឡេង ប៉េងឡុង បាននៅឡើយទេ គិតត្រឹមពេលបញ្ចប់សេចក្តីរាយការណ៍នេះ។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូលោក អំ សំអាត យល់ឃើញថា ប្រតិកម្មរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ និងការបញ្ចេញមតិរបស់អ្នកកាសែត គឺស្ថិតក្នុងក្របខណ្ឌនៃការសម្តែងមតិ។ ទោះយ៉ាងណា លោកថ្លែងថា នៅក្នុងដំណើរការបង្កើតច្បាប់មួយ រដ្ឋសភាគួរបើកឲ្យមានការពិភាក្សាពីភាគីពាក់ព័ន្ធដើម្បីឲ្យច្បាប់នោះទទួលបានការគាំទ្រពីសាធារណជនទូទៅ និងបញ្ចៀសការរិះគន់។
លោកថ្លែងថា៖ «ជាគោលការណ៍ គឺត្រូវសិក្សាឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ប្រមូលធាតុចូលឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់បាទ ទៅលើបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹង រួចបានតាក់តែងជាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ឡើងបាទ។ អ៊ីចឹង គឺត្រូវមានការចូលរួមផ្តល់ធាតុចូលពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីឲ្យច្បាប់ហ្នឹង អនុម័តទៅ មានភាពល្អប្រសើរ ហើយមិនមានការរិះគន់ហ្នឹង»។
រីឯសហស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជាលោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន ចាត់ទុកថា ច្បាប់ដែលទើបតែត្រូវបានសភាអនុម័តនោះ មានចរិតនយោបាយ និងមិនចាំចាច់ក្នុងស្ថានភាពដែលសភាត្រូវបានគ្របដណ្តប់ដោយអ្នកធ្វើច្បាប់របស់គណបក្សកាន់អំណាច។ លោកផ្តល់ការកត់សម្គាល់បន្ថែមថា ការបង្កើតច្បាប់នេះអាចជាចេតនានៃការការពារសមិទ្ធផលរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ដែលបានសហការជាមួយទាហានវៀតណាមក្នុងការវាយផ្តួលរំលំរបបកុម្មុយនិស្តជ្រុលនិយមខ្មែរក្រហម។
លោកថ្លែងថា៖ «ហើយអ្វីដែលខ្ញុំលើកឡើងថា មានលក្ខណៈនយោបាយច្រើននោះគឺ ដោយសារច្បាប់នេះបានរំលេចឃើញពីស្នាដៃរបស់គណបក្សកាន់អំណាចដែលលោកសហការជាមួយកងទ័ពវៀតណាមដើម្បីបញ្ចប់របបខ្មែរក្រហម។ ដូច្នេះ អ្វីដែលសំខាន់លើសពីនេះ គឺប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅត្រូវតែស្វែងយល់ដោយខ្លួនឯង សិក្សាដោយខ្លួនឯងឲ្យយល់ពីនយោបាយឆ្លងកាត់កន្លងមកនេះ ពីរឿងខ្មែរក្រហម ពីរឿងមុនខ្មែរក្រហម ពីរឿងថ្ងៃ ៧ មករា ពីរឿងថ្ងៃ ២៣ តុលាអីជាដើមនេះ ហូរហែមកហ្នឹង។ ដូច្នេះអ្វីដែលសំខាន់គឺការយល់ដឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
នៅក្នុងអត្ថបទបញ្ចេញមតិដដែលរបស់លោក David Hutt ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយក្នុងគេហទំព័ររបស់វិទ្យុអាសេរី អ្នកកាសែតរូបនេះ បានរៀបរាប់ប្រវត្តិត្រួសៗនៃរបបខ្មែរក្រហម ការពិភាក្សាអំពីចំនួនអ្នកដែលបានស្លាប់ក្នុងរយៈកាលនោះ និងតុលាការកូនកាត់ដែលកាត់ក្តីមេដឹកនាំទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅត្រង់ចំណុចមួយលោកលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនមានភាពស្មោះត្រង់ដើម្បីបញ្ជាក់អំពីមូលហេតុដែលត្រូវជំរុញឲ្យមានការបង្កើតច្បាប់នេះឡើង។
លោកថ្លែងបិទបញ្ចប់អត្ថបទបញ្ចេញមតិរបស់លោកថា៖ «ការភ័យខ្លាចរបស់ខ្ញុំ គឺថា ច្បាប់នោះនឹងកំណត់ព្រំដែនប្រវត្តិសាស្ត្រដើម្បីសិក្សាអំពីអ្វីទៅដែលខ្មែរក្រហមបានធ្វើ គឺមិនមែនហេតុអ្វីបានជាពួកគេធ្វើរឿងយ៉ាងដូច្នេះ»។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ហៅកាត់ថា DC-Cam លោក ឆាំង យុ ដែលជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម បញ្ជាក់ឲ្យវីអូអេដឹងតាមសារអ៊ីមែលមួយថា ច្បាប់ដែលបានបង្កើតឡើងនេះគឺជាការដោះស្រាយបញ្ហានានាសម្រាប់អ្នកជំនាន់មុន និងជំនាន់ក្រោយ។
បើតាមលោក ឆាំង យុ ប្រទេសកម្ពុជាបានបង្កើតច្បាប់យ៉ាងហោចណាស់បី ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រឆាំងនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ក្នុងនោះគឺច្បាប់ស្តីពីការដាក់ឲ្យនៅក្រៅច្បាប់នៃក្រុមកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ឬហៅកាត់ថា អ.វ.ត.ក និងចុងក្រោយនេះ គឺច្បាប់ស្តីពីការប្រឆាំងការមិនទទួលស្គាល់ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលប្រព្រឹត្តឡើងក្នុងរយៈកាលនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកបន្ថែមថា ដើម្បីរួមចំណែកដល់ការជួយអ្នកជំនាន់ក្រោយរបស់កម្ពុជា ក្នុងការទប់ស្កាត់មិនឲ្យមានជាថ្មីនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ កម្ពុជាត្រូវការច្បាប់ដែលបង្រៀនពីប្រវត្តិសាស្ត្រទាក់ទងនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា។
លោកបានផ្តល់ការអត្ថាធិប្បាយជាភាសាអង់គ្លេស ហើយត្រូវបានប្រែសម្រួលជាខេមរភាសាថា៖ «កម្ពុជាត្រូវការច្បាប់ស្តីពីការបង្រៀនអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា ដែលនឹងជាការបំពេញជាមូលដ្ឋាន និងជាការបន្តអនុវត្តច្បាប់ទាំងនោះ ឲ្យទៅជាច្បាប់ដែលបង្ហាញផ្លូវដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយភាគច្រើនដែលនឹងគ្មានអ្នករស់រានមានជីវិតពីសម័យខ្មែរក្រហមប្រាប់ពួកគេឲ្យបានដឹងអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍របស់កម្ពុជា និងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្រហមនៅពេលអនាគត»៕
វេទិកាបញ្ចេញមតិ