ខណៈគោលជំហរដ៏គឃ្លើនរបស់ចិននៅអាស៊ីកែប្រែមុខមាត់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយក្នុងតំបន់ ជប៉ុនអាចដើរតួនាទីធំជាងនេះជាអ្នកជះឥទ្ធិពលនិងជាអ្នករក្សាតុល្យភាព។ នេះបើយោងតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកជំនាញនានា។
នាយករដ្ឋមន្រ្តីជប៉ុនលោក Fumio Kishida អាចបន្តគោលដៅរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលកាន់តំណែងមុនលោកគឺលោក Shinzo Abe ដែលមើលឃើញជប៉ុនថាជា «អ្នកការពារសណ្តាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិសេរី»។ នេះបើតាមការថ្លែងថាលោក Yuichi Hosoya សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកនយោបាយអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ Keio ក្នុងទីក្រុងតូក្យូ ប្រទេសជប៉ុន។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក Hosoya បានថ្លែងថា ការបញ្ជាក់ពីនិយមន័យនៃពាក្យនោះនឹងមានសារៈសំខាន់ក្នុងការបង្កើតក្រុមចម្រុះនៅក្នុងតំបន់ប៉ែកខាងត្បូងពិភពលោកដូចជា តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ តំបន់អាមេរិកឡាទីន និងតំបន់អាហ្រ្វិក ដែលកំពុងពង្រីកឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ច ប៉ុន្តែមិនមានសមាមាត្រនោះទេបើនិយាយពីបណ្តាប្រទេសដែលធ្វើទៅតាមបទដ្ឋានប្រជាធិបតេយ្យ។
លោកបានថ្លែងក្នុងអំឡុងការពិភាក្សាតាមអនឡាញមួយនៅមជ្ឈមណ្ឌល Stimson កាលថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ក្រោមប្រធានបទ «ជប៉ុនក្នុងនាមជាអ្នកការពារសណ្តាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិសេរី» ថា «អ្វីដែលយើងគួរធ្វើនៅជប៉ុនអាចនឹងការពារគុណតម្លៃស្នូលមួយចំនួនដែលអាចទាក់ទាញមនុស្សច្រើនជាងមុននៅប្រទេសកាន់តែច្រើន»។
លោកបានថ្លែងក្នុងសម្តីដើមថា៖ «បើគុណតម្លៃស្នូលទាំងនេះមិនទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍គ្រប់គ្រាន់ទេ តម្លៃទាំងនេះមិនអាចទាក់ទាញប្រទេសបានច្រើនទេ។ ដូច្នេះយើងត្រូវស្វែករកតម្លៃណាដែលអាចទាក់ទាញប្រទេសភាគច្រើនក្នុងសហគមន៍អន្តរជាតិ»។
លោក Kishida បានរៀបរាប់ពីគុណតម្លៃទាំងនេះក្នុងអំឡុងសុន្ទរកថាមួយនៅទីក្រុង New Delhi កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ ដែលនៅទីនោះលោកពណ៌នាពីផែនការរបស់ជប៉ុនសម្រាប់ «តំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកមួយដែលសេរីនិងបើកចំហ»។ គុណតម្លៃទាំងនោះរួមមានការការពារសេរីភាពនិងវិធាននៃច្បាប់ សេរីភាពពីការបង្ខំ និងការគោរពដល់ភាពចម្រុះគ្នានិងបរិយាបន្ន។
ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាស្នូលនៃសណ្តាប់ធ្នាប់ពិភពលោកនេះគឺ «ភាពថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស» ខណៈលោក Kishida សង្កត់បញ្ជាក់ក្នុងអំឡុងពេលថ្លែងសុន្ទរកថានៅមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិកាលពីខែកញ្ញា ដែលសឹងតែមិនបានលើកឡើងពីបញ្ហា «សិទ្ធិមនុស្ស» ឬ«ប្រជាធិបតេយ្យ»។
លោក Kishida បានប្រាប់អង្គការសហប្រជាជាតិថា៖ «ពិភពលោកប្រឈមនឹងបញ្ហាស្មុគស្មាញនិងពាក់ព័ន្ធគ្នាចាប់តាំងពីបញ្ហានៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ជំងឺឆ្លង រហូតដល់បញ្ហាប្រឈមផ្នែកនីតិរដ្ឋ។ ឥឡូវនេះ នៅពេលមួយដែលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិគឺជាអ្វីដែលយើងចង់បានជាងពេលណាៗទាំងអស់ យើងមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាលំបាកទាំងនោះទេ ប្រសិនបើសហគមន៍អន្តរជាតិនៅតែបែកបាក់គ្នាដោយសារតែមនោគមវិជ្ជាឬគុណតម្លៃនោះ»។
លោកថ្លែងបន្តថា៖ «មូលហេតុនេះហើយបានជាខ្ញុំជឿថាយើងគួរងាកទៅមើលមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃការចាត់ទុកអាយុជីវិតមនុស្សនិងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរជារឿងសំខាន់បំផុត។ យើងគួរចាត់គោលដៅដើម្បីឱ្យបាន «ពិភពលោកមួយដែលខ្វល់ខ្វាយពីសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស» ដែលអ្នកដែលទន់ខ្សោយងាយរងគ្រោះអាចរស់នៅប្រកបដោយសុវត្ថិភាពនិងសន្តិសុខ»។
លោក Hosoya បានថ្លែងថា ជប៉ុនដែលជាប្រទេសមានសេដ្ឋកិច្ចធំបំផុតទី ៤ លើពិភពលោក ឈរលើជំហរដែល«សាមញ្ញ» ប៉ុន្តែដើរតួនាទីធំនៅក្នុងសហគមន៍អន្តរជាតិ ដោយសារតែមានចំណងទាក់ទងជាមួយទាំងប្រទេសលោកខាងកើតនិងប្រទេសលោកខាងលិច និងការងាកទៅផ្តល់ជំនួយដល់ប្រទេសប៉ែកខាងត្បូងជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។
លោកបានកត់សម្គាល់ពីតម្រូវការឱ្យមានការលើកឡើងនូវវោហារសាស្ត្រទាំងនេះនិងការកែប្រែយុទ្ធសាស្ត្រដោយសារតែប្រទេសនាំមុខផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចក្រភពអង់គ្លេស មើលទៅហាក់ដូចជាច្របូកច្របល់។ ហើយក៏មានតថភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលនៅពេលណាចិនកើនឡើង បណ្តាប្រទេស G7 លែងទទួលខុសត្រូវលើផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបឬ GDP ភាគច្រើនលើសាកលលោក ហើយត្រូវទទួលខុសត្រូវលើមួយផ្នែកនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។
លោក Hosoya បានថ្លែងក្នុងកម្មវិធីនៅមជ្ឈមណ្ឌល Stimson ថា៖ «ដូច្នេះវាងាយស្រួលសម្រាប់ចិនឬប្រទេសដទៃទៀតក្នុងការរិះគន់ឬធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យនានា»។
លោកបានកត់សម្គាល់ពីការផ្តោតថ្មីដែលសំខាន់ជាពិសេសសម្រាប់ពេលបច្ចុប្បន្នដោយសារតែ«ការបំពានយ៉ាងសាហាវយង់ឃ្នង» ទៅលើ«សេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស» នៅទូទាំងពិភពលោក ជាពិសេសនៅអ៊ុយក្រែននិងនៅតំបន់ហ្កាហ្សា។
លោក ប៉ូ សុវីនដា នាយកមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃវិទ្យាស្ថានសិក្សាអន្តរជាតិនិងគោលនយោបាយសាធារណៈនៅឯសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញបានថ្លែងថា ភាពជាដៃគូជាមួយជប៉ុននៅក្នុងតំបន់ភាគច្រើនគឺផ្អែកលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច។
លោកបានថ្លែងទៀតថា ជាឧទាហរណ៍ ខណៈជប៉ុនមើលទៅហាក់ដូចជាលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងបានចំណាយថវិការាប់លានដុល្លារទៅលើការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ជប៉ុនមិនសូវបានលើកឡើងពីបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ បើធៀបនឹងប្រទេសម្ចាស់ជំនួយដទៃទៀត ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអឺរ៉ុប។
លោក សុវីនដា បានថ្លែងក្នុងសម្តីដើមថា៖ «មកទល់នឹងពេលនេះ ជប៉ុនមានទស្សនៈផ្សេងពីប្រទេសលោកខាងលិចបើនិយាយពីបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ ជប៉ុនលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចល្អនិងនីតិរដ្ឋ ខណៈមានការប្រយ័ត្នប្រយែងនិងស្ងប់ស្ងាត់មិននិយាយពីការអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាទេ»។
លោក សុវីនដា បានប្រាប់ VOA តាមអ៊ីម៉ែលកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកុម្ភៈថា៖ «ជប៉ុននឹងមិនដូចសហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ បើនិយាយពីការចុចឈ្មោះនិងការធ្វើឱ្យប្រទេសដែលមិនមានប្រជាធិបតេយ្យអាម៉ាស់មុខនោះ។ ជប៉ុនហាក់ដូចជាយល់ថា អាស៊ីមានវិធីរបស់ខ្លួនក្នុងការប្រតិបត្តិការប្រព័ន្ធនយោបាយ។ ជប៉ុនក៏យល់ថាការលូកដៃក្នុងនយោបាយក្នុងស្រុករបស់ប្រទេសណាមួយមានតែធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសនោះតែប៉ុណ្ណោះ»។
លោក សុវីនដា ក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរនូវអត្ថន័យ«មិនច្បាស់លាស់»ដែលជប៉ុនបានលើកកម្ពស់«សណ្តាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិសេរី» ដោយកត់សម្គាល់ថា វាមានអត្ថន័យយ៉ាងណានោះគឺអាស្រ័យខ្លាំងលើប្រទេសមហាអំណាចក្បែរខាងនោះ។
លោកបានថ្លែងបន្ថែមថា៖ «ជប៉ុនពិតជាចង់មានពិភពលោកមួយដែលសេរីនិងមានសណ្តាប់ធ្នាប់។ មូលហេតុគឺចង់ធ្វើឱ្យប្រាកដថាចិនមិនមែនកំពុងប្រើប្រាស់កម្លាំងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានោះទេ»។
លោក Carlyle A. Thayer សាស្ត្រាចារ្យកិតិ្តយសនៃសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales នៅឯបណ្ឌិត្យសភាកងកម្លាំងការពារជាតិអូស្ត្រាលី បានកត់សម្គាល់ថា ឥទ្ធិពលរបស់ជប៉ុនបន្តមានភាពខ្លាំងក្លានៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដោយលោកលើកឡើងពីការស្ទង់មតិសាធារណៈមួយកាលពីឆ្នាំមុនដែលបង្ហាញថា ជប៉ុនគឺជាប្រទេសជាដៃគូដែលគួរឱ្យទុកចិត្តបានបំផុតនៅក្នុងតំបន់។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក៏លោក Thayer បានកត់សម្គាល់ថា ជប៉ុនប្រើវិធីសាស្ត្រ«បន្ទាបខ្លួន» ដើម្បីជះឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន នៅក្នុងការរក្សាតួនាទី«យូរអង្វែង»របស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់។ លោក Thayer ក៏បានលើកឡើងពីឧទាហរណ៍អំពីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម និងឧស្សាហកម្ម (METI) របស់ជប៉ុនដែលចង់លុបបំបាត់ហានិភ័យផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជាការប្រើប្រាស់ពលករដោយបង្ខំ និងពលកម្មកុមារ ពីសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់របស់ប្រទេសនានាដែលក្រុមហ៊ុនជប៉ុនធ្វើប្រតិបត្តិការជាមួយ។
លោក Thayer បានថ្លែងដោយបញ្ជាក់ពីហេតុផល២សម្រាប់ទស្សនៈរបស់ជប៉ុននៅក្នុងតំបន់ថា៖ «ជប៉ុនបាននិងកំពុងបន្តមានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លានៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកទាំងមូល និងជាពិសេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍»។
លោកថ្លែងបន្តថា៖ «ជប៉ុនត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាដៃគូដែលមានការទទួលខុសត្រូវមួយ ដែលគោរពតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ហើយជប៉ុនមានធនធានសេដ្ឋកិច្ចដែលចាំបាច់និងឆន្ទៈនយោបាយដើម្បីផ្តល់នូវភាពជាអ្នកដឹកនាំសាកល»៕
រាយការណ៍បន្ថែមដោយលោក ស៊ុន ណារិន អ្នកយកព័ត៌មានឱ្យវីអូអេខ្មែរនៅរាជធានីភ្នំពេញ។
ប្រែសម្រួលដោយអ្នកនាង ស្រេង លក្ខិណា
វេទិកាបញ្ចេញមតិ