សម្រាប់អតីតអ្នកកាសែតរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី លោក យាង សុធារិន ជីវិតរបស់លោកក្រឡាប់ចាក់យ៉ាងខ្លាំងនៅពេលដែលប៉ូលិសកម្ពុជាបានចាប់ខ្លួនលោកនិងសហការីរបស់លោកគឺលោក អ៊ួន ឈិន ដាក់ឃុំឃាំងកាលពីខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៧។ ពួកគេទាំងពីរនាក់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថា បានឃុបឃិតជាមួយនឹងបរទេស ប៉ុន្តែពួកគេបានបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់នេះ។
លោក សុធារិន ថ្លែងថា «កូនប្រុសរបស់ខ្ញុំមានអាយុ១០ឆ្នាំ ហើយកូនស្រីរបស់ខ្ញុំមានអាយុ៨ឆ្នាំ ប៉ុន្តែពេលដែលខ្ញុំនៅក្នុងពន្ធនាគារ ខ្ញុំបានព្យាយាមលាក់បាំងរឿងនេះពីពួកគេទាំងពីរ...ខ្ញុំបានប្រាប់ពួកគេថា ខ្ញុំទៅបន្តរៀនថ្នាក់បណ្ឌិតនៅព្រៃស។ ពួកគេមិនដឹងថាព្រៃសគឺជា ពន្ធនាគារទេ»។
លោក សុធារិន បានបន្ថែមទៀតថា «ពួកគេនឹកខ្ញុំខ្លាំងណាស់។ ពួកគេនិយាយថា ប៉ាប៉ាឈប់រៀនទៅ ហើយត្រឡប់មកផ្ទះវិញ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំបានព្យាយាមលួងលោមពួកគេ ហើយខ្ញុំនិយាយថា ខ្ញុំត្រូវបន្តការសិក្សារហូតទាល់តែប្រឡងជាប់ ទើបអាចត្រឡប់ទៅវិញបាន»។ ប៉ុន្តែកូនៗរបស់លោកនៅតែដឹងការពិតដដែល តាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម។
ខណៈដែលអ្នកកាសែតទាំងពីរនាក់ត្រូវបានដោះលែងកាលពីខែសីហា ឆ្នាំមុន និងបានត្រឡប់ទៅជួបជុំក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេវិញ ការចោទប្រកាន់ពួកគេនៅមិនទាន់ត្រូវបានទម្លាក់ចោលនៅឡើយទេ។ កាលពីប្រមាណមួយខែមុន ចៅក្រមស៊ើបអង្កេតបានបញ្ជូនករណីនេះទៅជំនុំជម្រះ។
លោក សុធារិន បដិសេធរាល់ការចោទប្រកាន់ទាំងអស់ ហើយលោកជឿថា ការចាប់ខ្លួនលោកគឺជា ការឆ្លើយតបទៅនឹងការធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍រិះគន់រដ្ឋាភិបាលរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ក៏ដូចជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការ «បំបិទមាត់អ្នកកាសែតឯករាជ្យ ដែលហ៊ានសរសេរអំពីអ្វីដែលអាចប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់រដ្ឋាភិបាល»។
ករណីរបស់លោក សុធារិន និងលោក អ៊ួន ឈិន ត្រូវបានអង្គការអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែនរិះគន់ ដោយហៅថាជាការ«បង្ក្រាបដោយឥតប្រណី»ទៅលើអ្នកកាសែតនៅកម្ពុជា។
នៅក្នុងរបាយការណ៍មួយដែលមានចំណងជើងថា «វដ្ដភ័យខ្លាច» ដែលត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅមុនទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកថ្ងៃទី ៣ ខែ ឧសភា ខាងមុខនេះ អង្គការអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែនបានឲ្យដឹងថា ការរឹតត្បិតសេរីភាព«បានក្លាយទៅជារឿងធម្មតា»ទៅហើយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
កម្ពុជាបានធ្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពសារព័ត៌មានប្រចាំឆ្នាំរបស់អង្គការអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែនមួយលេខគឺពីចំណាត់ថ្នាក់១៤២ទៅ១៤៣ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន១៨០។ កាលពីឆ្នាំមុន ប្រទេសកម្ពុជាបានធ្លាក់ចុះចំណាត់ថ្នាក់ចំនួន១០។
កាលពីពីរឆ្នាំមុន កាសែតThe Cambodia Daily ត្រូវបានបង្ខំឲ្យបិទទ្វារ វិទ្យុអាស៊ីសេរីត្រូវបង្ខំបិទការិយាល័យរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា ហើយស្ថានីយវិទ្យុជាង៣០ផ្សេងទៀតត្រូវបានដកអាជ្ញាប័ណ្ណ។
របាយការណ៍ឆ្នាំនេះរបស់អង្គការអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែនបានឲ្យដឹងថា ប៉ុន្មានថ្ងៃបន្ទាប់ពីអង្គការនេះចេញផ្សាយរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំកាលពីឆ្នាំមុន «កាសែត ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ដែលជាកាសែតឯករាជ្យចុងក្រោយបង្អស់ ត្រូវបានអ្នកជំនួញជនជាតិម៉ាឡេស៊ីម្នាក់ដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទិញយក»។
របាយការណ៍នោះបានឲ្យដឹងទៀតថា «អ្នកកាសែតណាដែលនៅតែហ៊ានធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតទៅលើប្រធានបទនានាដែលរដ្ឋាភិបាលមិនចូលចិត្ត ដូចជាការបម្រើផ្លូវភេទដោយអនីតិជន ត្រូវបានចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ»។ បន្ទាប់ពីរបាយការណ៍នេះត្រូវបានចេញផ្សាយ លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃបានថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលមានការប្តេជ្ញាក្នុងការពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ប៉ុន្តែលោក សុធារិន ដែលបច្ចុប្បន្ននេះកំពុងបម្រើការឲ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយ បាននិយាយថា លោកមិនអាចធ្វើជាអ្នកកាសែតបានទៀតទេ ព្រោះលោកនៅកំពុងស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់តុលាការនៅឡើយ។ លោកថ្លែងថា «នៅពេលដែលខ្ញុំសរសេរអត្ថបទមួយដែលប្រហែលជាធ្វើឲ្យនរណាម្នាក់មិនសប្បាយចិត្តនឹងខ្ញុំ ពួកគេប្រហែលជាអាចចាត់វិធានការមកលើខ្ញុំ»។
លោក ហ៊ុយ វណ្ណៈ ដែលជាមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលមួយរូបថ្លែងថា ការភ័យខ្លាចរបស់លោក សុធារិន គឺមិនមាននោះទេ។ លោក វណ្ណៈ ដែលជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃផងនិងជាប្រធានសហជីពអ្នកកាសែតកម្ពុជាផងនោះបានអះអាងថា ការធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍នៅកម្ពុជាគឺខ្វះគុណភាព មិនមែនសេរីភាពនោះទេ។
លោក ហ៊ុយ វណ្ណៈ បាននិយាយថា «អ្នកត្រូវហ៊ានរិះគន់។ ខ្ញុំមិនដែលឃើញនរណាម្នាក់ជាប់ពន្ធនាគារដោយសារតែការសរសេរនោះទេ លើកលែងតែអ្នកមានកំហុស»។
សម្រាប់លោក សុធារិន ការសរសេររិះគន់រដ្ឋាភិបាលគឺជាផ្នែកមួយនៃការងាររបស់លោក។ លោកថ្លែងថា លោកនៅកំពុងតែរង់ចាំមើលភស្តុតាងនៅក្នុងករណីចោទប្រកាន់លោកនិងសហការីរបស់លោកនៅឡើយ។
លោកនិយាយថា ខណៈដែលករណីនេះកំពុងរង់ចាំការជំនុំជម្រះ កូនៗរបស់លោកនៅតែសួរដដែលថាតើលោកនឹងត្រូវជាប់ពន្ធនាគារវិញទៀតដែរឬទេ។ លិខិតឆ្លងដែនរបស់លោកត្រូវបានដកហូត ដូច្នេះលោកមិនអាចចាកចេញពីកម្ពុជាបានទេ សូម្បីតែទៅសួរសុខទុក្ខឪពុកម្ដាយរបស់លោកក្នុងតំបន់មួយដែលឥឡូវនេះបានក្លាយជាទឹកដីវៀតណាមហើយនោះក៏មិនអាចដែរ។
អ្នកកាសែតមួយចំនួននៅកម្ពុជានិយាយថា ពួកគេត្រូវបានបង្ខំឲ្យរឹតត្បិតខ្លួនឯង ដោយចៀសវាងសរសេរអំពីប្រធានបទណា ដែលអាចឲ្យពួកគេប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងអាជ្ញាធរ។
លោក ថៃ សុធា ស្ថាបនិកនៃគេហទំព័រព័ត៌មាន Cambonomist ថ្លែងថា លោកចៀសវាងប្រធានបទពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ ដោយសារតែវាជារឿងរសើប។ ផ្ទុយទៅវិញ លោកផ្តោតលើព័ត៌មានទាក់ទងនឹងជំនួញ។
លោកបាននិយាយថា «ខ្ញុំត្រូវតែទទួលស្គាល់ថា យើងមានការរឹតត្បិតខ្លួនឯងខ្ពស់គួរសម...យើងដឹងខ្លួនថា យើងអាចសរសេរប្រធានបទត្រឹមកម្រិតណា»។
លោក សុធា និយាយថា ការផ្ដោតទៅលើជំនួញអនុញ្ញាតឲ្យលោកបន្តធ្វើការជាអ្នកកាសែតបាន។ លោកថ្លែងថា «ខ្ញុំត្រូវព្យាយាមធ្វើជាបុគ្គលម្នាក់ ដែលនៅតែអាចជូនដំណឹងដល់សាធារណជន ហើយខ្លួនខ្ញុំក៏មានសុវត្ថិភាព»។
ប៉ុន្តែលោក វណ្ណៈ ទទូចថា ការចោទប្រកាន់ថា អ្នកកាសែតមានការរឹតត្បិតខ្លួនឯងគឺផ្អែកលើការមិនយល់វប្បធម៌តែប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានថ្លែងថា «ខ្ញុំគិតថា នេះគឺជាការយល់ខុស ដោយសារតែវប្បធម៌ខុសគ្នា។ នៅកម្ពុជា យើងហៅថាជាការប្រុងប្រយ័ត្នខ្លួនឯង...គ្រប់គ្នាមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្លួនឯងដើម្បីអនុវត្តទៅតាមក្រមសីលធម៌ចំពោះអ្វីដែលត្រូវនិងអ្វីដែលខុស។ ខ្ញុំគិតថា វាគឺជារឿងធម្មតាដែលគ្រប់គ្នាមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្លួនឯង»។
លោកបានថ្លែងបន្ថែមទៀតថា «ក្រឡេកមើលវប្បធម៌របស់យើង។ វាគឺជាវប្បធម៌ដ៏គួរឲ្យគោរព។ យើងគឺជាពុទ្ធសាសនិក។ យើងស្តាប់គ្រូបារអាចារ្យ យើងស្តាប់លោក និងស្តាប់ឳពុកម្តាយ»៕
ប្រែសម្រួលដោយអ្នកស្រី ហុង ចិន្តា
