ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ(អ.ស.ប)ចំនួន៤រូប កាលពីពេលថ្មីៗនេះបានថ្លែងរិះគន់ចំៗការផ្តន្ទាទោសលោក រ៉ុង ឈុន មេដឹកនាំសហជីព និងអ្នកគាំទ្ររបស់លោកពីរនាក់ទៀតពីបទញុះញង់នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ដែលក្រុមអ្នកជំនាញអះអាងថា«ជាឧបករណ៍កំណត់គោលដៅលើអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស»។ ការបង្ហាញក្តីព្រួយបារម្ភនេះ ក៏រងការតបតយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាផងដែរ។
កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា តុលាការរាជធានីភ្នំពេញបានសម្រេចផ្តន្ទាទោសមេដឹកនាំសហភាពសហជីពកម្ពុជាលោករ៉ុង ឈុន និងអ្នកតស៊ូមតិជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ២ឆ្នាំ ពី«បទញុះញង់បង្កឲ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» ពាក់ព័ន្ធនឹងការចុះទៅពិនិត្យព្រំដែនក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដែលជាប់ប្រទេសវៀតណាម។
ក្នុងសំណុំរឿងដដែលនេះ ជនជាប់ចោទ២នាក់ទៀតដែលជាអតីតសកម្មជនគណបក្សជំទាស់គឺកញ្ញា ស កន្និកា និងលោកតុន និមល ត្រូវបានតុលាការផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ២០ខែក្នុងម្នាក់ៗ។
អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអ.ស.ប ដែលរួមមានលោក វិទិត ម៉ុនតារបន(Vitit Muntarbhorn) អ្នករាយការណ៍ពិសេសទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ដែលទើបចូលបំពេញការងារបានប្រមាណ៣ខែ និងអ្នកស្រីម៉ារី ឡល័រ (Mary Lawlor) អ្នករាយការណ៍ពិសេសស្តីពីស្ថានភាពអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស បានហៅការផ្តន្ទាទោសលោក រ៉ុង ឈុន និងសកម្មជនពីរនាក់ទៀត ជា«ការបង្រ្កាបជាប្រព័ន្ធលើអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា»។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្ស ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃអង្គារ។
លោក វិទិត ត្រូវបានស្រង់សម្តីក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃអង្គារថា៖ «ការដាក់ពន្ធនាគារ និងការពិន័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សកម្មជនទាំងបីរូបនេះ មានលក្ខណៈមិនសមហេតុផល និងមិនសមាមាត្រឡើយ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំមានការភ្ញាក់ផ្អើលជាខ្លាំងដែលតុលាការផ្តន្ទាទោសអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សទាំងបីរូបនេះ ចំពោះសកម្មភាពដែលត្រូវបានការពារដោយសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិជួបប្រជុំដោយសន្តិវិធី ជាសិទ្ធិដែលធានាការពារដោយច្បាប់កម្ពុជា និងច្បាប់អន្តរជាតិ»។
ចំណែកអ្នកស្រីម៉ារី ឡល័រ (Mary Lawlor) អ្នករាយការណ៍ពិសេសអ.ស.ប ស្តីពីស្ថានភាពអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស បានលើកឡើងថា៖ «អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សមិនគួរត្រូវបានចាប់ខ្លួន ឃុំខ្លួន ឬផ្តន្ទាទោសចំពោះកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួន ដើម្បីការពារសិទ្ធិមនុស្សអ្នកដទៃឡើយ»។
ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សទាំងនោះបានបង្ហាញក្តីបារម្ភជាខ្លាំងផងដែរចំពោះព័ត៌មានដែលគួរឲ្យជឿជាក់ថា មានអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សចំនួន១៧នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សដទៃទៀត ដែលបច្ចុប្បន្នបាននិងកំពុងជាប់ឃុំ ត្រូវបានចោទប្រកាន់ ឬផ្តន្ទាទោសតាម«មាត្រា៤៩៤ និង៤៩៥»។
ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សបន្ថែមថា៖«យើងសូមអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់ច្បាប់ ដើម្បីកំណត់គោលដៅលើបុគ្គលទាំងឡាយដែលកំពុងធ្វើការដើម្បីលើកកម្ពស់ និងការពារសិទ្ធិអ្នកដទៃ»។
ជាប្រតិកម្មតបតវិញ ស្ថានបេសកកម្មអចិន្រ្តៃយ៍កម្ពុជានៅទីក្រុងហ្សឺណែវ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីថ្ងៃអង្គារ ដោយ«បដិសេធចោលទាំងស្រុង»នូវការលើកឡើងរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស ដោយថា«ពុំបានផ្តល់ការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះសារៈសំខាន់នៃការអនុវត្តច្បាប់ និងការប្រព្រឹត្តដោយភាពស្មើគ្នាចំពោះប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា»។
តំណាងកម្ពុជាបញ្ជាក់ទៀតថាការធ្វើអត្ថាធិប្បាយលើបញ្ហាព្រំដែន«ដោយប្រើប្រាស់ព័ត៌មានបំភ្លៃការពិតនិងបំផ្លើស ពុំមែនជាការអនុវត្តសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិនោះទេ»។
ស្ថានបេសកកម្មអចិន្រ្តៃយ៍កម្ពុជាបានកត់សម្គាល់ថា៖ «ដោយស្រមៃចង់បានជាប់ជានិច្ចនូវរូបភាពសេរីភាពបញ្ចេញមតិជ្រុលហួស ក្រុមអ្នកជំនាញបានមើលស្រាលចំពោះផលវិបាកដ៏មហន្តរាយនិងមិនអាចវិលត្រទ្បប់ទៅរកសភាពដើមបាននៃព័ត៌មានក្លែងក្លាយ នៅពេលត្រូវបានសាយភាយនៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម»។
អនុប្រធានគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃពុធនេះថា ក្រុមអ្នកជំនាញកំពុងបង្ហាញយោបល់ក្នុងនាមបុគ្គល ពោលគឺមិនមែនតំណាងឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិទេ ហើយថាការថ្លែងសារនយោបាយនេះមិនមានមូលដ្ឋានច្បាប់នោះទេ។
«វាដូចជាមិនមានអីថ្មីទេ ហើយនេះ គឺជាសម្តែងនូវទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ មិនមែនក្នុងនាមអង្គការសហប្រជាជាតិទេ ក្នុងនាមជាអ្នកជំនាញការ។ ហើយវាជាទម្លាប់របស់គាត់ហើយ ដែលធ្វើការវាយតម្លៃពីយន្តការច្បាប់របស់កម្ពុជាហ្នឹង កាលណាតែយើងអនុវត្តទៅលើសកម្មជននយោបាយ ឬក៏សិទ្ធិមនុស្សអីគាត់តែងតែធ្វើការចោទប្រកាន់ថា អាហ្នឹងជាការរំលោភបំពានសិទ្ធិ ជាការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាព»។
ប្រតិកម្មទៅនឹងការអះអាងរបស់ក្រុមអ្នកជំនាញថាកម្ពុជាកំពុងប្រើប្រាស់មាត្រាដែលចែងអំពី«ញុះញង់»នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ មកធ្វើបាបអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស លោក ជិន ម៉ាលីន បញ្ជាក់ថាមាត្រាទាំង២ បានមកពីក្រមព្រហ្មទណ្ឌប្រទេសបារំាង ហើយដែលប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យផ្សេងទៀតក៏បានដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់មាត្រាស្រដៀងគ្នានេះដែរ។
បើតាមសេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអ.ស.ប ចេញផ្សាយជាសាធារណៈកាលពីថ្ងៃអង្គារទី២៤ ខែសីហា ក្រុមអ្នកជំនាញបានលើកឡើងដោយឡែកពីករណីលោករ៉ុង ឈុនថា ខ្លួនបានសរសេរម្តងហើយម្តងទៀត មករដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំមុន ដោយបង្ហាញនូវកង្វល់អំពីការគំរាមកំហែងប្រឆាំងនឹងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សចំនួន២៥នាក់ ដែលត្រូវគេរាយការណ៍ថា បាន និងកំពុងទទួលរងការបំភិតបំភ័យអំពើហិង្សា ឬការឃុំខ្លួន។
សេចក្តីប្រកាសបញ្ជាក់ថា៖ «ក្រុមអ្នកជំនាញបានរិះគន់ដល់ការបដិសេធជាប្រព័ន្ធនូវពាក្យសុំនៅក្រៅឃុំ សូម្បីតែជាគោលការណ៍ ក្រោមច្បាប់កម្ពុជា ជនជាប់ចោទគួរតែមានសេរីភាពក្នុងខណៈពេលរង់ចាំការជំនុំជម្រះ។ ការណ៍នេះរឹតតែសំខាន់ថែមទៀត នៅពេលនេះ នៅពេលដែលប្រព័ន្ធពន្ធនាគារមានមនុស្សច្រើនចង្អៀតណែន ហើយមានជនជាប់ឃុំ និងអ្នកទោសរាប់រយនាក់បានធ្វើតេស្តវិជ្ជមានជំងឺកូវីដ១៩»។
នាយករងទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើល និងការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ លោកអំ សំអាត កត់សម្គាល់ថា សំណុំរឿងលោករ៉ុង ឈុន គ្មានធាតុផ្សំនៃបទល្មើសដែលត្រូវទទួលរងការផ្តន្ទាទោស ហើយអ្វីដែលមេដឹកនាំសហជីពនេះបានធ្វើកន្លងមកនោះ គ្រាន់តែជាការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការសម្តែងមតិប៉ុណ្ណោះ។
លោកបន្ថែមថា ការអធិប្បាយរបស់ក្រុមអ្នកជំនាញអ.ស.ប ធ្វើឡើងនៅក្នុងក្របខណ្ឌសិទ្ធិមនុស្ស និងគ្មានបំណងកេងចំណេញនយោបាយផងដែរ។
«ខ្ញុំយល់ថា អ្នកទាំងអស់ហ្នឹងគ្មានពាក់ព័ន្ធអីជាមួយ រឿងនយោបាយហ្នុងទេ ហើយការលើកឡើងនេះ គឺក្នុងក្របខណ្ឌមួយតាមបែបបទនៃអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សតែប៉ុណ្ណោះ... ហើយចឹង ជាធម្មតាមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ឬក៏តំណាងរដ្ឋាភិបាល រឿងលោកមានតួនាទីភារកិច្ចការពាររដ្ឋាភិបាលអាហ្នឹង ជារឿងធម្មតាទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់យើងជាអង្គការសង្គមស៊ីវិលចង់ឃើញធ្វើម៉េចកុំឲ្យខ្វែងគំនិតគ្នា ហើយយើងជ្រើសរើសនូវការអនុវត្តសិទ្ធិ ក៏ដូចជាការគោរពសិទ្ធិ»។
ស្ថានទូតប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យមួយចំនួនប្រចាំកម្ពុជា បានប្រតិកម្មជាបន្តបន្ទាប់ទៅនឹងការផ្តន្ទាទោសលោករ៉ុង ឈុន។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកលោក W. Patrick Murphy បានថ្លែងកាលពីកន្លងទៅថា៖ «ការផ្តន្ទាទោសដោយតុលាការលើលោករ៉ុង ឈុនដែលជាមេដឹកនាំសហជីពដ៏គួរឲ្យគោរព... ធ្វើឲ្យមានការចោទសួរយ៉ាងខ្លាំងទៅលើសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ដែលត្រូវបានការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសកម្ពុជា និងសារៈសំខាន់នៃដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ប្រព័ន្ធតុលាការមិនគួរត្រូវបានគេរំលោភបំពានដើម្បីបំបិទសំឡេងសកម្មជនសន្តិភាពទេ»។ នេះបើយោងតាមប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក។
ចំណែកស្ថានបេសកកម្មការទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជាក៏បានបង្ហោះសារនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួន ដោយបានប្រតិកម្មថា៖ «សាលក្រមផ្តន្ទាទោសលោក រ៉ុង ឈុន រួមទាំងសកម្មជនពីររូបទៀត នាំឲ្យសហភាពអឺរ៉ុបមានក្តីបារម្ភ ដោយសារនេះគឺជាការផ្តន្ទាទោសចំពោះការសម្តែងការរិះគន់ជាសាធារណៈ ឬការមិនយល់ស្របផ្នែកនយោបាយ ហើយបានបង្កឲ្យមានសំណួរអំពីឯករាជ្យភាពនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា»៕
