„კიდევ ერთი ნაბიჯი ავტორიტარიზმის გზაზე“ - ასე აფასებს „ამერიკულ წამოწყებათა ინსტიტუტის“ უფროსი მკვლევარი საქართველოს ხელისუფლების მიერ იმ კანონების და სასჯელების გამკაცრებას, რომლებიც დემონსტრაციებს უკავშირდება. მეორე მხრივ კი იმ მედიაკანონების შეთავაზებას, რომლებზეც „ოცნების“ ლიდერებმა ისაუბრეს და თქვეს, რომ ახალი რეგულაციებით მედიის სტანდარტებს განსაზღვრას აპირებენ. დელიბორ როჰაჩი ამბობს, რომ ზოგიერთი სხვა აღმოსავლეთ ევროპული ქვეყნისგან განსხვავებით, სადაც წლების განმავლობაში სხვადასხვა მთავრობა მედიის თუ სამოქალაქო სექტორის შეზღუდვას განსხვავებული მეთოდებით ცდილობდა, ეს საქართველოში ძალადობის თანხლებით ხდება და ამიტომაც, რუსეთის მაგალითს იმაზე უფრო მეტად ემსგავსება, ვიდრე - სხვა რომელიმე ევროპულ ქვეყანაში ნანახ დემოკრატიულ უკუსვლას.
- დელიბორ, მადლობა დროის დათმობისთვის. “ქართულმა ოცნებამ” დემონსტრაციებთან დაკავშირებული კანონმდებლობა გაამკაცრა და ახალი მედია-რეგულაციებიც დააანონსა. რას ნიშნავს ამ ზომების მიღება პროტესტის მომავლისა და უკმაყოფილო მოქალაქეებისთვის, რას ამბობს ეს ხელისუფლებაზე?
- პირველ ყოვლისა, მადლობა მოწვევისთვის. ვფიქრობ, ეს უკიდურესად აღმაშფოთებელი სიახლეა ქართული დემოკრატიისთვის. ვფიქრობ, ეს კიდევ ერთი დამატებითი ნაბიჯია ავტორიტარიზმის გზაზე, იმ ეტაპისკენ, საიდანაც უკან დასაბრუნებელი გზა აღარაა. შეუძლებელია ვივარაუდოთ, რომ საქართველოს შეუძლია ევროკავშირის წევრი ქვეყანა გახდეს, ან ნატოსა და ევრო-ატლანტიკურ საზოგადოებასთან კავშირები გააღრმაოს, თუკი ის ახშობს განსხვავებულ ხმებს, ხალხს აპატიმრებს, უუქმებს მანდატებს საკანონმდებლო ორგანოში არჩეულ პარლამენტარებს. არჩევნები კიდევ ცალკე საუბრის საგანია. პირადად ჩემთვის, ესაა „ქართული ოცნების“ გადაწყვეტილება, რომ საქართველო რუსეთის გავლენის სფეროში მჭიდროდ დამკვიდრდეს, ჩარჩეს. და ვფიქრობ, ქართველი, თავისუფლებისმოყვარე ხალხი მართალია, როდესაც ამას მთელი ძალით აპროტესტებს.
ეს კიდევ ერთი დამატებითი ნაბიჯია ავტორიტარიზმის გზაზე, იმ ეტაპისკენ, საიდანაც უკან დასაბრუნებელი გზა აღარაა".
- “ქართული ოცნების” ლიდერებმა წინასწარ ისაუბრეს მედიასთან დაკავშირებით კანონმდებლობის მიღების გეგმაზეც. თქვეს, რომ დაადგენენ სტანდარტებს და უზრუნველყოფენ ეთიკურ ჟურნალისტიკას. კიდევ უფრო შეიზღუდება უცხოური დაფინანსებაც. პრემიერი ამბობს, რომ ამ გადაწყვეტილებების კრიტიკა მხოლოდ იმის შიშს ეფუძნება, რომ მედია სიძულვილისა და ტყუილების გავრცელებას ვეღარ შეძლებს. რას ფიქრობთ მედიის შემზღუდავი კანონმდებლობის დააანონსებაზე. რას უქადის ეს დამოუკიდებელ მედიას ქვეყანაში?
- ეს [განცხადებებიც] ჩემი აზრით, თანმიმდევრული და შესაბამისია, ამ მთავრობის ზოგად სურათში ჯდება. მთავრობის, რომელიც თავის მხრივ არის - ფართო შეფასებით გაყალბებული არჩევნების - შედეგი და რომელიც ცდილობს პოზიციები ნებისმიერ ფასად გაიმყაროს. მედიის თავისუფლება პლურალისტური დემოკრატიის ფუნდამენტია. მედიათავისუფლება ისეთ მედიალანდშაფტს გულისხმობს, რომელიც მოიცავს უცხოეთიდან დაფინანსებულ მედიასაც, სხვადასხვა წყაროდან დაფინანსებულ ორგანიზაციებს, იდეების რეალურ კონკურენციას.
მეთოდები, რომლებითაც საქართველოში ეს ყველაფერი კეთდება, ძალიან ინფორმაციული და მრავლისმთქმელია. უნგრეთში ვიქტორ ორბანი მედიაზე კონტროლის დამყარებას ირიბად ცდილობდა, სარეკლამო პოლიტიკით, მფლობელობის ცენტრალიზებით, მთავრობასთან დაახლოებული პირების მიერ მედიების შესყიდვით და ა.შ. საქართველოში კი ეს ძალიან შეუფარავად, დაუხვეწავად, სასტიკი გზით ხდება. ეს ნამდვილად გვახსენებს იმას, რასაც რუსეთში ვხედავთ. ეს ნამდვილად აჩვენებს, რომ საქართველოს მაგალითი შორსაა იმ დემოკრატიული უკუსვლის მაგალითებისგანაც კი, რაც ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში გვინახავს.
- მედიის თავისუფლებაზე, ადამიანის უფლებებზე თუ საერთოდ საქართველოში არსებულ მდგომარეობაზე ვერ ვისაუბრებთ მზია ამაღლობელზე საუბრის გარეშე. ის დაკავებულია პოლიციელისთვის სილის გაწვნისთვის და თვეზე მეტია შიმშილობს. ხელისუფლება მას შიმშილობის შეწყვეტას ურჩევს და ამბობს, რომ სამართალდამცავზე ძალადობა უპატიებელია. მაშინ, როდესაც დემონსტრანტებზე ძალადობისთვის დასჯილი სამართალდამცავების შესახებ არაფერი ვიცით. რას ფიქრობთ, ხომ არ არის ეს სამაგალითო საქმე ან რის ჩვენებას ცდილობენ მისი საქმის ამგვარად წარმართვით?
ესაა „ქართული ოცნების“ გადაწყვეტილება, რომ საქართველო რუსეთის გავლენის სფეროში მჭიდროდ დამკვიდრდეს, ჩარჩეს. და ვფიქრობ, ქართველი, თავისუფლებისმოყვარე ხალხი მართალია, როდესაც ამას მთელი ძალით აპროტესტებს.
- ეს შემაძრწუნებელია და კიდევ ერთხელ აჩვენებს თვისებრივ განსხვავებას დემოკრატიული უკუსვლის სხვა მაგალითებთან შედარებით. მაგალითად, სერბეთი, უნგრეთი, გარკვეული ხნით პოლონეთიც, ქვეყნები, რომელთა მთავრობებმაც სცადეს ძალაუფლების გამყარება. მაგრამ საქართველოში ეს ხდება ძალადობის გამოყენებით, ეს ნამდვილად დამატებითი ნაბიჯია რეალური, იმ ტიპის ტირანიისკენ, რაც რუსეთში, ჩინეთში, ან ირანის მსგავს ქვეყნებში გვინახავს.
ქართველები მართლები არიან, რომ ამ ბანდიტურ მეთოდებს აპროტესტებენ. მხოლოდ იმას ვისურვებდი, რომ დასავლური სამყარო მეტს აკეთებდეს მამაცი ქართველების გვერდით დასადგომად, მათი, ვინც ამ მოვლენებს უპირისპირდება. ევროკავშირი იქნება ეს, ეუთო თუ ამერიკის შეერთებული შტატები, რომელიც ახლა პოლიტიკური გარდაქმნის გარკვეულწილად უპრეცედენტო პროცესშია. ამან ნამდვილად გადაიტანა პოლიტიკოსების მკაფიო ყურადღება ამერიკაში იმ ქვეყნიდან, რომელიც ვფიქრობ, მნიშვნელოვან რეგიონში მდებარე მნიშვნელოვანი ქვეყანაა.
- თუმცა ევროკავშირმა საქართველოსთან დაკავშირებით არაერთი განცხადება გააკეთა, კიდევ ერთი რეზოლუცია მიიღეს სულ ახლახანაც. საპარლამენტო ასამბლეამ ქართულ დელეგაციას უფლებამოსილება შეუზღუდა. უვიზო მიმოსვლით ვეღარ ისარგებლებენ დიპლომატიური და სამსახურებრივი პასპორტების მფლობელები. რა ნაბიჯების ნახვა გსურთ ევროკავშირისგან ამ ეტაპზე?
- საბოლოოდ პოლიტიკური ცვლილება ქვეყნის შიგნით უნდა მოხდეს და არა გარედან. მხარდაჭერა აუცილებელია. დემოკრატიულ ცვლილებებს ნაყოფიერი ნიადაგი სჭირდება. ევროკავშირმა უკეთ უნდა მოახერხოს იმ სიგნალის ხაზგასმა, რომ საქართველოს, ახლანდელი მდგომარეობით, ახლანდელი მთავრობით, საკამათო არჩევნებით არჩეული პარლამენტით, არანაირი შანსი არ აქვს ევროკავშირის წევრი გახდეს.
განსაკუთრებით კი ასეთი ამ ძალადობრივი და ავაზაკური ქცევის დაწყებით მთავრობის მხრიდან. დემონსტრანტებისა და ჟურნალისტების გასამართლება და ციხეში ჩასმა და ა.შ... უნდა იყოს მიზანმიმართული ძალისხმევა იმისკენ, რომ რეალური ეკონომიკური ზიანი მიაყენონ ისევე, როგორც რუსეთის შემთხვევაში. დიახ, ბევრი წუხს, რომ სანქციები რუსეთის წინააღმდეგ ნაკლოვანი და არაეფექტური იყო, მაგრამ ეს ნაწილობრივ იმის შედეგიცაა, რომ რუსეთი ძალიან დიდი ქვეყანაა, ჩინეთთან და მსოფლიოს სხვა ქვეყნებთან დაკავშირებული ეკონომიკით. საქართველო კი საკმაოდ პატარაა და ვფიქრობ ბერკეტი, რომელიც ევროკავშირს, დასავლელ ინვესტორებს და მსგავს მოთამაშეებს შეიძლება ჰქონდეთ საქართველოზე, საკმაოდ დიდია. ეს სრული მოცულობით უნდა გამოიყენონ.
- ჩვენ არაერთი ევროპული ქვეყნის განცხადებაც ვიხილეთ, ბალტიისპირეთის ქვეყნების სანქციები, ასევე საუბარი ბრიტანეთის პარლამენტშიც. რასაც, ბევრის შეფასებით, ნამდვილად შეიძლება ჰქონდეს მტკივნეული გავლენა ივანიშვილების ოჯახზე. სანამ ევროკავშირი, როგორც ინსტიტუტი არ, ან ვერ დგამს ისეთ ეფექტურ ნაბიჯებს, რომელთა ნახვაც, როგორც ამბობთ, რომ თქვენ გსურთ, როგორია ინდივიდუალური ქვეყნების პასუხისმგებლობა ან როლი? რა რეალური გავლენის მოხდენა შეუძლიათ მიმდინარე პროცესებზე ცალკეულ ქვეყნებს? ევროკავშირის შიგნით იქნება ეს თუ მის ფარგლებს გარეთ?
- სამწუხაროდ [სწორედ] ევროკავშირია ის, ვისაც აქვს ყველა ის საშუალება, რაც აუცილებელია საქართველოსთვის რეალური ეკონომიკური საფასურის დასაწესებლად. იქნება ეს ვაჭრობის, ინვესტიციების, ქონების გაყინვის კუთხით, განსაკუთრებით კი რეჟიმთან დაკავშირებული ადამიანების მიმართ. ცხადია, თუკი ამას ევროკავშირის მიღმა მყოფი ქვეყნები გააკეთებენ, ამერიკა იქნება ეს, კანადა თუ დიდი ბრიტანეთი, ეს ნამდვილად გაზრდიდა ამ სანქციების გავლენას.
თუმცა, ცალკეულ ქვეყნებს მაინც შედარებით ნაკლების გაკეთება შეუძლიათ. შეუძლიათ ინდივიდუალური სანქციების დაწესება, ადამიანებისთვის მათ ქვეყანაში შესვლის აკრძალვა, მაგრამ ეს სრულად არ გამორიცხავს შენგენის ზონას. ცალკეულ ქვეყანაში შეიძლება გარკვეული სამართლებრივი პროცესებიც მიმდინარეობდეს, თუკი ამის საფუძველი იქნება. მაგრამ საბოლოოდ, ბრიუსელზე და ევროკავშირზეა დამოკიდებული [ყველაფერი]. ესაა 27 მთავრობის გაერთიანება, რომელიც უნდა შეიკრიბოს და ამ საკითხს პრიორიტეტულად მიუდგეს.
- თუმცა, შეუძლიათ თუ არა ამ ცალკეულ ქვეყნებს ამ სივრცის შევსება, რეაგირების მოხდენა მანამ, სანამ ევროკავშირი შეძლებს ერთობლივი გადაწყვეტილებების მიღება-ამოქმედებას?
- მე მსურს ვიხილო, რომ სულ უფრო მეტმა ხელისუფლებამ აღიქვას ეს გადაუდებელ საქმედ. ცხადია, ევროკავშირის მასშტაბით, საჭიროა ცალკეული ქვეყნების, ქვეყნების კოალიციების არსებობა, რომლებიც საქართველოში დემოკრატიის დაცვაზე ისაუბრებენ. ბალტიისპირეთის ქვეყნებში, ჩრდილოეთ ევროპაში, პოლონეთში ამის შესახებ ძალიან მტკიცე პოზიციები არსებობს. ამ ქვეყნებს წლების განმავლობაში ისტორია, მეგობრობა აკავშირებდათ საქართველოსთან.
სამწუხაროდ, ისეთ სამყაროში ვცხოვრობთ, სადაც ერთდროულად ძალიან ბევრი რამ ხდება, მათ შორის ომი უკრაინაში, პოლიტიკური გარდაქმნა ამერიკის შეერთებულ შტატებში და საქართველო ახლა პრიორიტეტების სათავეში არაა. ვცდილობ, ისევ და ისევ იმის ხაზგასმას, რომ ამ საკითხს უნდა მივუდგეთ, როგორც გადაუდებელ საქმეს.
- რა ვითარებას უქმნის ეს ყველაფერი ქვეყანაში პოლიტიკურ ოპოზიციასაც. როცა პოლიტიკურ გარდაქმნაზე თუ დემოკრატიულ ცვლილებაზე ვსაუბრობთ, როგორია, ან უნდა იყოს ოპოზიციის როლი?
- ახლა, სამომავლოდ, ყველაზე მნიშვნელოვანი სწორედ ისაა, რომ ოპოზიცია მართლაც, რეალურად გაერთიანებული იყოს და ერთი ხმით ისაუბროს, იქნება ეს მმართველი პარტიის მიმართ, ქართველი ხალხის მიმართ, თუ გარესამყაროს მიმართ. ვფიქრობ, ქართულ ოპოზიციაში უნდა იყოს სიცხადე იმის თაობაზე, თუ რას სთხოვენ დასავლურ სამყაროს, ამერიკას, ევროკავშირს.
უნდა ჰქონდეთ ნათელი გზავნილები ქართველი ხალხის მიმართაც. ვხედავთ გარკვეულ ნაბიჯებს, ვხედავთ სალომე ზურაბიშვილის გარკვეულწილად არაფორმალურ ლიდერობას. მაგრამ ერთობა და ერთად მუშაობის გაგრძელების მზაობა ვფიქრობ, ყველაზე გამოსადეგი იქნებოდა. თუმცა ცხადია, ძალიან ბევრი გაურკვევლობაა და არ ვიცით რა მოხდება. “ქართული ოცნება” ძალაუფლებაში შეიძლება კიდევ დიდი ხნით დარჩეს, ან რეჟიმი შეიძლება მომდევნო რამდენიმე თვეში ჩამოიშალოს.
