هرچند دیپلمات‌های ایران و گروه ۱+۵ از «پیشرفت های چشمگیری» داد سخن می‌دهند که منجر به تمدید مهلت گفتگوها به منظور برچیدن بخش‌های تردید برانگیز برنامه هسته‌ای ایران تا ۲۴ نوامبر ( سوم آذر ماه) شد، اما هنوز اختلافات اساسی بین دو طرف وجود دارد که توافق نهایی را تهدید می‌کند.
روزنامه کریستین ساینس مانیتور، در مقاله‌ای که روز یکشنبه منتشر کرد، با اشاره به این موضوع نوشت با توجه به پافشاری هر دو طرف ایرانی و آمریکایی بر این که طرف مقابل «انتخاب‌های دشواری» برای رسیدن به توافق پیش رو دارد، هنوز معلوم نیست که این اختلافات رفع شدنی هستند یا خیر.
به باور اسکات پیترسون نویسنده این مقاله، طیف‌های سیاسی در ایران، از طرفداران ادامه برنامه اتمی تا هواداران توافق جامعی که سایه تحریم‌ها را از سر اقتصاد متزلزل کشور بردارد، در بر می‌گیرد. از سویی محافظه کاران برنامه هسته‌ای را «حیثیت ملی» می‌دانند که با هیچ چیزی نمی‌شود آن را عوض کرد، و از سوی دیگر اصلاح‌طلبان، تحت فشار غرب، خواهان کاستن از ظرفیت هسته‌ای ایران هستند.
یک مهندس صنایع تحصیل کرده در غرب که با دوست دختر آرایش کرده‌اش در کافه‌ای در تهران به تماشای مسابقات جام جهانی فوتبال نشسته بود، بدون مقدمه از یک خبرنگار پرسید «فکر می‌کنید ایران باید از حقوق هسته‌ای خودش صرف نظر کند؟»
مقام‌های آمریکایی می‌گویند وقتی مذاکرات از سر گرفته شود، آنها خواستار «کاهش چشمگیر» تعداد سانتریفیوژهای فعال ایران هستند که برای غنی سازی اورانیوم به کار می‌روند. در هفته‌های اخیر، نظر شش قدرت جهانی، از جمله ایالات متحده آمریکا، بر این بود که تعداد سانتریفیوژهای ایران باید از ۱۰ هزار به ۵۰۰ کاهش یابد.
در مقابل، رهبر ایران در ارزیابی برنامه هسته‌ای ایران، با ذکر جزئیات گفت کشور نیاز مبرمی به ۲۰ برابر تعداد سانتریفیوژهای موجود – یعنی تقریباً ۱۹۰ هزار دستگاه سانتریفیوژ نسل اول – دارد، و باید برای هفت سال دیگر که قرارداد با روس‌ها برای تأمین سوخت هسته‌ای مورد نیاز ایران به پایان می‌رسد، از حالا به فکر بود. به نظر مقام‌های ایران، برچیدن هر مقدار از ظرفیت غنی‌سازی یا تعیین سقف دائمی برای پیشرفت‌های آینده، موجب سرشکستگی در داخل است.
این اختلاف از سه سال و نیم پیش که ایران مذاکره با گروه ۵+۱، یعنی آمریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان را شروع کرد، تا به امروز ادامه دارد.
یک مقام ارشد آمریکا می‌گوید توافق موقت آذر ماه سال گذشته در ژنو، در بسیاری از جهات «بیش از حد اجرا شده است»، چون ایران تعهدش برای از بین بردن ذخیره حساس‌ترین مواد برنامه هسته‌ای‌اش – یعنی اورانیوم با غنای ۲۰ درصد – را به طور کامل انجام داده؛ و بخش‌های دیگری از برنامه را هم اجرا کرده و برای عملی شدن اولین بخش از رفع تحریم‌ها به ارزش کمتر از ۶ میلیارد دلار، اجازه دسترسی بیشتری به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده است.
در شش دور گفتگوهای فشرده در وین – از جمله ماراتون ۱۷ روزه‌ای که بالاخره روز جمعه به پایان رسید، طرفین درباره موضوعات کلیدی – مثل تغییر ساختار تأسیسات رآکتور آب سنگین اراک که در دست ساخت است، برای تولید پلوتونیوم کمتر، نرمش نشان دادند. بحث دیگر در زمینه تغییر وضعیت تأسیسات غنی‌سازی فردو در عمق زمین، به تأسیسات پژوهشی بود.
این پیشرفت‌ها کافی بود تا طرفین با تمدید مهلت چهارماهه موافقت کنند. در این فاصله، مبلغ ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران در خارج از کشور نیز آزاد خواهد شد.
این گام‌ها زمینه را برای تلاش‌های دیپلماتیک در ماه‌های آینده هموار می‌کند. به گفته فرانک والتر اشتاینمایر وزیر خارجه آلمان، این می تواند «آخرین و در عین حال بهترین فرصت برای پایان صلح‌آمیز مناقشه هسته‌ای ایران باشد.»
خبرنگار کریستین ساینس مانیتور در ادامه می‌نویسد هدف از ادامه گفتگوها منع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است که می‌تواند به تهران قدرت بیشتری برای مداخله در کشورهای همسایه بدهد، و البته تهدید همسایگان ممکن است به یک مسابقه تسلیحات هسته‌ای در منطقه منجر شود.
آیت الله خامنه‌ای در اظهارات اخیرش گفت «اگر دشمن فشار تحریم‌ها را کم نکند، ایران باید برای آینده آماده باشد.» رهبر ایران همچنین گفت هدف ۵+۱ محدود کردن ایران به تنها ۱۰ هزار سانتریفیوژ، آن هم از نوع قدیمی است که خودمان داریم. وی در ادامه افزود «شاید امسال و سال دیگر و پنج سال دیگر به آن نیاز نداشته باشیم، ولی قطعاً در درازمدت به آن نیاز خواهیم داشت.»
آقای خامنه‌ای از تیم مذاکره کننده حمایت کرد ولی در عین حال از تندروهای داخلی هم که از گفتگوها انتقاد کرده‌اند، پشتیبانی کرد و گفت «میانه‌روی معنایش این نیست که جلوی انجام وظیفه مؤمن را بگیریم.»
این اولین باری بود که بالاترین مقام ایران در مورد برنامه و نیازهای هسته‌ای کشور با ذکر جزئیات و عدد و رقم دقیق سخن می‌گفت، و سخنان او با بازتاب گسترده و تفسیرهای فراوان رو به رو شد.
یک تحلیلگر در تهران که نخواست نامش فاش شود گفت «این راهی غریب و زیرکانه برای واداشتن تندروها به پذیرش محدودیت در برنامه هسته‌ای ایران است. همین که آقای خامنه‌ای درباره هدف‌های آینده برنامه غنی‌سازی در مقیاس صنعتی حرف زده است، می‌تواند امروز جلوی حملات تندروها به مذاکرات را بگیرد.»
با این حال منتقدان بی‌درنگ دست به کار شدند. همانطور که روزنامه کیهان چاپ تهران نوشت عدد ۱۹۰ هزار سانتریفیوژ، خط قرمز«قطعی» و جدید ایران است که «قابل تغییر نیست.»
