دیپلمات های شرکت کننده در گفتگوها برای برچیدن برنامه هسته ای ایران می گویند به زمان بیشتری نیاز دارند. باید این زمان را در اختیارشان بگذاریم. بی شک گفتگوی بیشتر برای حل اختلافات باقی مانده و رسیدن به توافق نهایی بهتر از بی نتیجه رهاکردن گفتگوهاست.
به نتیجه نرسیدن گفتگوها فاجعه ای است که یک جنگ دیگر در خاورمیانه، یا سربرآوردن یک کشور اتمی دیگر در چشم انداز آن دیده می شود. در حالی که اگر آمریکا با همکاری متحدان عمده اش موفق به توافق اتمی با ایران شود می تواند امنیت کشور را به نحو چشمگیری بالا ببرد و دستآوردهای مهمی برای ثبات خاورمیانه به ارمغان آورد.
هدف، رسیدن به توافقی تا روز یکشنبه (۲۹ تیرماه) بود. گفتگوها به توافق نزدیک شده و تا توافق کامل راه چندانی نیست. تمدید مهلت گفتگوها وضعیت برد/برد است: برنامه هسته ای ایران در نقطه شروع مذاکرات مسدود می ماند، و بازرسی تأسیسات هسته ای ادامه می یابد.
با این حال، توافق نهایی میان ایران با گروه ۵+۱ تنها آغاز کار است. در کنگره، موافقان و مخالفان می خواهند نظراتشان مطرح شود. دوران پرزیدنت ریگان درس های باارزشی برای آنها دارد.
رئیس جمهوری پیشین آمریکا به رغم بی اعتمادی به اتحاد شوروی، فرصتی را که در سایه روی کار آمدن میخائیل گورباچف فراهم شده بود به درستی دریافت و روابط واشنگتن با مسکو را گسترش داد، و در جستجوی امکان عادی کردن روابط با کرملین بود. رونالد ریگان ساده و بی تجربه نبود. با ادامه گفتگوها با طرف روس، تیم آقای ریگان خواستار امتیازات ملموس شد – و از همه مهمتر، از روس ها خواست تا به طور قطع تضمین کنند که تغییرات مورد نظر در عمل اتفاق خواهد افتاد و تنها حرف نیست.
امروز، دولت حسن روحانی هم آشکارا با دولت پیشین ایران تفاوت دارد. آقای روحانی – که نویسنده مقاله دوبار با او ملاقات داشته – می داند که باید اقتصاد ضربه خورده از تحریم های بین المللی را به سرعت احیا کند، و نیازها و خواست های جمعیت رو به رشد کشور را، که اکثرشان بعد از انقلاب سال ۵۷ به دنیا آمده و خواستار نزدیکی ایران با غرب هستند، را برآورده کند. و لازمه انجام این همه، سازش است.
مردم ایران هم خواستار توافق هستند، آنها مایلند محدودیت های شدید بر برنامه اتمی ایران را بپذیرند و چشم انتظار گشایشی بیشتر در رابطه ایران با غرب در سایه روند گفتگوهای هسته ای اند.
البته توافق هسته ای ضامن حل و فصل دیگر مسائل ایران– از بهبود پرونده وحشتناک حقوق بشر تا همکاری با آمریکا بر سر افغانستان و عراق – نیست؛ اما بدون توافق اتمی پیشرفت در مسائل دیگر محال می نماید.
توافق هسته ای قابل اطمینان باید برپایه بازرسی تأسیسات هسته ای ایران استوار باشد. آنچه که فکر پشت پا زدن به توافق و تولید بمب اتمی را از سر تهران می اندازد تعداد بازرسی هاست، نه تعداد سانتریفیوژها. بازرسان بین المللی با دسترسی مرتب به تأسیسات هسته ای ایران می توانند تنها در چند روز، یا چند ساعت، هر تلاشی در این راه را گزارش کنند تا آمریکا و متحدانش فوری وارد عمل شوند. این کار به نوعی روزآمد کردن عبارت معروف آقای ریگان است که گفت: «تحقیق کنید؛ اعتماد نکنید.»
اگر توافق هسته ای با ایران حاصل نشود، از بازرسی و محدودیت خبری نخواهد بود. این احتمال هست که رژیم ایران با ادامه تحریم ها از هم پاشیده شود. حمله نظامی به ایران هم نامحتمل نیست؛ اما هیچکدام از این ها برنامه اتمی ایران را برنخواهد چید. این کار مستلزم حمله زمینی به ایران است و بنا به نظرسنجی ها، ۶۰% مردم آمریکا خواهان حل مسأله از طریق مذاکره اند، نه جنگ.
هنگامی که رونالد ریگان قصد داشت روابط با اتحاد شوروی را بهبود بخشد، با مقاومت مخالفان دوآتشه در حزب خود رو به رو شد. می توانیم انتظار داشته باشیم که جمهوریخواهان با توافق هسته ای با ایران هم مخالفت کنند.
آقای ریگان می گفت: «فکر می کنم همان کسانی که بیشتر از همه اعتراض می کنند و حتی با کوچکترین تفاهمی مخالفند، در ضمیر ناخودآگاهشان قبول دارند که [در صورت عدم تفاهم] جنگ اجتناب ناپذیر است.» همین حرف درباره عده زیادی از کسانی که سعی می کنند جلوی توافق هسته ای با ایران را بگیرند، مصداق دارد.
آقای ریگان آنقدر عاقل بود که دودستی به فرصت پیشبرد امنیت آمریکا از راه همکاری با میخائیل گورباچف بچسبد. باید دید که آیا سناتورهای امروزی چنین عقلی از خود نشان می دهند یا نه.
