បាងកក —
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសពីបណ្តាប្រទេសសមាជិកសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬអាស៊ាន ក៏ដូចជាបណ្តាប្រទេសដៃគូរបស់ពួកគេនឹងជួបប្រជុំគ្នារយៈពេល៣ថ្ងៃនៅក្នុងប្រទេសព្រុយនេដោយចាប់ពីថ្ងៃទី២៩ខែមិថុនាទៅ។ កិច្ចប្រជុំអាស៊ានទាំងនេះត្រូវគេរំពឹងថានឹងមានការពិភាក្សាអំពីបញ្ហាសន្តិសុខនិងសេដ្ឋកិច្ចជាច្រើន។
អ្នកការទូតជាន់ខ្ពស់ដែលតំណាងឲ្យសមាគមអាស៊ាន បណ្តាប្រទេសអាស៊ីនិងបស្ចិមប្រទេសចំនួន១៦ទៀត ក៏ដូចជាតំណាងសហគមន៍អឺរ៉ុបនឹងជួបប្រជុំគ្នានៅក្នុងប្រទេសព្រុយណេ ដែលជាប្រទេសស៊ុលតង់ស្ថិតនៅកោះ Borneo ហ៊ុំព័ទ្ធដោយប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
កិច្ចប្រជុំវេទិកាតំបន់អាស៊ាន (ASEAN Regional Forum) ដែលមានរយៈពេល៣ថ្ងៃនេះ នឹងពិភាក្សាអំពីក្តីបារម្ភនានាអំពីរឿងសន្តិសុខនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ក៏ដូចជាពិភាក្សាគ្នាអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការខាងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា បញ្ហាភាពតានតឹងនៅឧបទ្វីបកូរ៉េទំនងជាត្រូវគេលើកយកមកពិភាក្សា។ កាលពីខែកុម្ភៈ ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទី៣របស់ខ្លួន ហើយមួយខែបន្ទាប់មកបានគំរាមប្រកាសសង្គ្រាមនុយក្លេអ៊ែរប្រឆាំងកូរ៉េខាងត្បូងនិងសហរដ្ឋអាមេរិក។
ជាទូទៅ អ្នកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង៣តែងចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំតំបន់អាស៊ាននេះ។
លោក Murray Hiebert ជាអ្នកជំនាញខាងកិច្ចការអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅឯវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រនិងកិច្ចការអន្តរជាតិ CSIS ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។ លោកថា ថ្វីត្បិតបញ្ហានុយក្លេអ៊ែរនេះជាអាទិភាពមួយក្តី ក៏សមាគមអាស៊ានទំនងជាផ្តោតអារម្មណ៍ខ្លាំងជាងទៅលើបញ្ហាភាពតានតឹងក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោកពន្យល់ថា៖ «វាប្រាកដណាស់ថា ពួកគេក៏នឹងផ្តោតអារម្មណ៍ទៅលើស្ថានភាពការរីកសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅកូរ៉េខាងជើងផងដែរ ក៏ប៉ុន្តែខ្ញុំយល់ថាបញ្ហាមួយដែលយើងគួរតាមដានមើលមែនទែន គឺការពិភាក្សាអំពីបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ព្រោះថា កាលពីឆ្នាំមុនពួកគេបានជួបប្រជុំគ្នានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅពេលកម្ពុជាជាប្រធានអាស៊ាន។ ហើយកិច្ចប្រជុំនៅពេលនោះមានភាពរកាំរកូសគ្នាមែនទែនរហូតដល់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានមិនអាចចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមបានជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។»
ប្រទេសចិនបានទាមទារតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងស្ទើរតែទាំងមូល ដែលការទាមទារនេះធ្វើឲ្យប្រទេសចិនត្រូវមានជម្លោះជាមួយនឹងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនគឺ ព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងវៀតណាម ក៏ដូចជាកោះតៃវ៉ាន់ ដែលមានការទាមទារត្រួតស៊ីគ្នាលើតំបន់នេះដែរ។
ភាពជិតស្និទ្ធរបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសចិនត្រូវគេបន្ទោសថា ជាកត្តាដែលបានធ្វើឲ្យសមាគមអាស៊ានខកខានមិនបានចាប់ផ្តើមធ្វើការចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំង អំពីក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង (Code of Conduct)។
ក្រមប្រតិបត្តិនេះមានតួនាទីគ្រប់គ្រងសកម្មភាពរបស់ភាគីជម្លោះនៅក្នុងតំបន់ដែនទឹកត្រួតស៊ីគ្នា ដើម្បីបង្ការភាពតានតឹងដែលអាចនាំដល់ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។
ប្រទេសថៃជាប្រទេសសម្របសម្រួលទំនាក់ទំនងរវាងអាស៊ាននិងចិន ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេចអ្វីជាដុំកំភួនទេរហូតមកដល់ពេលនេះទាក់ទងនឹងរឿងនេះ។ អ្នកវិភាគនយោបាយនិយាយថា ដោយសារប្រទេសថៃជាសមាជិកអាស៊ានដែលមិនមែនជាភាគីជម្លោះ ប្រទេសនេះអាចជាអ្នកសម្របសម្រួលដែលភាគីជម្លោះអាចទុកចិត្តបាន ក៏ប៉ុន្តែប្រទេសថៃមិនខិតខំល្មមគ្រប់គ្រាន់ទេ។
លោក Thitinan Pongsudhirak ជានាយកវិទ្យាស្ថានសន្តិសុខនិងកិច្ចការអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ Chulalongkorn ក្នុងទីក្រុងបាងកក។ លោកនិយាយថា ប្រទេសថៃស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពផ្នែកការទូតដ៏លំបាកមួយ។
លោកថ្លែងថា៖ «ម៉្យាងទៀតគឺយើងមានប្រទេសចិនដែលជាមហាអំណាចក្នុងតំបន់។ ប្រទេសថៃជិតដិតនឹងប្រទេសចិន។ ដូច្នេះវាជារឿងដើរនយោបាយផ្លូវកណ្តាលរវាងចិននិងអាស៊ាន។ វាជាការលំបាកពេកណាស់ទៅហើយក្នុងការដើរនយោបាយផ្លូវកណ្តាលនេះ ទម្រាំបន្តដើរផ្លូវកណ្តាលនេះ ហើយថែមទាំងលើកតម្កើងនយោបាយនេះថែមទៀតនិងសម្រេចឲ្យបានក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះ នេះវាមិនមែនជារឿងងាយស្រួលទេ។»
រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងបានធ្វើឲ្យយឺតយ៉ាវដល់ការចរចានេះ ហើយក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានឥរិយបទគឃ្លើនជាងមុនក្នុងការការពារដែនទឹកដែលខ្លួនទាមទារ ដោយមានប្រើនាវាដើម្បីល្បាតផ្ទៃសមុទ្រនិងការពារទូកនេសាទរបស់ខ្លួន។
ការប្រជែងកាន់តែខ្លាំងដើម្បីដណ្តើមកាន់កាប់ធនធានត្រីនិងប្រេងកាតនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងក្នុងពេលកន្លងទៅនេះ ជារឿយៗបានបណ្តាលឲ្យមានការប៉ះទង្គិចប្រដាប់អាវុធនិងការចាប់អ្នកនេសាទ។
កាលពីខែមុន ប្រទេសវៀតណាមបានទាមទារសំណង ក្រោយពេលនាវាចិនមួយបានបុកទូកនេសាទវៀតណាមមួយ។ នៅក្នុងខែមីនា រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងហាណូយបានចោទប្រកាន់ថា នាវាចិនមួយបានបាញ់ទៅលើអ្នកនេសាទវៀតណាមនៅជិតប្រជុំកោះ Paracel ដែលមានជម្លោះ។ ប្រទេសទាំងពីរទាមទារប្រជុំកោះ Paracels នេះ ក៏ប៉ុន្តែប្រទេសចិនបានកាន់កាប់ប្រជុំកោះនេះចាប់តាំងពីក្រោយពេលមានការប៉ះទង្គិចយោធាជាមួយវៀតណាមក្នុងទសវត្សរ៍១៩៧០មកម៉្លេះ។
កាលពីខែមុន នាវាហ្វីលីពីននិងចិនបានប្រឈមមុខគ្នានៅតំបន់ប្រជុំកោះ Spratly។ ភាពតានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ កាលពីឆ្នាំមុនមានរយៈពេលដល់រាប់ខែ ហើយបានបង្កើនលទ្ធភាពនៃការទាញសហរដ្ឋអាមេរិកឲ្យចូលពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះនេះ ដោយសារប្រទេសហ្វីលីពីនមានសន្ធិសញ្ញាយោធាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។
កន្លងមក សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រកាសថា វាជាផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួនក្នុងការថែរក្សាសន្តិភាពនិងសន្តិសុខ និងសេរីភាពនាវាចរណ៍នៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក លោក John Kerry ត្រូវគេរំពឹងថា នឹងចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននៅក្នុងប្រទេសព្រុយណេនេះជាលើកទីមួយ។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក Thitinan Pongsudhirak និយាយថា លោក Kerry កំពុងចូលទៅក្នុងឆាកនយោបាយស្មុគស្មាញជាងអាណត្តិរដ្ឋមន្ត្រីមុនគឺលោកស្រី ហ៊ីឡារី គ្លីនតុន (Hillary Clinton)។
លោកពន្យល់ថា៖ «បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងឥឡូវនេះមានភាពក្តៅគគុកជាងកាលពីសម័យលោកស្រីគ្លីនតុនខ្លាំងណាស់។ ដូច្នេះវាបង្កការលំបាកច្រើនជាងមុនសម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីអាចបន្តដើរតួជាមហាអំណាចក្នុងតំបន់ ឬជាអ្នកសម្របសម្រួលដែលមិនលម្អៀង ជាមួយនឹងប្រទេសជាមិត្តឬប្រទេសសម្ព័ន្ធភាព ដោយមិនធ្វើឲ្យទើសមុខទើសមាត់ប្រទេសចិន ដែលជាមហាអំណាចកំពុងលេចឡើង»។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំដាច់ដោយឡែកមួយទៀតនៅក្នុងប្រទេសព្រុយណេ រដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ានត្រូវគេរំពឹងថានឹងផ្តោតទៅលើបញ្ហានានាទាក់ទងនឹងសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ច។
ប្រទេសសមាជិកទាំង១០នៃសមាគមអាស៊ានមានគម្រោងនឹងបង្កើតសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនៅដំណាច់ឆ្នាំ២០១៥ ដោយបន្ថយរបាំងពាណិជ្ជកម្មនិងលំហូរពលករ។
ប៉ុន្តែលោក Hiebert និយាយថា ថ្វីបើអាស៊ានអះអាងថាខ្លួនធ្វើកិច្ចការឆ្ពោះទៅសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចនេះបានសម្រេច៧៤%ហើយក្តី ក៏មានប្រទេសសមាជិកខ្លះបានធ្វើឲ្យយឺតយ៉ាវដល់ដំណើរការនេះ។ លោកថា ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅអាស៊ាន ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បានបង្កើតវិធានការរិតត្បិតចំពោះការនាំកសិផលពីបរទេស។
លោកថា៖ «ដូច្នេះបញ្ហាចោទសំខាន់មួយគឺ តើអ្នកនឹងធ្វើយ៉ាងម៉េចជាមួយនឹងប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនេះ ដែលមានទំហំផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក GDP សើ្មនឹងពាក់កណ្តាលរបស់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ បន្ថែមលើនេះ យើងក៏នៅមានប្រទេសសមាជិកដែលនៅក្រីក្រជាងខ្លាំងណាស់ គឺ ភូមា (មីយ៉ាន់ម៉ារ) ឡាវ និងកម្ពុជា ដែលប្រទេសទាំងនេះនៅមានការអភិវឌ្ឍយឺតយ៉ាវជាងគេខ្លាំងណាស់ ហើយមិនមានសមត្ថភាពបុគ្គលិកនិងបច្ចេកវិទ្យាគ្រប់គ្រាន់»។
លោក Hiebert និយាយថា ប្រទេសព្រុយណេត្រូវគេដាក់សម្ពាធខ្លាំងឲ្យសម្រេចកិច្ចការច្រើននៅក្នុងឆ្នាំនេះ ដោយហេតុប្រទេសភូមានឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤។ មានការបារម្ភច្រើនថា ប្រទេសភូមាដែលកំពុងធ្វើកំណែទម្រង់នេះ នឹងមានកិច្ចការមមាញឹកច្រើនពេក ហើយមិនអាចជំរុញកិច្ចការអាស៊ានឲ្យសម្រេចបានច្រើនទេនៅឆ្នាំក្រោយ។
ប្រទេសព្រុយណេក៏នឹងធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះសម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានចុងក្រោយមួយទៀតនៅក្នុងខែតុលា ជាមួយនឹងមេដឹកនាំអាស៊ីបូព៌ា ហើយបូករួមជាមួយប្រទេសអូស្ត្រាលី ឥណ្ឌា នូវែលសេឡង់ រុស្ស៊ី និងសហរដ្ឋអាមេរិក។
សមាជិកអាស៊ានទាំង១០គឺ ព្រុយណេ ភូមា កម្ពុជា ឥណ្ឌូនេស៊ី ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី ថៃ និងវៀតណាម។
ប្រែសម្រួលដោយ សឹង សុផាត
អ្នកការទូតជាន់ខ្ពស់ដែលតំណាងឲ្យសមាគមអាស៊ាន បណ្តាប្រទេសអាស៊ីនិងបស្ចិមប្រទេសចំនួន១៦ទៀត ក៏ដូចជាតំណាងសហគមន៍អឺរ៉ុបនឹងជួបប្រជុំគ្នានៅក្នុងប្រទេសព្រុយណេ ដែលជាប្រទេសស៊ុលតង់ស្ថិតនៅកោះ Borneo ហ៊ុំព័ទ្ធដោយប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
កិច្ចប្រជុំវេទិកាតំបន់អាស៊ាន (ASEAN Regional Forum) ដែលមានរយៈពេល៣ថ្ងៃនេះ នឹងពិភាក្សាអំពីក្តីបារម្ភនានាអំពីរឿងសន្តិសុខនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ក៏ដូចជាពិភាក្សាគ្នាអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការខាងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា បញ្ហាភាពតានតឹងនៅឧបទ្វីបកូរ៉េទំនងជាត្រូវគេលើកយកមកពិភាក្សា។ កាលពីខែកុម្ភៈ ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទី៣របស់ខ្លួន ហើយមួយខែបន្ទាប់មកបានគំរាមប្រកាសសង្គ្រាមនុយក្លេអ៊ែរប្រឆាំងកូរ៉េខាងត្បូងនិងសហរដ្ឋអាមេរិក។
ជាទូទៅ អ្នកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង៣តែងចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំតំបន់អាស៊ាននេះ។
លោក Murray Hiebert ជាអ្នកជំនាញខាងកិច្ចការអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅឯវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រនិងកិច្ចការអន្តរជាតិ CSIS ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។ លោកថា ថ្វីត្បិតបញ្ហានុយក្លេអ៊ែរនេះជាអាទិភាពមួយក្តី ក៏សមាគមអាស៊ានទំនងជាផ្តោតអារម្មណ៍ខ្លាំងជាងទៅលើបញ្ហាភាពតានតឹងក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោកពន្យល់ថា៖ «វាប្រាកដណាស់ថា ពួកគេក៏នឹងផ្តោតអារម្មណ៍ទៅលើស្ថានភាពការរីកសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅកូរ៉េខាងជើងផងដែរ ក៏ប៉ុន្តែខ្ញុំយល់ថាបញ្ហាមួយដែលយើងគួរតាមដានមើលមែនទែន គឺការពិភាក្សាអំពីបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ព្រោះថា កាលពីឆ្នាំមុនពួកគេបានជួបប្រជុំគ្នានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅពេលកម្ពុជាជាប្រធានអាស៊ាន។ ហើយកិច្ចប្រជុំនៅពេលនោះមានភាពរកាំរកូសគ្នាមែនទែនរហូតដល់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានមិនអាចចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមបានជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។»
ប្រទេសចិនបានទាមទារតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងស្ទើរតែទាំងមូល ដែលការទាមទារនេះធ្វើឲ្យប្រទេសចិនត្រូវមានជម្លោះជាមួយនឹងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនគឺ ព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងវៀតណាម ក៏ដូចជាកោះតៃវ៉ាន់ ដែលមានការទាមទារត្រួតស៊ីគ្នាលើតំបន់នេះដែរ។
ភាពជិតស្និទ្ធរបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសចិនត្រូវគេបន្ទោសថា ជាកត្តាដែលបានធ្វើឲ្យសមាគមអាស៊ានខកខានមិនបានចាប់ផ្តើមធ្វើការចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំង អំពីក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង (Code of Conduct)។
ក្រមប្រតិបត្តិនេះមានតួនាទីគ្រប់គ្រងសកម្មភាពរបស់ភាគីជម្លោះនៅក្នុងតំបន់ដែនទឹកត្រួតស៊ីគ្នា ដើម្បីបង្ការភាពតានតឹងដែលអាចនាំដល់ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។
ប្រទេសថៃជាប្រទេសសម្របសម្រួលទំនាក់ទំនងរវាងអាស៊ាននិងចិន ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេចអ្វីជាដុំកំភួនទេរហូតមកដល់ពេលនេះទាក់ទងនឹងរឿងនេះ។ អ្នកវិភាគនយោបាយនិយាយថា ដោយសារប្រទេសថៃជាសមាជិកអាស៊ានដែលមិនមែនជាភាគីជម្លោះ ប្រទេសនេះអាចជាអ្នកសម្របសម្រួលដែលភាគីជម្លោះអាចទុកចិត្តបាន ក៏ប៉ុន្តែប្រទេសថៃមិនខិតខំល្មមគ្រប់គ្រាន់ទេ។
លោក Thitinan Pongsudhirak ជានាយកវិទ្យាស្ថានសន្តិសុខនិងកិច្ចការអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ Chulalongkorn ក្នុងទីក្រុងបាងកក។ លោកនិយាយថា ប្រទេសថៃស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពផ្នែកការទូតដ៏លំបាកមួយ។
លោកថ្លែងថា៖ «ម៉្យាងទៀតគឺយើងមានប្រទេសចិនដែលជាមហាអំណាចក្នុងតំបន់។ ប្រទេសថៃជិតដិតនឹងប្រទេសចិន។ ដូច្នេះវាជារឿងដើរនយោបាយផ្លូវកណ្តាលរវាងចិននិងអាស៊ាន។ វាជាការលំបាកពេកណាស់ទៅហើយក្នុងការដើរនយោបាយផ្លូវកណ្តាលនេះ ទម្រាំបន្តដើរផ្លូវកណ្តាលនេះ ហើយថែមទាំងលើកតម្កើងនយោបាយនេះថែមទៀតនិងសម្រេចឲ្យបានក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះ នេះវាមិនមែនជារឿងងាយស្រួលទេ។»
រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងបានធ្វើឲ្យយឺតយ៉ាវដល់ការចរចានេះ ហើយក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានឥរិយបទគឃ្លើនជាងមុនក្នុងការការពារដែនទឹកដែលខ្លួនទាមទារ ដោយមានប្រើនាវាដើម្បីល្បាតផ្ទៃសមុទ្រនិងការពារទូកនេសាទរបស់ខ្លួន។
ការប្រជែងកាន់តែខ្លាំងដើម្បីដណ្តើមកាន់កាប់ធនធានត្រីនិងប្រេងកាតនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងក្នុងពេលកន្លងទៅនេះ ជារឿយៗបានបណ្តាលឲ្យមានការប៉ះទង្គិចប្រដាប់អាវុធនិងការចាប់អ្នកនេសាទ។
កាលពីខែមុន ប្រទេសវៀតណាមបានទាមទារសំណង ក្រោយពេលនាវាចិនមួយបានបុកទូកនេសាទវៀតណាមមួយ។ នៅក្នុងខែមីនា រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងហាណូយបានចោទប្រកាន់ថា នាវាចិនមួយបានបាញ់ទៅលើអ្នកនេសាទវៀតណាមនៅជិតប្រជុំកោះ Paracel ដែលមានជម្លោះ។ ប្រទេសទាំងពីរទាមទារប្រជុំកោះ Paracels នេះ ក៏ប៉ុន្តែប្រទេសចិនបានកាន់កាប់ប្រជុំកោះនេះចាប់តាំងពីក្រោយពេលមានការប៉ះទង្គិចយោធាជាមួយវៀតណាមក្នុងទសវត្សរ៍១៩៧០មកម៉្លេះ។
កាលពីខែមុន នាវាហ្វីលីពីននិងចិនបានប្រឈមមុខគ្នានៅតំបន់ប្រជុំកោះ Spratly។ ភាពតានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ កាលពីឆ្នាំមុនមានរយៈពេលដល់រាប់ខែ ហើយបានបង្កើនលទ្ធភាពនៃការទាញសហរដ្ឋអាមេរិកឲ្យចូលពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះនេះ ដោយសារប្រទេសហ្វីលីពីនមានសន្ធិសញ្ញាយោធាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។
កន្លងមក សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រកាសថា វាជាផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួនក្នុងការថែរក្សាសន្តិភាពនិងសន្តិសុខ និងសេរីភាពនាវាចរណ៍នៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក លោក John Kerry ត្រូវគេរំពឹងថា នឹងចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននៅក្នុងប្រទេសព្រុយណេនេះជាលើកទីមួយ។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក Thitinan Pongsudhirak និយាយថា លោក Kerry កំពុងចូលទៅក្នុងឆាកនយោបាយស្មុគស្មាញជាងអាណត្តិរដ្ឋមន្ត្រីមុនគឺលោកស្រី ហ៊ីឡារី គ្លីនតុន (Hillary Clinton)។
លោកពន្យល់ថា៖ «បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងឥឡូវនេះមានភាពក្តៅគគុកជាងកាលពីសម័យលោកស្រីគ្លីនតុនខ្លាំងណាស់។ ដូច្នេះវាបង្កការលំបាកច្រើនជាងមុនសម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីអាចបន្តដើរតួជាមហាអំណាចក្នុងតំបន់ ឬជាអ្នកសម្របសម្រួលដែលមិនលម្អៀង ជាមួយនឹងប្រទេសជាមិត្តឬប្រទេសសម្ព័ន្ធភាព ដោយមិនធ្វើឲ្យទើសមុខទើសមាត់ប្រទេសចិន ដែលជាមហាអំណាចកំពុងលេចឡើង»។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំដាច់ដោយឡែកមួយទៀតនៅក្នុងប្រទេសព្រុយណេ រដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ានត្រូវគេរំពឹងថានឹងផ្តោតទៅលើបញ្ហានានាទាក់ទងនឹងសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ច។
ប្រទេសសមាជិកទាំង១០នៃសមាគមអាស៊ានមានគម្រោងនឹងបង្កើតសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនៅដំណាច់ឆ្នាំ២០១៥ ដោយបន្ថយរបាំងពាណិជ្ជកម្មនិងលំហូរពលករ។
ប៉ុន្តែលោក Hiebert និយាយថា ថ្វីបើអាស៊ានអះអាងថាខ្លួនធ្វើកិច្ចការឆ្ពោះទៅសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចនេះបានសម្រេច៧៤%ហើយក្តី ក៏មានប្រទេសសមាជិកខ្លះបានធ្វើឲ្យយឺតយ៉ាវដល់ដំណើរការនេះ។ លោកថា ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅអាស៊ាន ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បានបង្កើតវិធានការរិតត្បិតចំពោះការនាំកសិផលពីបរទេស។
លោកថា៖ «ដូច្នេះបញ្ហាចោទសំខាន់មួយគឺ តើអ្នកនឹងធ្វើយ៉ាងម៉េចជាមួយនឹងប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនេះ ដែលមានទំហំផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក GDP សើ្មនឹងពាក់កណ្តាលរបស់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ បន្ថែមលើនេះ យើងក៏នៅមានប្រទេសសមាជិកដែលនៅក្រីក្រជាងខ្លាំងណាស់ គឺ ភូមា (មីយ៉ាន់ម៉ារ) ឡាវ និងកម្ពុជា ដែលប្រទេសទាំងនេះនៅមានការអភិវឌ្ឍយឺតយ៉ាវជាងគេខ្លាំងណាស់ ហើយមិនមានសមត្ថភាពបុគ្គលិកនិងបច្ចេកវិទ្យាគ្រប់គ្រាន់»។
លោក Hiebert និយាយថា ប្រទេសព្រុយណេត្រូវគេដាក់សម្ពាធខ្លាំងឲ្យសម្រេចកិច្ចការច្រើននៅក្នុងឆ្នាំនេះ ដោយហេតុប្រទេសភូមានឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤។ មានការបារម្ភច្រើនថា ប្រទេសភូមាដែលកំពុងធ្វើកំណែទម្រង់នេះ នឹងមានកិច្ចការមមាញឹកច្រើនពេក ហើយមិនអាចជំរុញកិច្ចការអាស៊ានឲ្យសម្រេចបានច្រើនទេនៅឆ្នាំក្រោយ។
ប្រទេសព្រុយណេក៏នឹងធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះសម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានចុងក្រោយមួយទៀតនៅក្នុងខែតុលា ជាមួយនឹងមេដឹកនាំអាស៊ីបូព៌ា ហើយបូករួមជាមួយប្រទេសអូស្ត្រាលី ឥណ្ឌា នូវែលសេឡង់ រុស្ស៊ី និងសហរដ្ឋអាមេរិក។
សមាជិកអាស៊ានទាំង១០គឺ ព្រុយណេ ភូមា កម្ពុជា ឥណ្ឌូនេស៊ី ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី ថៃ និងវៀតណាម។
ប្រែសម្រួលដោយ សឹង សុផាត
