នៅក្នុងការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាសកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានជ័យជម្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដី គឺអាចនឹងទទួលបានអាសនៈសភាទាំង១២៥ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននៅក្នុងឃុំកំពង់ក្តី ស្រុកជីក្រែង ខេត្តសៀមរាប បានប្រើវិធីសាស្រ្ត «តាមដាន និងកត់សម្គាល់ឈ្មោះ» របស់ប្រជាជនដែលទៅបោះឆ្នោត។ នេះធ្វើឡើង គឺដើម្បីធានាថាប្រជាជនបានចេញទៅបោះឆ្នោត។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋចេញទៅបោះឆ្នោតបានច្រើន ខណៈអវត្តមានគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំ គឺគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដែលធ្លាប់ទទួលបានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រប្រមាណ៤៤ភាគរយ កាលពីការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧។
នៅក្នុងមណ្ឌលបោះឆ្នោតក្នុងសាលាបឋមសិក្សាសាមគ្គីសន្តិភាពក្នុងឃុំកំពង់ក្តី មន្រ្តីមូលដ្ឋាន និងអាជ្ញាធរភូមិដែលជាសមាជិកគណបក្សកាន់អំណាច បានមកនៅក្នុង និងក្បែរការិយាល័យបោះឆ្នោត។
ដៃកាន់បញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ដែលមានឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតមួយចំនួនត្រូវបានគូសកត់សម្គាល់ដោយពណ៌ទឹកក្រូច ស្រ្តីម្នាក់បានអះអាងដោយស្ទាក់ស្ទើរថា ខ្លួនជាអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតម្នាក់។
ក្រោយមក អ្នកយកព័ត៌មានរបស់ VOA បានរកឃើញថា ស្រ្តីម្នាក់នោះជាសមាជិកគណបក្សប្រជាជននៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន។ ស្រ្តីម្នាក់នោះបានលើកឡើងថា អ្នកស្រីមកទីនេះ គឺដើម្បីជួយសម្រួលប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការរកឈ្មោះរបស់ពួកគេ និងបង្ហាញបន្ទប់ពួកគេដែលត្រូវបោះឆ្នោត។
ស្រ្តីម្នាក់នោះ បានគូសឈ្មោះប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនជាការកត់សម្គាល់ថា បានបោះឆ្នោតហើយ ហើយអ្នកបោះឆ្នោតហើយ ក៏ត្រូវរាយការណ៍ប្រាប់អ្នកស្រីផងដែរ។
ចំណែកនៅខាងក្រៅការិយាល័យវិញ បុរសវ័យចំណាស់ម្នាក់គឺជាសមាជិកភូមិក្នុងឃុំកំពង់ក្តី។ លោកមកក្បែរមណ្ឌលបោះឆ្នោត ដើម្បីពិនិត្យមើលថា ប្រជាពលរដ្ឋណាដែលលោកស្គាល់បានបោះឆ្នោតហើយឬនៅ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំមកទីនេះ ដើម្បីពិនិត្យមើលនរណាមកបោះឆ្នោត។ ខ្ញុំនឹងទៅហៅពួកគេដល់ផ្ទះ ប្រសិនបើពួកគេមិនមកបោះឆ្នោត នៅម៉ោងបោះឆ្នោតជិតដល់»។
នៅក្នុងមណ្ឌលបោះឆ្នោត២ទៀត ក្នុងឃុំដដែល អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន បានធ្វើការងារដូចគ្នា។ អ្នកយកព័ត៌មាន VOA បានតាមដានការបោះឆ្នោតនៅក្នុងមណ្ឌលចំនួនពីរទៀតក្នុងឃុំដដែល ហើយបានឃើញអាជ្ញាធរស្ថិតនៅខាងក្នុង និងក្បែរមណ្ឌលបោះឆ្នោត ដោយពិនិត្យមើលថាប្រជាពលរដ្ឋបានទៅបោះឆ្នោតឬយ៉ាងណា។
បើតាមសៀវភៅណែនាំរបស់គណៈកម្មាធិការរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ដែលចេញផ្សាយកាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ មេភូមិឬជំនួយការភូមិ ត្រូវប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹត ឥតលម្អៀង ជៀសវាងការគំរាមកំហែង។
សៀវភៅនោះបានបញ្ជាក់ថា៖ «មេភូមិ និងជំនួយការភូមិ ត្រូវបម្រើអ្នកភូមិគ្រប់គ្នា ដោយពុំប្រកាន់និន្នាការនយោបាយ និងពុំត្រូវបញ្ចេញទស្សនៈនយោបាយផ្ទាល់ខ្លួនទៅលើអ្នកភូមិ។ មេភូមិឬជំនួយការភូមិ ពុំមានសិទ្ធិកត់ត្រា ឬសួរអ្នកភូមិអំពីគណបក្សនយោបាយ ដែលពួកគាត់បោះឆ្នោតគាំទ្រឡើយ»។
អាជ្ញាធរភូមិទាំងនោះត្រូវបានជ្រើសរើសដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ដែលគណបក្សមួយនេះគ្រប់គ្រងទាំង១៦៤៦ឃុំសង្កាត់នៅទូទាំងប្រទេស។
នៅមុនការបោះឆ្នោត មានការគំរាមកំហែង និងការបំភិតបំភ័យ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោត និងប្រឆាំងនឹងយុទ្ធនាការម្រាមដៃស្អាតមិនទៅបោះឆ្នោត ដែលត្រូវបានផ្តួចផ្តើមដោយលោក សម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។
នៅក្នុងឃុំកំពង់ក្តី ក្នុងស្រុកជីក្រែង លោក ពេជ្រ បុទុម ជាប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា លោកបានឃើញអាជ្ញាធរភូមិស្ថិតនៅក្នុងមណ្ឌលបោះឆ្នោត ហើយមានកត់ត្រាឈ្មោះប្រជាពលរដ្ឋផងដែរ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ទីមួយខ្ញុំឃើញគាត់នៅក្នុងការិយាល័យ មានសៀវភៅ មានអី អង្គុយកត់ឈ្មោះប្រជាពលរដ្ឋ ថាតើប្រជាពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោតប៉ុន្មាននាក់ មិនទៅបោះឆ្នោតប៉ុន្មាននាក់។ ពេលដែលគាត់អត់ឃើញប្រជាពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោតអីចឹង គាត់ជិះម៉ូតូមកប្រកូកប្រកាសឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោត»។
លោក បុទុម អាយុ៣១ឆ្នាំ ដែលជាកសិករធ្វើស្រែម្នាក់ បានថ្លែងបន្តថា អាជ្ញាធរក៏បានទៅតាមផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋ ហើយហៅពួកគាត់ឲ្យទៅបោះឆ្នោតផងដែរ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ដោយសារតែឃើញរូបភាពអីចឹង ម្នាក់ៗមានការភ័យខ្លាចដែរ ខ្លាចថាមានបញ្ហាអី ត្រូវការស៊ីញ៉េប្លង់ដី ប្លង់អីអីចឹងទៅ មេភូមិមិនរត់ការ មិនស៊ីញ៉េឲ្យអីចឹងទៅ។ អ្នកខ្លះគាត់ទៅ តែគាត់ទៅទាំងមិនពេញចិត្ត ទៅបង្ខំចិត្តថាទៅ។ អ្នកខ្លះពេលគាត់មកវិញ គាត់ថាមិនដឹងជាបោះឲ្យអ្នកណា ចេះតែគូសៗចោលទៅ»។
នៅទូទាំងប្រទេស គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលបានកាន់អំណាចជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ ព្យាយាមធ្វើឲ្យមានភាពស្រពេចស្រពិលក្នុងការបែងចែងមិនដាច់រវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងរដ្ឋ។
គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នានា មិនថាជាថវិការដ្ឋ ឬរបស់ម្ចាស់ជំនួយពីខាងក្រៅនោះទេ គឺសុទ្ធតែត្រូវបានគេផ្តល់គុណសម្បត្តិដល់គណបក្សប្រជាជន ដោយចាត់ថាជាអំណោយរបស់គណបក្សនេះ។ សាលារៀនរាប់ពាន់ខ្នង ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះតាមលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ អ្នកភូមិជាច្រើនត្រូវបានគេប្រាប់ម្តងហើយម្តងទៀតថាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា«ផ្តល់ជីវិត»។
នៅក្នុងគ្រួសាររបស់លោក ពេជ្រ បុទុម មនុស្ស៤នាក់ រួមមានលោក ភរិយារបស់លោក និងប្អូនថ្លៃ២នាក់ទៀត មិនបានទៅបោះឆ្នោតនោះទេ ដោយសារពួកគេយល់ថា មិនមានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដែលខ្លួនគាំទ្រ។ ប៉ុន្តែលោកថា ម្តាយក្មេករបស់លោកដែលមានអាយុប្រហែល៥០ឆ្នាំ និងជាសាច់ញាតិរបស់អនុប្រធានភូមិផងដែរ បានទៅបោះឆ្នោត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «គាត់គិតថាគាត់ខ្លាច គាត់ចាស់អីចឹង គាត់មានការព្រួយបារម្ភ។ ហើយណាមួយគាត់នឹងអនុប្រធានភូមិ បងប្អូនគ្នាបង្កើតទៅទៀត»។
នៅក្នុងឃុំកំពង់ក្តី កាលពីការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំមុន គណបក្សសង្រ្គោះជាតិបានឈ្នះសំឡេងគណបក្សប្រជាជន គឺគណបក្សប្រឆាំងទទួលបាន២៣៦១សំឡេង ចំណែកគណបក្សកាន់អំណាចទទួលបាន១៧១៦សំឡេង។ ពេលនោះ នៅទូទាំងប្រទេស គណបក្សសង្រ្គោះជាតិឈ្នះបានសំឡេងឆ្នោតប្រហែល៤៤ភាគរយ។
ចំណែកនៅក្នុងឃុំមួយទៀត គឺឃុំគោកធ្លកក្រោម ក្នុងស្រុកជីក្រែងដដែល លោក សាន សាក់ អាយុ៤១ឆ្នាំ បានលើកឡើងថា លោកក៏បានសង្កេតឃើញអាជ្ញាធរថ្នាក់ក្រោម ដើរតាមផ្ទះរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយឲ្យពួកគាត់ទៅបោះឆ្នោត។
លោកបានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖ «ឃើញមេភូមិដើរតាមផ្ទះ អញ្ជើញប្រជាពលរដ្ឋឲ្យទៅបោះឆ្នោត មួយលើកពីរលើក ទៅតាមរហូត។ យើងគិតមើលទៅថា ការកោះអញ្ជើញមួយលើកពីរលើកហើយ កាលណាគាត់មិនទៅ វាជាគំនាបមួយ ហើយប្រជាពលរដ្ឋ គាត់ខ្លាច ហៅហើយ ម្តងហើយម្តងទៀត គាត់ធុញទ្រាន់។ នេះហើយជាគំនាបមួយបង្ខំគាត់ឲ្យទៅបោះឆ្នោត អ្វីដែលគាត់មិនចង់ទៅ»។
នៅក្នុងឃុំគោកធ្លកក្រោម ក្នុងស្រុកជីក្រែងដដែល គណបក្សសង្រ្គោះជាតិធ្លាប់ឈ្នះការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០១៧ ដោយទទួលបានសំឡេង៣៦៤៧ ខណៈគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងគាំទ្រចំនួន២២៥៨។
កាលពីការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំមុន គណបក្សប្រឆាំងបានឈ្នះឃុំទាំងអស់ចំនួន១២ក្នុងស្រុកជីក្រែង ដែលនេះធ្វើឲ្យមន្រ្តីគណបក្សប្រជាជននៅថ្នាក់ក្រោម ត្រូវធ្វើយ៉ាងម៉េចឲ្យប្រជាពលរដ្ឋចេញទៅបោះឆ្នោតច្រើន។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា គណបក្សមិនមានគោលការណ៍ឲ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដែលជាសមាជិករបស់ខ្លួន ចូលទៅកត់ត្រាឈ្មោះប្រជាពលរដ្ឋដែលបានទៅបោះឆ្នោត ឬមិនបានទៅបោះឆ្នោតនោះទេ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «អត់មានគោលការណ៍អីចឹងទេ។ យើងបើកចំហសិទ្ធិសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងការសម្តែងមតិរបស់ខ្លួន តាមរយៈការបោះឆ្នោត។ បើសិនជាមានករណីហ្នឹងមែន នេះជាករណីមិនប្រក្រតីតិចតួចបំផុត ហើយដែលកើតចេញពីរឿងបុគ្គលទេ ហើយដែលគណបក្សមិនគាំទ្រឲ្យធ្វើបែបនេះទេ»។
អ្នកនាំពាក្យរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត លោក ហង្ស ពុទ្ធា បានចោទជាសំណួរអំពីភាពត្រឹមត្រូវនៃព័ត៌មានទាំងនោះ តែលោកថារហូតមកដល់ពេលនេះ មិនទាន់មានពាក្យបណ្តឹងទាក់ទងនឹងករណីបែបនេះនោះទេ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ទីមួយព័ត៌មានហ្នឹងមិនដឹងពិតកម្រិតណាទេ។ ប៉ុន្តែយើងក្នុងនាម គ.ជ.ប យើងរង់ចាំបណ្តឹង។ បើមានបណ្តឹងទើបដោះស្រាយ»។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានឲ្យដឹងទៀតថា ការកត់ត្រាទិន្នន័យរបស់អាជ្ញាធរភូមិឃុំជារឿងធម្មតាទេ តែបើខុស គឺត្រង់ថាពួកគាត់នៅក្បែរការិយាល័យបោះឆ្នោតពេក។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទំនងនឹងទទួលបានអាសនៈរដ្ឋសភាទាំង១២៥ ខណៈខ្លួនបានទទួលសំឡេងឆ្នោតប្រមាណ៤,៩លាននាក់ គឺស្មើនឹង៧៧ភាគរយនៃប្រជាពលរដ្ឋដែលបានចេញទៅបោះឆ្នោត។ ពលរដ្ឋចេញទៅបោះឆ្នោតមានទៅដល់ជិត៨៣ភាគរយ។ កាលពីការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧ ប្រជាពលរដ្ឋចេញទៅបោះឆ្នោតមានប្រមាណ៩០ភាគរយ។
បើតាម គ.ជ.ប ចំនួនសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការមានចំនួនប្រមាណ៦០ម៉ឺនសន្លឹក ដែលស្មើប្រមាណ៩ភាគរយក្នុងចំណោមសន្លឹកឆ្នោតទាំងអស់។ កាលពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧ ចំនួនសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការមានចំនួន១៣ម៉ឺនសន្លឹក។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃចន្ទ គណបក្សសង្រ្គោះជាតិ បានលើកឡើងថា៖ «ដោយគ្មានគណបក្សនយោបាយជាជម្រើសរបស់ខ្លួន ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររាប់លាននាក់គ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅតែធ្វើពហិការមិនទៅបោះឆ្នោតនេះ។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅក្នុងភាពភ័យខ្លាចជាមួយនឹងការគំរាមកំហែង និងការបំភិតបំភ័យជាប្រចាំពីសំណាក់គណបក្សកាន់អំណាច ដើម្បីបង្ខិតបង្ខំពួកគេឲ្យទៅបោះឆ្នោត»។
ប៉ុន្តែនៅថ្ងៃអង្គារនេះ លោក ហ៊ុន សែន បានបង្ហោះសារនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា ប្រជាពលរដ្ឋបានបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សនយោបាយនានាដែលខ្លួនពេញចិត្ត «ដោយសេរី គ្មានការគាបសង្កត់ ឬបង្ខិតបង្ខំអ្វីឡើយ»។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ដែលស្ថិតក្នុងអំណាចជាង៣៣ឆ្នាំមកហើយ មានប្រសាសន៍ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានសមាជិកជាង៥លាននាក់។
ឆ្លើយតបទៅនឹងលទ្ធផលខកចិត្តនៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការចងក្រងសមាជិកថ្មីមួយដោយមហិច្ឆតា។ ការចងក្រងសមាជិកថ្មីនេះ តម្រូវឲ្យមានការចុះបញ្ជីគ្រួសារទាំងមូលជា«គ្រួសារគណបក្សប្រជាជន» និងធានាថាគ្រប់គ្នាដែលចុះឈ្មោះ «ស្មោះត្រង់»នឹងគណបក្ស។
ក្រោយការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានបាត់បង់មេឃុំចៅសង្កាត់ជាង៤០០ ក្នុងចំណោម១៦៤៦ឃុំនៅទូទាំងប្រទេស និងក្រុមប្រឹក្សាជាង២ពាន់នាក់ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ដែលជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចេញសេចក្តីណែនាំមួយចុះថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា ដោយបញ្ជាឲ្យមន្រ្តីថ្នាក់ក្រោមបើកយុទ្ធនាការមួយ ធានាថា«សមាជិកបក្សមួយរូប គឺជាសន្លឹកឆ្នោតគាំទ្រមួយសន្លឹកសម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា»។
ក្នុងថ្ងៃចុងក្រោយនៃយុទ្ធនាការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងថាសមាជិកបក្សទាំងនោះត្រូវតែបោះឆ្នោតជូនគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងថា៖ «លក្ខន្តិកៈរបស់គណបក្សគឺត្រូវចូលរួមការបោះឆ្នោតឲ្យបានគ្រប់ៗគ្នា ដែលចងជាកាតព្វកិច្ចរបស់សមាជិកបក្ស។ ម្យ៉ាងទៀត សមាជិកបក្ស ត្រូវបោះឆ្នោតឲ្យបក្សខ្លួនឯង មិនមែនជាការបោះឆ្នោតឲ្យបក្សដទៃទេ ព្រោះយើងបានធ្វើសច្ចាប្រណិធាន»។
លោកបានបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖ «ឯចំពោះយើងដែលមិនទៅធ្វើការបោះឆ្នោត តើយើងអាចរស់នៅ នៅឯមូលដ្ឋាន បានជាមួយពលរដ្ឋដទៃបានយ៉ាងម៉េចទៅ»?
