សព្វថ្ងៃជាតន្ត្រីករបុរាណ ដែលមានឈាមជ័រក្នុងគ្រួសារសិល្បៈបុរាណខ្មែរនៅក្នុងខេត្តព្រៃវែងអ្នកស្រី ហ៊ឹម សាវី និងអ្នកសិល្បករខ្មែរ៨រូបទៀត នឹងធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសនានា ដើម្បីចូលរួមសម្ដែងស្នាដៃសិល្បៈថ្មីមួយមានឈ្មោះ «បង្សុកូល»។ «បង្សុកូល» គឺជាសិល្បៈរួមបញ្ចូលគ្នារវាងតន្ត្រីសម័យ និងបុរាណ ព្រមទាំងសំឡេង កាយវិការនិងចក្ខុវិញ្ញាណ។
អ្នកស្រី ហ៊ឹម សាវី អាយុ៤៤ឆ្នាំ រៀបរាប់ពីទុក្ខសោកដែលខ្លួនបានទទួលភាពឈឺចាប់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម នៅពេលដែលអ្នកស្រីច្រៀងនៅក្នុងស្នាដៃថ្មីឈ្មោះ«បង្សុកូល» ដែលជាការសម្ដែងសិល្បៈថ្មីមួយ ធ្វើឡើងដើម្បីរំលឹកឧទ្ទិសដល់ប្រជាជនខ្មែរដែលបានស្លាប់ក្នុងរបបមួយនោះ។
អ្នកស្រី សាវី ដែលជាជនរងគ្រោះម្នាក់ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ក្ដុកក្ដួល ពេលខ្លះខ្ញុំច្រៀងអត់ចេញទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំខំសង្កត់ចិត្ត នៅពេលដែលសម្ដែង»។
អ្នកស្រីបានក្លាយជាកូនកំព្រាឪពុកតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥ ក្រោយពួកខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់អ្នកស្រីដែលជាទាហាន។ របបខ្មែរក្រហមបានធ្វើឲ្យអ្នកស្រីត្រូវរស់នៅឆ្ងាយពីម្ដាយ តាំងពីខ្លួនមានអាយុទើបតែ ៦ឆ្នាំម្ល៉េះ។
អ្នកស្រីពន្យល់បន្តថា ជីវិតអ្នកស្រីកាលណោះកម្សត់ណាស់ ពោលគឺមានតែខោអាវមួយកំប្លេជាប់ខ្លួន និងញាំតែបបរប៉ុណ្ណោះ។ ពេលនោះ គាត់ជាកងកុមារ ដែលគេប្រើឲ្យដើររើសអាចម៍គោ អាចម៍ក្របី និងកាប់ដើមទន្ទ្រានខេត្ត មកធ្វើជីបាចស្រូវ។
ទោះបីជាពេលសម្ដែងឈុតឆាកខ្លះក្នុងស្នាដៃសិល្បៈ «បង្សុកូល» អ្នកស្រីពិបាកទប់អារម្មណ៍ខ្លួនឯង ក៏ប៉ុន្តែអ្នកស្រីតាំងចិត្តថា អ្នកស្រីមិនអាចយំបានទេ។
«ខ្ញុំមិនអាចយំបានទេ បើទោះជាខ្ញុំចង់យំ ដោយសារកាលណាខ្ញុំយំទៅ ខ្ញុំនឹងច្រៀងលែងចេញតែម្ដង»។
ស្នាដៃសិល្បៈ «បង្សុកូល»នេះ នឹងត្រូវគេយកទៅសម្តែងដំបូងនៅប្រទេសអូស្ត្រាលីក្នុងខែតុលា សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងខែធ្នូ នៅប្រទេសបារាំងក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨ និងត្រឡប់មកសម្ដែងក្នុង ប្រទេសកម្ពុជាវិញ ឆ្នាំ២០១៩ ជាឆ្នាំគម្រប់ខួបទី៤០ឆ្នាំ ដែលប្រទេសកម្ពុជារួចពីរបបខ្មែរក្រហម។
ស្នាដៃ «បង្សុកូល» ត្រូវបានផ្តូចផ្តើមដោយសិល្បៈខ្មែរអមតៈ សហការជាមួយអង្គការអម្រឹតាសិល្បៈ និងមជ្ឈមណ្ឌលបុប្ផាណា ក្រោមការឧបត្ថម្ភពីស្ថានទូតអូស្ត្រាលី និងសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោក រិទ្ធី ប៉ាន់ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលបុប្ផាណា និងផលិតករខ្សែភាពយន្ត «ដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប៉ារបស់ខ្ញុំ» ដែលដឹកនាំរឿងដោយតារាភាពយន្ត Hollywood អ្នកស្រី Angelina Jolie បាននិយាយថា ការសម្តែងរបស់ស្នាដៃនេះគឺមិនបានបញ្ចប់ជាមួយឈុតឆាកកម្សត់នោះទេ។
លោក រិទ្ធី ប៉ាន់ បានលើកឡើងថា៖ «យើងមិនបានបញ្ចប់ «បង្សុកូល» ជាមួយឈុតឆាកកម្សត់ ប៉ុន្តែសារដែលសុទិដ្ឋិនិយមដោយឈុតឆាកបង្រៀនកូនក្មេងលេងឆៃយ៉ាំ មានន័យថាដូចជាផ្ដល់របស់អ្វីមួយទៅកាន់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ដើម្បីពួកគេឈប់កើតទុក្ខ ប៉ុន្តែឲ្យពួកគេជឿជាក់ថានឹងមានផ្លូវថ្មីសម្រាប់ពួកគេ» ។
ស្រដៀងគ្នាដែរ លោក ហ៊ឹម សុភី ដែលជាអ្នកតែងនិពន្ធស្នាដៃ«បង្សុកូល»នេះ ពន្យល់បន្ថែមថា ថ្វីបើ «បង្សុកូល» ទាក់ទងនឹងការពិតដ៏ឃោរឃៅនៃរបបខ្មែរក្រហម ប៉ុន្តែស្នាដៃនេះមិនបានផ្ដោតលើភាពសោកសៅនៃរបបនេះតែមួយមុខនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វាបានលើកទឹកចិត្តឲ្យអ្នកដែលនៅមានជីវិត បន្តក្ដីសង្ឃឹម។
លោក ហ៊ឹម សុភី បានលើកឡើងថា៖ «ការប្រើប្រាស់ឆៃយ៉ាំដែលមានប្រជាប្រិយ និងជាផ្នែកមួយនៃតន្ត្រី។ ហើយតន្ត្រីជាផ្នែកមួយនៃសិល្បៈ។ ហើយការសម្តែងនេះ ដើម្បីបង្ហាញថាអ្នកដែលរស់រានមានជីវិត គឺជាអនាគតផ្នែកសិល្បៈវប្បធម៌តទៅមុនទៀត»។
ការសម្ដែងស្នាដៃសិល្បៈថ្មីមួយមានឈ្មោះ «បង្សុកូល»នេះ មិនមែនធ្វើឡើងដោយរលូននោះទេ។ កង្វះបច្ចេកទេសសម្ដែង និងថវិកាឧបត្ថម្ភគឺជាក្ដីបារម្ភរបស់ក្រុមការងារស្នាដៃសិល្បៈមួយនេះ។
លោក សុភី បានបញ្ជាក់ថា នៅក្នុងការសម្តែងស្នាដៃមួយនេះ ពួកគាត់ត្រូវការការចូលរួមពីសិល្បករបរទេស ដូចជាប្រភេទតន្ត្រីបស្ចិមប្រទេស ហើយពួកគាត់សង្ឃឹមថាក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំទៀត ក្រុមសិល្បករខ្មែរ នឹងអាចមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការសម្តែងខ្លួនឯងផ្ទាល់ដោយមិនចាំបាច់មានជំនួយពីសិល្បករបរទេសនោះទេ។
លោក ព្រីម ភ្លឿន នាយកប្រតិបត្តិរបស់សិល្បៈខ្មែរអមតៈ បញ្ជាក់ថាមូលហេតុនៃកាសម្ដែងរបស់សិល្បៈ«បង្សុកូល»នៅកម្ពុជាក្រោយគេ នៅឆ្នាំ២០១៩ គឺសម្រាប់ទុករយៈពេល២ឆ្នាំ ឲ្យអ្នកសម្ដែងមានពេលហាត់សមដើម្បីទទួលបានគុណភាពខ្ពស់ មុននឹងនាំយកការសម្ដែងនេះមកកាន់មាតុប្រទេសវិញ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «ដោយសារវាជាស្នាដៃមួយដែលយើងបង្កើតដំបូង ទាក់ទងជាមួយភាពយន្ត តន្ត្រី នឹងការជ្រើសភ្លេងបុរាណខ្មែរ និងភ្លេងបស្ចិមប្រទេសមកសម្ដែង យើងនៅមានការខ្វះខាតអ្នកដែលអាចលែងឧបករណ៍តន្ត្រីទាំងនោះបាន»។
អ្នកស្រី សាវី និយាយថា ដោយសារតែអ្នកស្រីមិនមែនជាអ្នកស្មូតអាជីព តែដោយសារចំណង់ចំណូលចិត្ត ចំពោះស្នាដៃថ្មីនេះទើបអ្នកស្រីព្យាយាមហ្វឹកហាត់បន្ថែម។
«ការហ្វឹកហាត់របស់ខ្ញុំគឺនៅតាមឡាននៅពេលដែលខ្ញុំឆ្លៀតឱកាសទំនេរខ្ញុំយកមកហាត់ភ្លាម ដើម្បីយកជាមូលដ្ឋានគ្រឹះព្រោះខ្ញុំអត់មានពេលគ្រប់គ្រាន់នោះទេ»។
លោក ឆាំង យុ គឺជានាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ដែលប្រមែប្រមូលនិងចងក្រងឯកសារទាក់ទងនឹងរបបខ្មែរក្រហម។ លោកតែងលើកទឹកចិត្តចំពោះរាល់ការសម្ដែងសិល្បៈដែលធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងព្យាបាលរបួសផ្លូវចិត្តរបស់ជនរងគ្រោះនៅសម័យខ្មែរក្រហម។
លោកថ្លែងថា៖ «ជាតិសាសន៍ណា ដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់របបប្រល័យពូជសាសន៍ដូចជាប្រទេសកម្ពុជាជាដើម អាចធូរស្បើយផ្លូវចិត្តដោយការអត់អោនតែមិនបំភ្លេច។ ការបំភ្លេច បង្កការឈឺចាប់ជាងការជាសះស្បើយទាំងកម្រិតបុគ្គលនិងសង្គមទាំងមូល»។
ក្រុមសិល្បករខ្មែរ «បង្សុកូល» ដូចជាអ្នកស្រី ហ៊ឹម សាវី រំពឹងថាទស្សនិកជននៅក្រៅប្រទេសនឹងបានយល់អំពីសិល្បៈខ្មែរ និងទស្សនីយភាពអំពីសម័យខ្មែរក្រហម៕
