شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل و رییس کانون مدافعان حقوق بشر، در پیامی به مناسبت روز جهانی زبان مادری، «تنوع و کثرت زبانی و فرهنگی» را «فرصتی برای اعتلای» ایران دانست.
خانم عبادی در کانال تلگرامی خود با اعلام این موضوع که «زبانهای کردی، ترکی، بلوچی، عربی، مازنی، گیلکی و ... سرمایه‌های کشور ما هستند» افزود: «اما جمهوری اسلامی در دهه‌های گذشته به سخنوران این زبان‌ها به دیده تهدید می‌نگرد.»
او اشاره کرد که «کودکان این جوامع در نظام آموزشی تک‌زبانه مورد تبعیض قرار می‌گیرند و معلمان زبانهای مادری تحت فشارهای امنیتی و قضایی قرار می‌گیرند» و تاکید کرد: «چنین سیاستی مصداق بی‌عدالتی است.»
شیرین عبادی با تبریک این روز، گفت که «تلاش برای به رسمیت شناخت کثرت و تنوع وظیفه همگان» است.
در همین حال، کانون نویسندگان ایران در یک بیانیه به مناسبت روز جهانی زبان مادری نوشت: «به گواهی آمار، بیشترین میزان بازماندگی از تحصیل در میان گویشوران به زبانی غیر از زبان رسمی به‌چشم می‌خورد.»
در بیانیه این کانون آمده است: «موج گسترده و فزاینده بازداشت‌ها در میان فعالان مدنی و فرهنگی و کنشگران حوزه زبانهای مادری در استان‌های مرزی کشور نشان دهنده نگاه خصمانه و تقلیل‌گرایانه حاکمیت نسبت به فعالان مدنی و فرهنگی در استان‌هایی است که مردمانش به زبانی غیر از زبان رسمی سخن می‌گویند.»
کانون نویسندگان ایران ضمن محکوم کردن بازداشت‌های خشونت‌آمیز و خودسرانه شهروندان عرب، ترک، بلوچ و کرد در ماه‌های اخیر نوشت که مسئله نادیده‌انگاری و نقض حق آموزش زبانی غیر از زبان رسمی، معنایی جز نقض بارز حق آزادی اندیشه و بیان و نیز انکار آشکار تنوع فرهنگی در سرزمین نابرابر ما ندارد.
این نهاد صنفی مدافع آزادی بیان در بیانیه خود ضمن تبریک روز جهانی زبان مادری تاکید کرد که با هرگونه تبعیض و حذف در عرصه چاپ و نشر و پخش آثار به همه زبانهای موجود مخالف بوده و خواستار رفع هرگونه تحدید، تبعیض، بازداشت و پیگردهای غیرقانونی درخصوص ِ همه‌ی کنشگران مدنی، فرهنگی و فعالان حوزه‌ی زبانهای مادری است.»
روز ۲۱ فوریه (دوم اسفند) از طرف یونسکو به منظور کمک به تنوع زبانی و فرهنگ به عنوان روز جهانی زبان مادری نام گذاری شده‌است.
روز جهانی زبان مادری در سال ۱۹۹۹ میلادی تعیین شد و از سال ۲۰۰۰ هر ساله برنامه‌های مختلفی را در مراکز یونسکو در کشورهای مختلف برگزار می‌شود.
دلیل اصلی نام گذاری روز جهانی زبان مادری به راهپیمایی دانشجویان برای ملی کردن زبان بنگالی به عنوان دومین زبان پاکستان در سال۱۹۵۲ برمی‌گردد که در جریان آن شماری از تظاهرکنندگان کشته شدند.
پس از استقلال بنگلادش از پاکستان و به درخواست این کشور، برای اولین‌بار سازمان یونسکو در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ میلادی (۲۶ آبان ۱۳۷۸)، روز ۲۱ فوریه (دوم اسفند) را روز جهانی زبان مادری نام گذاری کرد.
