کمیته حقیقت‌یاب بین‌المللی سازمان ملل در گزارشی که در پنجاه‌وهشتمین نشست شورای حقوق بشر ارائه خواهد شد، از نقض گسترده حقوق بشر و ارتکاب جنایت علیه بشریت در ایران خبر داده است.
این گزارش که حاصل دو سال تحقیق است، شامل بررسی سرکوب اعتراضات، استفاده از خشونت، بازداشت‌های غیرقانونی، شکنجه، و اعدام‌های نمایشی به‌عنوان ابزار فشار روانی است.
بر اساس یافته‌های این کمیته، از زمان کشته شدن مهسا امینی در بازداشت «گشت ارشاد» در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲، جمهوری اسلامی با سرکوب سیستماتیک معترضان، فشار بر خانواده‌های قربانیان و آزار مدافعان حقوق بشر، حقوق شهروندان را نقض کرده است.
این گزارش که مبتنی بر بیش از ۳۸ هزار مدرک و ۲۸۱ مصاحبه با شاهدان و قربانیان است، شواهدی از کشتار معترضان که به‌عنوان «خودکشی» اعلام شده بود و همچنین استفاده گسترده از اعدام‌های نمایشی در زندان‌ها را ارائه می‌دهد.
این گزارش تأکید دارد که دو سال و نیم پس از آغاز اعتراضات، زنان و دختران همچنان هدف تبعیض و سرکوب قرار دارند. علی‌رغم وعده‌های مسعود پزشکیان، ، برای کاهش سخت‌گیری در اجرای حجاب اجباری، دولت همچنان با وضع قوانین سختگیرانه‌تر، افزایش نظارت و تعقیب قضایی زنان مخالف حجاب اجباری، فشارها را تشدید کرده است.
این اقدامات بخشی از سرکوب گسترده‌تر علیه فعالان و حامیان جنبش «زن، زندگی، آزادی» محسوب می‌شود.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است که جمهوری اسلامی اقدامات نظارتی، آزارهای قضایی و سرکوب فعالان و مدافعان حقوق بشر را تشدید کرده است.
این هیأت با اشاره به ناکافی بودن سازوکارهای پاسخگویی داخلی، بر ضرورت اتخاذ تدابیر بین‌المللی برای تضمین عدالت و جبران خسارت برای قربانیان تأکید کرد. نقشه راهی برای تحقق پاسخگویی نیز همزمان با گزارش کامل در ۱۸ مارس منتشر خواهد شد.
اعتراضات ۱۴۰۱ پس از کشته شدن مهسا امینی در بازداشت «گشت ارشاد» نیروی انتظامی آغاز شد و در پی دستور علی خامنه‌ای، صدها نفر از معترضان کشته و هزاران نفر دیگر بازداشت و شمار دیگری از معترضان نیز اعدام شدند.
