دیده‌بان حقوق بشر با اشاره به بازداشت «مصطفی تاج‌زاده، منتقد اصلاح‌طلب»، و محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد، دو کارگردان سینما، بازداشت «منتقدان سرشناس به دست مقامات ایران» را «بخشی از روند جدیدی از سرکوب مخالفت مسالمت‌آمیز» دانست.
دیده‌بان حقوق بشر در بیانیه‌ای که روز سه‌شنبه ۲۱ تیر منتشر شده، با تأکید بر این که «مقامات ایران باید سرکوب علیه مخالفت را پایان دهند»، خواستار آن شد که «افراد بازداشت‌شده به خاطر فعالیت مسالمت‌آمیز و انتقاد از حکومت را آزاد کنند.»
تارا سپهری‌فر، پژوهشگر ارشد ایران در این نهاد حقوق بشری بین‌المللی، در این باره گفت: «حکومت ایران، ناتوان یا بی‌تمایل به رسیدگی به چندین چالش بسیار جدی که ایران با آنها مواجه است، به رفتار سرکوبگرانه دستگیری منتقدان محبوب بازگشته است.»
به گفته او، «هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم دستگیری‌های اخیر چیزی جز حرکتی با هدف بازدارندگی از عصبانیت مردمی از ناکامی‌های گسترده دولتی است.»
در بیانیه دیده‌بان حقوق بشر به پست اینستاگرامی فخرالسادات محتشمی‌پور، همسر مصطفی تاج‌زاده، اشاره شده است که سه روز پیش، از بازداشت او در ساعت ۱۱:۳۰ شب در خانه‌اش خبر داده بود. در این بیانیه همچنین به گزارش خبرگزاری فارس اشاره شده است که نوشته بود، معاون پیشین وزیر کشور به اتهام «اجتماع و تبانی جهت اقدام علیه امنیت کشور» و «نشر اکاذیب جهت تشویش اذهان عمومی» دستگیر شده است.
در بیانیه دیده‌بان حقوق بشر، به بازداشت رسول‌اف و آل‌احمد نیز اشاره شده که به «جمع‌آوری امضا برای بیانیه پشتیبانی از اعتراضات» مردمی پس از فرو ریختن برج متروپل در آبادان در دوم خرداد متهم شده‌اند.
دستگیری مصطفی تاج‌زاده که پس از رد صلاحیتش برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم به منتقد اصلی دولت رئیسی و تصمیمات علی خامنه‌ای تبدیل شده بود و در کلاب‌هاوس به طور رسمی به وقایع کشور و تصمیم‌های حاکمیت می‌تاخت، مقدمه‌ای بود بر آغاز دستگیری‌های بیشتر در کمتر از یک هفته.
همزمان دو سینماگر کشور نیز دستگیر شدند. محمد رسول‌اف و مصطفی‌آل احمد که از امضاکنندگان اصلی کمپینی بودند موسوم به «تفنگت را زمین بگذار» کمپینی که همزمان با فاجعه فروریزی ساختمان متروپل در آبادان شکل گرفت و در آن از نظامیان خواسته شد تا به روی هموطنان خود سلاح نکشند.
خانم سعیدی همسر جعفر پناهی در گفتگوی اختصاصی با صدای آمریکا گفت که این کارگردان سرشناس را بدون اطلاع و احضار قبلی به بند عمومی زندان اوین برده‌اند.
خانم سعیدی با اشاره به حکم شش سال زندان جعفر پناهی که سال ۹۰ صادر شده بود، افزود از آن سال تاکنون جعفر آزاد بوده و تنها احکام محرومیتش از کار هنری و فعالیت‌های اجتماعی و ممنوع‌الخروجی او اجرا شده بود.
بازداشت سینماگران شناخته شده ایران در رسانه‌ها و مجامع بین‌المللی حوزه سینما بازتاب گسترده‌ای داشت.
مقامات جشنواره‌های کن، برلین و ونیز با صدور بیانیه‌هایی ضمن ابراز نارضایتی از بازداشت سینماگران در ایران، «اقدامات سرکوبگرانه در حال اجرا» علیه هنرمندان را محکوم کردند و خواستار آزادی فیلمسازان شدند.
صدها تن از هنرمندان از جمله ناصر تقوایی، گل‌شیفته فراهانی، زر امیرابراهیمی، علی عباسی، کامران شیردل، شبنم طلوعی و حمید فرخ‌نژاد در بیانیه‌ای آزادی سینماگران دربند را خواستارشدند.
شاهزاده رضا پهلوی هم در توییتر نوشت: «بازداشت اعضای خانواده‌های آبان و هنرمندان مردمی چون جعفر پناهی و محمد رسول‌اف، نشانه درماندگی و هراس فزاینده رژیم از فراگیرتر شدن مبارزات ملی برای نجات ایران است.پیام ملت به رژیم روشن است: دوشادوش و دست-در-دست هم تا آزادی ایران ایستاده‌ایم و با بازداشت و زندان متوقف نمی‌شویم.»
کاربران فضای مجازی و گروهی از کارشناسان معتقدند این دستگیری‌ها و فشار فزاینده به زنان به بهانه اجرای قانون حجاب و عفاف در پی افزایش بی‌سابقه تورم و گرانی‌ها و اعتراضات و اعتصاب‌ها سراسری در شهرهای مختلف ایران رخ داده و نشان‌دهنده عزم جدی حاکمیت برای ایجاد رعب و وحشت در جامعه و پیشگیری از اعتراض‌های خیابانی و گسترده مردم است.
