سازمان مردم‌نهاد «خانه آزادی» روز پنجشنبه نهم مارس ۲۰۲۳ پنجاهمین گزارش خود را درباره وضعیت آزادی در کشورهای مختلف جهان در سال ۲۰۲۲ منتشر کرد.
بر اساس این گزارش، اگرچه آزادی‌ها در سطح جهان برای هفدهمین سال پیاپی افول کرده اما روند گسترش آزادی‌ها در ۵۰ سال اخیر مثبت است و طی این مدت تعداد کشورهای آزاد از ۴۴ کشور از مجموع ۱۴۸ کشور در سال ١٩٧٣ به ۸۴ کشور از مجموع ۱۹۵ کشور در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است.
- ایران در گزارش امسال خانه آزادی
طبق پنجاهمین گزارش سالانه خانه آزادی، ایران همچنان در زمره کشورهای غیرآزاد جهان است.
تصویر روی جلد این گزارش ۳۵ صفحه‌ای، که در آن حدود ۱۰ بار از ایران یاد شده، تجمع اعتراضی شماری از ایرانیان در شهر ازمیر ترکیه در واکنش به کشته شدن مهسا (ژینا) امینی است.
در این گزارش به اعتراضات مکرر ایرانیان علیه جمهوری اسلامی به‌ویژه از زمان جنبش سبز در سال ۲۰۰۹، بدتر شدن وضعیت حقوق بشر در ایران در سال‌های اخیر، و شروع مجدد اعتراضات در پی کشته شدن مهسا (ژینا) امینی در سپتامبر سال گذشته میلادی و گسترش آن به ده‌ها شهر در سراسر ایران اشاره شده است.
طبق پنجاهمین گزارش سالانه خانه آزادی، «تظاهرات اخیر در ایران یادآوری دیگری است که میلیون‌ها انسان، آماده مطالبه دموکراسی و دفاع از حقوق خود حتی به رغم مخاطرات شخصی هستند.»
در بخش دیگری از این گزارش آمده که تظاهرات دموکراسی‌خواهانه گسترده ایرانیان پس از کشته‌شدن مهسا (ژینا) امینی توجه جهانیان را به دهه‌ها سرکوب و تبعیض جمهوری اسلامی علیه ایرانیان به‌ویژه زنان جلب کرد و شهروندان ایرانی به‌رغم خطر جدی سرکوب، بازداشت، شلیک، و اعدام بار دیگر به خیابان‌ها آمدند.
این گزارش همچنین به اخراج جمهوری اسلامی از کمیسیون مقام زن سازمان ملل به دلیل سرکوب زنان و دختران معترض ایرانی و در نتیجه قطعنامه‌ای که توسط آمریکا و ٢٨ کشور دیگر تهیه شده بود، اشاره کرده است.
- کاهش آزادی‌ها در سال ۲۰۲٢
بنا به ارزیابی‌های خانه آزادی، مهمترین نکته درباره گزارش‌های پنج دهه اخیر از وضعیت آزادی در سراسر جهان این است که آزادی مطالبه‌ای جهانی است.
طبق گزارش خانه آزادی، جنگ‌ها، کودتاها، و حملات دولت‌های مستبد به نهادهای دموکراتیک، جدی‌ترین موانع و چالش‌های پیش روی دموکراسی و آزادی در سال ۲۰۲٢ بودند.
در این گزارش به مواردی همچون تهاجم روسیه به اوکراین با هدف اشغال مناطقی از این کشور و برکنارکردن رئیس جمهوری قانونی اوکراین، تداوم سرکوب مسلمانان اویغور و تبتی‌ها از سوی حزب کمونیست چین و همچنین افول دموکراسی در هنگ‌کنگ، کودتا یا تلاش برای کودتا در چهار کشور بورکینافاسو، تونس، پرو، و برزیل، ادامه محدودیت‌ها در ترکیه، میانمار، و تایلند، و ممانعت از تحصیل زنان در افغانستان از سوی طالبان اشاره شده است.
سرکوب‌های خشونت‌بار در دست‌کم ٢١ دولت علیه اقلیت‌های قومی از جمله اوکراین، چین، اتیوپی، کرانه باختری و میانمار و تلاش برای تغییر بافت جمعیتی مناطق محل سکونت آنها از دیگر موارد قابل‌توجه در پنجاهمین گزارش سالانه خانه آزادی است.
همچنین طبق گزارش، در میان انواع آزادی‌ها، آزادی بیان و آزادی مطبوعات به بیشترین میزان افول یافته‌اند و روزنامه‌نگاران در کشورهای بیشتری با تهدیدات و حملات حکومت‌های مستبد و عوامل آنها مواجه هستند.
- توصیه‌های سیاستگذاری
پنجاهمین گزارش سالانه خانه آزادی در پایان پنج توصیه برای کمک به بهبود وضعیت آزادی در سراسر جهان ارائه کرده است. کمک به اوکراین برای پیروزی در جنگ، توقف حمایت از حاکمان اقتدارگرا، موضع شفاف در برابر فضیلت‌های دموکراسی و تلاش برای دفاع از آن، حمایت از آزادی مطبوعات و بیان، و در نهایت حمایت از مدافعان حقوق بشر در کشورهای غیردموکراتیک از جمله ایران، کوبا، و چین، پنج توصیه خانه آزادی هستند.
