اعتراضات سراسری در ایران وارد پنجمین هفته شده است و در روز یکشنبه تظاهرات و تجمع‌های مردمی و دانشجویی دست‌کم در استان‌های تهران، البرز، آذربایجان شرقی، گیلان، فارس، و اردبیل ادامه یافته است. هم‌زمان، جزئیات بیشتری از وقایع مرگبار شامگاه شنبه در زندان اوین منتشر شده است.
بازار تهران در منطقه شوش و خیابان «فداییان اسلام» در تهران، عصر یکشنبه صحنه اعتراضات مردمی و تیراندازی مأموران حکومتی بود.
بنا بر گزارش‌های ویدئویی در روز یکشنبه ۲۴ مهر، مأموران امنیتی و انتظامی ضمن شلیک گاز اشک‌آور، به سمت پشت بام خانه‌ها شلیک کردند.
گزارش‌ها از خیابان شریعتی تهران نیز، حاکی از این است که ماموران سپاه پاسداران به جمع دیگر مأموران حکومتی برای سرکوب اعتراضات مردمی افزوده شده‌اند.
و در نقطه‌ای دیگر از تهران، در شهرک اکباتان، معترضان به خیابان آمدند:
یک معترض هم در تهران ادعای خامنه‌ای را به سخره گرفت که گفته بود جمهوری اسلامی «درخت تنومند» است.
در این میان گروه هکری «انانینموس» می‌گوید دوربین‌های مداربسته پایتخت را شناسایی کرده و اطلاعات آنها را دارد.
شماری از دانشجویان دانشگاه گیلان، ضمن برگزاری تظاهرات، شعار دادند: «دانشجو ثروته، ثروت رو آتش نزن!»
دانشجویان دختر و پسر نیز در بابل، استان مازندران، در اعتراض به جداسازی جنسیتی محل غذاخوری، در تجمعی همراه هم شعار «آزادی آزادی آزادی» دادند.
در ادامه حمایت چهره‌های ورزشی و فرهنگی از اعتراضات سراسری ایران، الناز رکابی، نماینده رسمی تیم ایران در مسابقات سنگ‌نوردی آسیا، در دور فینال بدون حجاب شرکت کرد.
برخوردهای خشونت‌بار مأموران حکومتی با معترضان نیز ادامه دارد.
- واکنش‌های جهانی به آتش‌سوزی در اوین
کارین ژان پی‌یر، سخنگوی کاخ سفید درباره آتش‌سوزی در زندان اوین گفت: «اولویت ما امنیت شهروندان آمریکایی است که به طور غیرقانونی در ایران بازداشت شده‌اند و امنیت و حقوق آنها باید تضمین شود.»
او تأکید کرد: «ما در حال همکاری با شرکای خود هستیم که شهروندان بسیاری از آنان در اوین در بازداشت به سر می‌برند تا مسئولیت ایران را در قبال شهروندانی که به ناحق بازداشت شده‌اند به ایران یادآوری کنیم.»
همچنین ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز با تأکید بر این که «گزارش‌های زندان اوین را با فوریت دنبال می‌کنیم» اضافه کرد: «ما با سوئیس به عنوان حافظ منافع خود در ایران در تماس هستیم. ایران مسئولیت کامل شهروندان ما را که به ناحق بازداشت شده‌اند به عهده دارد و باید فورا آزاد شوند.»
مایک والز، عضو جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان ایالات متحده نیز با ابراز نگرانی از آتش‌سوزی در اوین گفت، «این همان رندانی است که رژیم ایران گروگان‌های آمریکایی را بازداشت کرده؛ برای آنها و خانواده‌شان دعا می‌کنیم.»
ابراهیم رئیسی در واکنش به سخنان جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، و حمایت این کشور از اعتراضات مسالمت‌آمیز در ایران، گفت که «ادعای حمایت از حقوق انسان و امنیت و صلح» از سوی آمریکا دروغ است.
سعید ملک‌پور، زندانی سیاسی پیشین در اوین، در گفت‌وگو با بخش فارسی صدای آمریکا در واکنش به آتش‌سوزی در زندان اوین و اظهارات مقامات مبنی بر تلاش برخی زندانیان برای فرار از زندان، گفت که هر اتفاقی که داخل بیافتد، کسی نمی‌تواند از آن جا فرار بکند یا به راحتی در آن جا پناه بگیرد. مهم هم نیست که آن زندانی به چه اتهامی آن جا است، به هر حال مسئولیت جانش با حکومت است.
- جو متشنج زندان‌ها
به گفته احمدرضا حائری، فعال مدنی در ایران، صبح روز یکشنبه «بیش از ۶۰ نفر از زندانیان سیاسی بند ۸ زندان اوین به زندان تهران بزرگ منتقل شده‌اند» و محمودی رئیس بند هشت اوین به همراه «مأمورانش، با کفش وارد اتاق زندانیان شده و با لگ‌پرانی به وسائل و... آنها را برای درگیری تحریک می‌کنند.»
مسعود کاظمی، روزنامه‌نگار، نیز می‌گوید اخباری مبنی بر «متشنج» بودن «جو عمومی زندان تهران بزرگ» دریافت کرده است. او به نقل از یک منبع مطلع در توییتی نوشت در آن زندان نیز «عده‌ای از گارد زندان» برای «تحریک زندانیان سیاسی» شعار «حیدر حیدر» سر داده‌اند.
یک زندانی سیاسی در اوین در تماسی که با خانواده خود داشته، اعلام کرده است که آمار کشته‌شدگان واقعه آتش‌سوزی این زندان «تاکنون ۱۵ نفر است.»
بنا بر اطلاعات رسیده به بخش فارسی صدای آمریکا در روز یکشنبه ۲۴ مهر، شامگاه شنبه «در و پنجره‌های اوین» را جوشکاری کردند «تا کسی نتواند بیرون برود» و به زندانیانی که برای کار بیرون می‌روند، امروز اجازه نداده‌اند بروند.
خبرگزاری «میزان» وابسته به قوه قضاییه، اعلام کرده که «۴ نفر» از زندانیان بر اثر «استنشاق دود» ناشی از آتش سوزی‌ها کشته و «۶۱ زندانی» نیز مجروح شده‌اند.
حوادث مرگبار در زندان اوین واکنش‌های گسترده‌ای به دنبال داشته است.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز یکشنبه گفت نگرانی جدی خود درباره وضعیت زندان اوین را به اطلاع حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، رسانده و گزارش‌ها درباره وضعیت زندان اوین را پیگیری می‌کند. به گفته او، مقامات ایران مسئول جان تمامی بازداشت‌شدگان از جمله مدافعان حقوق بشر و شهروندان اروپایی هستند و جمهوری اسلامی باید با حداکثر شفافیت عمل کند.
فرانسه هم روز یکشنبه اعلام کرد گزارش‌ها درباره آتش‌سوزی زندان اوین را که در آن «چند شهروند فرانسوی به صورت خودسرانه نگهداری می‌شوند» با نهایت دقت پیگیری می‌کند.
طبق بیانیه وزارت امور خارجه فرانسه، مقامات جمهوری اسلامی مسئول ایمنی و سلامت همه شهروندان بازداشتی فرانسوی در ایران هستند و دولت ایران باید تمامی آنها را در اسرع وقت آزاد کند.
اختصاصی صدای آمریکا: شلیک گاز اشک‌آور در بند چهار و وضعیت زندانیان دوتابعیتی
ناهید دلیلی، همسر شهاب دلیلی، زندانی دوتابعیتی که در اوین زندانی است به صدای آمریکا گفت او با همسرش حرف زده و این زندانی دوتابعیتی سالم است.
یک منبع دیگر هم به صدای آمریکا گفت: «حال همه بازداشتی‌ها در بند چهار اوین خوب است، از گاز اشک‌آور در این بند استفاده شد، اما تیراندازی و یا آتش‌سوزی در بند اتفاق نیفتاد.» بر اساس این گزارش دیگر زندانیان دوتابعیتی یعنی «مسعود مصاحب، سیامک نمازی و کامران قادری در وضعیت خوبی به سر می‌برند.»
به گفته یک منبع آگاه، «درگیری به بند هفتم و هشتم کشیده شده بود و حتی در ورودی بندی که دوتابعیتی‌ها در آن بودند را باز کردند ولی هیچ‌کدام از آن خارج نشدند. مقداری بوی گاز اشک‌آور را آنجا حس می‌کردند که حتی چشمشان هم سوخته بود. در زمان شلوغی گاز را قطع کرده بودند ولی حالا وصل شده است. دستگاه‌های کارت‌خوان در جریان شلوغی‌ها خراب شده و زندانی‌ها امکان خرید از فروشگاه زندان ندارند. از چند شب قبل شلوغی شروع شده بوده و صدای شعارها از بندهای دیگر به گوش میرسید و شب گذشته حتی شماری از نگهبانان در آماده باش بودند.»
ندا، خواهر عماد شرقی دیگر زندانی دوتابعیتی که در بند هشت حضور داشت، به خبرنگار صدای امریکا گفت حال آقای شرقی خوب است و او به بند «دو الف» منتقل شده است.
- در اوین چه می‌گذرد؟
همسر یکی از زندانیان بند هشت اوین نیز در فایلی که در اختیار صدای آمریکا قرار گرفته است، با تشریح وقایع زندان اوین می‌گوید شنبه شب زندانیان بند هشت توسط ماموران به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و ماموران برخی از زندانیان از جمله عادل گرجی، ابوالفضل نجات‌فتح، و آرش جوهری را به مکانی نامعلوم منتقل کردند.
همچنین، یک زندانی بند هشت زندان اوین در روایتی که به دست صدای آمریکا رسیده اوضاع زندان و زندانیان را وخیم توصیف می‌کند و می‌گوید: «آب نداریم، نون نداریم، گاز نداریم، هیچی نداریم.»
به گفته او تعداد زیادی از زندانیان با گلوله ساچمه‌ای مجروح شده اما نه تنها خدمات درمانی دریافت نکرده که به شدت کتک هم خورده‌اند. او می‌گوید: «۴۵ نفر از بچه‌های ما معلوم نیست کجان و هیچ خبری ازشون نیست.»
یک منبع مطلع از زندان رجایی‌شهر نیز به بخش فارسی صدای آمریکا خبر داد، حدود ۴۰ زندانی «از بندهای شش و هشت» زندان اوین، با «دست و پا و سر شکسته» به این زندان انتقال داده‌اند و «اکنون در بهداری زندان رجایی‌شهر» هستند.
این زندانیان گفته‌اند که «دیشب پیش از آغاز» آتش‌سوزی، «بند را امنیتی کرده بودند» و سپس آنها را «به حد مرگ» زده‌اند.
علاوه بر آتش‌سوزی در اوین، ضرب و جرح زندانیان به دستور رئیس اندرزگاه هشت اوین به نام «محمودی» انجام گرفته است. بنا بر این گزارش، یاشار تبریزی، فعال مدنی زندانی، از جمله افرادی است که پایش شکسته است.
بر اساس یک گزارش دیگر که به صدای آمریکا رسیده، رضا نوروزی، زندانی سیاسی پادشاهی‌خواه، به «بند قاتلان» زندان رجایی‌شهر انتقال داده شده و «جان او در خطر است.»
آتنا دائمی، فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی پیشین، هم در توییتر خود نوشت «محمودی» رئیس بند هشت زندان اوین به مجروحان گفته «نوش جانتان، باید کشته می‌شدید» و همچنین ضمن به کار بردن «الفاظ رکیک»، «با باتوم به محل زخم و جراحت زندانیان ضربه می‌زد.»
در این میان، همسر مجید توکلی در توییت‌هایی با بیان این که پس از ۲۲ مهر از این فعال سیاسی زندانی بی‌خبر است، نوشت «نمی‌دانم الان در چه شرایطی است» و از کسانی که «از بند ۲۴۱» زندان اوین تماس یا خبری دریافت کرده‌اند خواست به او اطلاع بدهند.
همچنین آرش صادقی، فعال حقوق بشر که در روزهای گذشته دوباره بازداشت شده، پس از آتش‌سوزی در اوین، در تماسی با پدرش اعلام کرد که در بند ۲۰۹ این زندان است.
ضرب و جرح در اوین
علی شریف‌زاده، وکیل دادگستری، بر اساس تماسی که از اندرزگاه ۸ زندان اوین داشته، در توییتی نوشته است که «تعدادی از زندانیان سیاسی» در پی «ضرب و جرح» مجروح شده‌اند و مقامات «گاز و آب گرم» را قطع کرده‌اند.
رسانه‌های ایران گزارش‌های ضدونقیضی در مورد علت انفجار و آتش‌سوزی شامگاه شنبه در اوین منتشر کرده‌اند و حتی از «انفجار مین در زندان اوین» خبر داده‌اند.
گزارش اختصاصی از زندان قزوین
گزارش اختصاصی دیگر از زندان قزوین که به صدای آمریکا رسیده، حاکی از وخامت وضع بازداشتی‌های زندانی در این شهر است.
منبع مطلع روز یکشنبه به صدای آمریکا گفت، «وضع بازداشتی‌های اعتراضات قزوین در زندان وخیم است. به‌شدت زیر شکنجه هستند و آنها را با زندانی‌های خطرناک قاتل و متجاوز هم‌بند کرده‌اند.»
به گفته این منبع از زندان قزوین، معترضان «بارها» از سوی این گروه از زندانی‌ها «به‌شدت مجروح» شده‌اند و «کارشان به بهداری زندان کشیده» شده است.
مقامات سازمان عفو بین‌الملل با تأکید بر «حجم جنایاتی» که جمهوری اسلامی علیه مردم ایران انجام می‌دهد، از جامعه جهانی خواسته‌اند درباره ایران یک نشست ویژه در شورای حقوق بشر سازمان ملل برگزار شود.
- تجمع در مقابل زندان اوین
شماری از خانواده‌های زندانیان محبوس اوین روز یکشنبه در مقابل این زندان تجمع کردند. همچنین گزارش‌های ویدئویی نشان می‌دهد معترضان با ایجاد ترافیک در اتوبان صدر در شمال تهران از همشهری‌های خود می‌خواهند به معترضان ملحق شوند.
غزل عبداللهی، دختر عالیه مطلب‌زاده روزنامه‌نگار زندانی در «بند نسوان» اوین، در توییتی نوشت زندانی‌های این بند به تدریج در تماس‌های «خیلی کوتاه» با اطلاع‌رسانی درباره «وضعیت آشفته و درهم بند»، می‌گویند که سالم هستند.
- اعتراضات دانشجویی
بنا بر گزارش‌های شهروندی در روز یکشنبه، در حالی که بیش از چهار هفته از آغاز اعتراضات می‌گذرد، اعتراضات دانشجویی دست‌کم در شهرهای تهران، تبریز، و رشت ادامه دارد.
دانشجویان معترض در واکنش به آتش‌سوزی در زندان اوین آن را با واقعه سینما رکس آبادان مقایسه کردند و با شعار «باز سینما رکس دیگه، مردم پاشین بسه دیگه» به آن واکنش نشان دادند.
دانشجویان معترض در رشت شعار می‌دهند «ما تماشاگر نمی‌خواهیم به ما ملحق شوید» و در دانشگاه علوم پزشکی تبریز می‌گویند: «۱۵۰۰ نفر کشته آبان ما» و «آذربایجان اویاخدی، کوردیستانا دایاخدی» (آذربایجان بیدار است، پشتیبان کردستان است).
دانشجویان معترض در دانشگاه آزاد گوهردشت، شعار می‌دهند، «زن زندگی آزادی»، در ویدئویی دیگر که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، شعار دیگر آنها نیز ثبت شده است که می‌گویند: «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران»
در دانشگاه خوارزمی واحد تهران، دانشجویان معترض با برگزاری راهپیمایی شعار می‌دهند: «دانشجوی باغیرت، حمایت حمایت»
ده‌ها تن از دانشجویان دانشگاه شریعتی در تهران، روز یکشنبه دست در دست هم ترانه «برای آزادی» شروین حاجی‌پور را که به یکی از نمادهای اعتراضات سراسری ایران تبدیل شده، هم‌خوانی کردند.
دانشجویان معترض در دانشکده فنی دانشگاه تهران نیز شعار می‌دهند: «تهران شده بازداشتگاه، اوین شده کشتارگاه.»
دختران معترض در دانشگاه شریعتی تهران همچنین روز یکشنبه شعار دادند: «زن آزاده منم، علف هرز تویی»
اعتراض‌ها در شهرهای مختلف
در بجنورد در استان خراسان شمالی، معترضان با شعار «زن زندگی آزادی» به خیابان آمده‌اند.
در استان اصفهان نیز، دانشجویان معترض دانشگاه آزاد نجف‌آباد شعار دادند «خس و. خاشاک تویی، لایق این ...تویی»
یک گزارش ویدئویی از اردبیل نیز تجمع ده‌ها تن از شهروندان را با حضور شماری از زنان بدون حجاب نشان می‌دهد که شعار می‌دهند: «آزادی آزادی آزادی»
یک گزارش ویدئویی از اردبیل، مقاومت مردم معترض در مقابل نیروهای حکومتی با تجهیزات سرکوب شهری را نشان می‌دهد. یک شهروند معترض به زبان ترکی خطاب به فرمانده میدان می‌گوید: «سرهنگ، امروز نوبت دختر ما است و فردا نوبت دختر تو. امروز فرزند ما است و فردا فرزند تو. این روز برای شما هم فرا خواهد رسید.»
کاظم موسوی، نماینده اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه ادعا کرد کسانی که در اعتراضات اخیر در اردبیل حضور دارند «مردم اردبیل نیستند.»
به گزارش ایلنا، او مدعی شد که «پشت سر این اغتشاشات، دشمن است» و «در اردبیل هیچ اتفاقی نیفتاده است.»
موسوی همچنین درباره دختری که در اعتراضات مدرسه شاهد اردبیل کشته شده ، ادعا کرد که «این دختر اصلا در مدرسه مورد نظر مشغول تحصیل نیست. چند روز پیش قرص خورده» و «دشمن» از این مورد برای «کشته‌سازی»، «سوءاستفاده کرده است.
حسن عاملی، امام جمعه اردبیل نیز ادعا کرد که خبر منتشر شده درباره کشته شدن یک دختر در این شهر «اساسا کذب است.»
او نیز همچون نماینده این شهر، جان باختن یک دختر دانش‌آموز در جریان سرکوب اعتراضات را «کشته‌سازی دروغین و ساخته رسانه‌های غربی» نامید.
علی دایی، چهره سرشناس فوتبال ایران در پی انتشار گزارش‌ها درباره کشته شدن یک دانش‌آموز در جریان سرکوب اعتراضات در اردبیل، روز شنبه در اینستاگرام نوشت: «سکوت ناشی از اعمال فشار حاکمیت در برابر اعتراضات و هتک حرمت به دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف که پایه‌های علمی و معرفتی خود را در این نهاد پرورش داده‌ام، امروز منجر به تعرض به دانش‌آموزان بی‌گناه در مدارس و ضرب و شتم و ریختن خون یکی دیگر از دخترانم در زادگاهم گردیده، سکوتی که تاوان مرگ دارد و هر روز داغی دیگر بر دل جای‌جای ایرانم می‌نشاند که حکم خیانت به انسانیت و میهنم را دارد.»
«نگران وضعیت فاطمه سپهری هستیم»
علی‌اصغر سپهری، برادر فاطمه سپهری، با انتشار ویدئویی اعلام کرد: «ما به‌شدت نگران وضعیت فاطمه سپهری هستیم.»
او توضیح داد که روز ۳۰ شهریور با هجوم حدود ۱۵ نیروی امنیتی به خانه خواهرش او را بازداشت کرده‌اند و آخرین تماسی که با خانواده داشته، ۱۳ مهر بوده است.
به گفته برادر این فعال سیاسی، خانم سپهری علاوه بر داروهای فشار خون و دیابت، مدتی پیش یک عمل جراحی روی دست چپش داشته که در حال طی مراحل درمان بود.
به گفته آقای سپهری، سال گذشته نیز او در زندان دچار تشنج شده بود. و اکنون در پی‌گیری‌های خانواده به آنها گفته «فعلا سر ما خیلی شلوغ است و ما نمی‌توانیم به شما جواب بدهیم.»
مادر محمدحسین سپهری و فاطمه سپهری نیز با بیان این که پسرش در زندان وکیل‌آباد است و دخترش را نیز از طرف اطلاعات ۲۶ روز است برده‌اند، و «هر چه زنگ می‌زنم، داد می‌زنم، التماس می‌کنم که بگذارید زنگ بزند، نمی‌گذارند.»
مادر فاطمه سپهری تأکید کرد، «هر جوانی را که می‌برند، سالم می‌برند و آن جا دست و پایش را می‌شکنند.» او همچنین گفت: «آی آزادی‌خواهان دنیا، به داد مردم ایران برسید. و این‌ها رحم به هیچ کسی ندارند. این‌ها از اول کلاه سر ما گذاشتند تا آن آخر.»
- مراسم خاک‌سپاری امین بذرگر
هم‌زمان با ادامه اعتراضات سراسری در شهرهای مختلف ایران، مراسم خاک‌سپاری امین بذرگر کشتی‌گیر اهل شیراز و از دوستان نوید افکاری که توسط اداره اطلاعات این شهر بازداشت شده بود و پس از ماه‌ها بی‌خبری بخشی از استخوان‌های او در بیابان‌های اطراف شیراز پیدا شد، روز یکشنبه برگزار شد.
این مراسم قرار بود فردا دوشنبه برگزار شود، اما او یک روز زودتر، با حضور نیروهای امنیتی به خاک سپرده شد.
دور جدید اعتراضات سراسری ایران از ۲۵ شهریور آغاز شده و در همه استان‌های کشور جریان داشته است.
در جریان این دور اعتراضات که پس از کشته شدن مهسا (ژینا) امینی در بازداشت از سر گرفته شده است، تا کنون شعارهایی از جمله «مرگ بر خامنه‌ای»، «مرگ بر دیکتاتور»، «زن، زندگی، آزادی»، «خامنه‌ای قاتله، حکومتش باطله»، «فتنه ۵۷، عامل هر فلاکت»، «این آخرین پیامه، هدف خود نظامه»، «آذربایجان بیدار است، حامی کردستان است»، «کردستان، چشم و چراغ ایران»، «کشتن برای روسری، تا کی چنین خاک بر سری»، «نه روسری، نه توسری، آزادی و برابری»، «فکر نکنید امروزه، قرار ما هرروزه»، «وای به روزی که مسلح شویم»، «رضا شاه، روحت شاد»، «توپ تانک مسلسل دیگر اثر ندارد، به مادرم بگویید دیگر دختر ندارد»، «هر یه نفر کشته شه، هزار نفر پشتشه»، و «کردستان، زاهدان، خونین تمام ایران» سر داده شده است.
مهسا امینی ۲۲ ساله که به همراه خانواده‌اش از سقز به تهران سفر کرده بود، ۲۲ شهریور توسط گشت ارشاد بازداشت و به مرکز پلیس امنیت اخلاقی، مشهور به بازداشتگاه وزرا منتقل شد. او ساعاتی بعد با آمبولانس به بیمارستان کسری برده شد و در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شد و ۲۵ شهریور جان باخت.
* صدای آمریکا در حال حاضر نمی‌تواند صحت همه ویدیوها و گزارش‌ها را به طور مستقل تأیید کند.
