سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودکان ضمن «تاکید بر پیوند بین عدالت اجتماعی و کار کودکان، شعار این روز در سال ۲۰۲۳ را «عدالت اجتماعی برای همه، به کار کودکان پایان دهید» اعلام کرد.
تعداد کودکان کار و خیابانی که همواره در ایران مورد مناقشه قرار دارد، هیچگاه آمار دقیقی از آن انتشار نیافته و مجموعه‌های دولتی متولی در این زمینه همچون سازمان بهزیستی نیز اعلام کرده‌اند که «مخالف جمع‌آوری کودکان کار و خیابانی» هستند.
سازمان ملل متحد روز جهانی مبارزه با کار کودکان را که هر ساله در ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد) برگزار می‌شود، یک پیش‌زمینه برای جنبش رو به رشد جهانی علیه کار کودکان خوانده است.
این نهاد بین‌المللی در بیانیه خود به این مناسبت خواستار تصویب جهانی کنوانسیون شماره ۱۳۸ سازمان بین المللی کار در مورد حداقل سن شده است، که همراه با تصویب جهانی کنوانسیون شماره ۱۸۲ سازمان بین المللی کار از همه کودکان در برابر همه اشکال کار کودکان حمایت قانونی شود.
این سازمان همچنین خواستار اجرای موثر «فراخوان دوربان برای اقدام» شده است. این فراخوان تعهدات جامعه جهانی را در شش حوزه تعریف کرده است، از جمله شتاب بخشیدن به تلاش‌های بین‌المللی برای پایان دادن به کار کودکان، پایان دادن به کارکودکان در کشاورزی، دسترسی کودکان به آموزش و پرورش رایگان و اجباری.
گیلبرت هونگبو، مدیرکل سازمان جهانی کار نیز به همین مناسبت در پیامی ویدیویی کار کودکان را در تصاد با عدالت اجتماعی خواند. او با ارائه داده‌ها به این واقعیت اشاره کرد که برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته، کار کودکان در جهان روند صعودی داشته است:
تقریباً یک کودک از هر ده کودک در جهان، کودک کار هستند. بدتر آنکه نیمی از آنها به کارهای خطرناکی گمارده می‌شوند که تهدیدی جدی علیه سلامت جسمی و فکری آنها است.
مدیرکل سازمان جهانی کار گفت «پادزهر کار کودکان، کار شایسته برای بزرگسالان است که بتوانند از خانواده خود حمایت کنند و فرزندان خود را به مدرسه بفرستند، نه به کار.»
گیلبرت هونگبو کار شایسته را «به معنای پایان دادن به کار اجباری، ایجاد محل کار ایمن و سالم، و اجازه دادن به کارگران برای سازماندهی و ابراز نیازهای خود» توصیف کرد.
او در پایان پیام خود پایان دادن به تبعیض و حمایت از عدالت اجتماعی را پیش شرط تحقق این اهداف دانست.
کودکان کار در ایران
محمدرضا حیدرهایی، سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی، فروردین امسال گفت: علاوه بر «۱۲۰ هزار کودک کار» در سال ۱۴۰۱، حدود «۱۴ هزار و ۵۰۰ نفر» از «کودکان خیابانی» نیز شناسایی شده‌اند.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، محمدرضا حیدرهایی تاکید کرد: سازمان بهزیستی به عنوان سازمان «مددکارمحور» با «جمع‌آوری کودکان کار و خیابان» به طور کلی «مخالف» است، زیرا موضوع کودکان کار و خیابان، مسئله‌ای است که باید «ریشه‌ای» برطرف شود و جمع‌آوری این کودکان «مشکل آنها را حل نمی‌کند.»
سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی در ارتباط با «مخالفت» این نهاد دولتی با «جمع‌آوری کودکان کار و خیابان»، اضافه کرد: این اقدام، موجب می‌شود آنها از «دسترس سازمان بهزیستی» برای «دریافت حمایت» خارج شوند.
این مقام دولتی اشاره کرد: «در صورتی که دو الی سه هفته تمرکز خود را بر جمع‌آوری کودکان کار و خیابان قرار دهیم، ممکن است برای مدت زمانی شاهد حضور آنها در کف خیابان‌ها نباشیم؛ حال آنکه مشکل آنها حل نشده و تنها مدل کاری‌شان تغییر کرده است.»
آقای حیدرهایی افزود: «اگر آنها در گروه سنی نوجوان باشند ممکن است در فروش و جابجایی مواد مخدر از آنها استفاده شود و اگر کم سن و سال‌تر باشند به کارگاه‌های زیرزمینی یا زباله‌گردی ورود پیدا کنند.»
پیش از این شبکه شرق، متعلق به روزنامه شرق، روز یکشنبه گزارشی ویدئویی را از یک کارگاه منتشر کرد که کودکان خردسال، از جمله یک کودک شش ساله در آن کار می کردند.
تناقض در آمارها
محمود علی‌گو، رئیس اورژانس اجتماعی، دو سال قبل، گفته بود آمار کودکان کار در کارگاه‌ها و خیابان‌ها و نیز کودکان زباله‌گرد به «۵۰۰ هزار نفر» می‌رسد.
همچنین روزنامه همشهری در بیست و دوم خرداد سال گذشته نوشته بود: طبق آمارهای موجود ۷۰ هزار کودک کار در ایران زندگی می‌کنند و افزوده بود که آمارهای غیررسمی این کودکان، حدود یک میلیون تن است.
مهدی عیسی‌زاده، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز پیشتر گفته بود: «۱۳ دستگاه» مسئول کودکان کار هستند، اما بعد از ۴۲ سال «هنوز آمار مشخصی از کودکان ارائه نشده و این باعث شرمندگی است.
در این حال، صبا آلاله، روانشناس و فعال اجتماعی دهم فروردین‌ماه به بخش فارسی «صدای آمریکا» گفته بود:. حکومت ایران همیشه از زیر مسئولیت کودکان کار فرار کرده است.
