Spomenik na Kosovu, zmija u Srbiji nazvana po bivšoj američkoj državnoj sekretarki. Medlin Olbrajt je bila ili voljena ili omražena na Balkanu zbog ključne uloge koju je igrala u regionu tokom ratova 90-tih godina.
Posle vesti o smrti Olbrajt u sredu, njeno nasleđe na Balkanu se uglavnom posmatra u zavisnosti od od toga na kojoj je strani neko bio nakon krvavog raspada bivše Jugoslavije, prenosi agencija Asošijeted pres.
Nakon što je 1997. godine preuzela položaj državne sekretarke, Olbrajt je brzo postala glavna zagovornica u Klintonovoj administraciju za čvršću politiku na Balkanu. Toliko se snažno identifikovala sa pozivima na zapadnu intervenciju na Kosovu, da su njeni protivnici sukob od 1998 do 1999. godine nazvali "Medlinin rat".
Zalagala se za 78-dnevno NATO bombardovanje Jugoslavije, predvođene Srbijom, koje je zaustavilo krvavi obračun srpskih snaga sa kosovskim Albancima. Prethodno, dok je bila na položaju američke ambasadorke u Ujedinjenim nacijama tokom prvog mandata predsednika Bila Klintona, pozivala je na snažniji međunarodni odgovor na gotovo četvorogodišnje bombardovanje Sarajava, od strane bosanskih Srba.
Olbrajt je takođe radila na tome da se pravdi privedu svi pojedinci odgovorni za ratne zločine počinjene na Balkanu, među kojima su bivši srpski predsednik Slobodan Milošević i ratni lider bosanskih Srba, Radovan Karadžić.
Zbog toga je proglašena "srbomrscem" u Srbiji, i herojem na Kosovu i u Bosni.
“U Srbiji će biti zapamćena kao okrutna žena, jedan od najglasnijih pristalica bombardovanja Jugoslavije i nezavisnosti Kosova", objavio je u četvrtak provladin dnevnik Večernje novosti. Srpski zvaničnici uglavnom se nisu oglašavali povodom smrti Medlin Olbrajt i nisu izražavali saučešće.
Na Kosovu, reakcija je bila prilično drugačija.
"Veoma je teško naći savršenu kombinaciju politike, diplomatije i istorije, kao što je što je to bio slučaj sa jedinstvenom ličnošću kakva je bila sekretarka Medlin Olbrajt", rekao je premijer Kosova Aljbin Kurti dok je odavao poštu ispred spomenika Olbrajt u Prištini.
"NATO intervencija na Kosovu da se zaustavi srpski genocid u proleće 1999. godine definitivno ima pečat Medlin Olbrajt i uvek ćemo joj biti zahvalni", rekao je Kurti za AP.
U Bosni, Olbrajt je dobro upamćena kao američka ambasadorka koja je u leto 1995. godine pred Savetom bezbednosti Ujedinjenih nacija predstavila prve dokaze o masovnim zverstvima počinjenim u Srebrenici poslednjih meseci brutalnog rata od 1992 do 1995. godine.
Više od 8.000 bosanskih muslimana ubijeno je tokom desetodnevnog krvoprolića nakon što su grad u julu 1995. godine osvojile snage bosanskih Srba. Njihova tela bačena su u brzo iskopane masovne grobnice, a zatim kasnije iskopana buldožerima i razbacana po drugim grobljima da bi se sakrili dokazi. Posmrtni ostaci žrtava i dalje se iskopavaju i identifikuju, više od pola veka kasnije.
"Zbog svog iskustva, bila je istinski šampion pravde, nije mogla da trpi nepravdu. Shvatala je da je Bosna trpela nepravdu i tražila ne načine da to ispravi", rekao je bivši bosanski premijer Haris Silajdžić za Olbrajt koja je rođena u Čehoslovačkoj i kao dete je pobegla od nacista.
Tokom posete opkoljenom Sarajevu tokom rata, Olbrajt je po ugledu na govor bivšeg američkog predsednika Džona F. Kenedija u Berlinu 1963. godina, okupljenim građanima poručila: "Ja sam Sarajka".
U njenoj rodnoj Češkoj, odaje se pošta nasleđu Olbrajt, naročito u svetlu aktuelne ruske invazije na Ukrajinu.
"To je ogroman gubutak. Niko u Sjedinjenim Državama nije uradio toliko za nas. Trebalo bi o tome da razmišljamo sada kad nas NATO štiti od arogantne ekspanzije Rusije", kazao je Aleksandar Vondra, bivši antikomunistički disident i trenutno poslanik u Evropskom parlamentu.
Veze Olbrajt sa bivšom Jugoslavijom potiču još od njenog ranog detinjstva. Ubrzo nakon što je rođena, 15. maja 1937. godine u Pragu kao Marija Jan Korbeleva, njeni roditelji su se preselili u Beograd, gde je njen otac Jozef Korbel bio predstavnik za medije u čehoslovačkoj ambasadi.
Iz Beograda je povučen krajem 1938. godine. U martu 1939. godine, ubrzo nakon nacističke okupacije Čehoslovačke, cela porodica se vratila u Jugoslaviju, a zatim preselila u Berlin.
Olbrajt se često rado prisećala dana provedenih u Beogradu, između ostalog i kada se obratila Srbima dva dana nakon početka NATO intervencije na Kosovu pre 23 godine.
“Kao što vidite, pamtim malo srpskog - doduše sa češkim akcentom - iz dana koje sam kao dete provela u Beogradu. Moj otac je bio čehoslovački diplomata tamo pre Drugog svetskog rata. Kada su nacisti izvršili invaziju na Čehoslovačku, moj otac je pobegao u Jugoslaviju sa suprugom i detetom - sa mnom. Nikada neću zaboraviti kako su nas toplo dočekali kao prijatelje kojima je bila potrebna pomoć", rekla je Olbrajt u obraćanju, koje je postavljeno na vebsajt Stejt departmenta.
“Amerikanci ne mrze Srbe. Poput mene, sećaju se da smo bili saveznici protiv fašizma. Poput vas, Amerikanci žele da žive u miru sa svojim susedima i širim svetom. Zato nismo mogli da ignorišemo kada su bezbednosne snage činile zverstva protiv etničkih Albanaca na Kosovu", poručila je tada Olbrajt.
Govor nije bio prenošen na srpskim državnim medijima tokom NATO bombardovanja. Umesto toga, beogradski Zoološki vrt je imenovao pitona po Medlin Olbrajt u znak protesta zbog njene uloge u intervenciji koju se predvodile Sjedinjene Države.
