Agjencia amerikane e ndihmave për botën e jashtme (USAID), programet e së cilës janë pezulluar nga administrata Trump, është kritikuar prej kohësh nga Pekini. Ndërsa projektet e USAID-it marrin fund, a do të ndërhyjë Pekini në përpjekje për të krijuar ndikim? Disa analistë thonë se pavarësisht që Kina do të dëshironte të mbushte boshllëkun e krijuar, problemet e saj ekonomike mund ta kufizojnë ta bëjë një gjë të tillë.
Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio, i cili tani ushtron detyrën e administratorit të USAID-it, tha se do të rikthehen vetëm programet që janë në përputhje me politikat e qeverisë së re.
“Fjala është për paratë e taksapaguesve dhe ne jemi të detyruar t’i ofrojmë garanci popullit amerikan se çdo dollar që po shpenzojmë jashtë vendit çon përpara interesin tonë kombëtar”, u tha ai gazetarëve ndërsa vizitoi El Salvadorin në fillim të javës.
USAID-i kishte një buxhet vjetor prej më shumë se 40 miliardë dollarësh dhe ofronte ndihma anembanë botës, duke përfshirë një program që kishte të bënte me Kinën dhe që është bërë objekt kritikash nga Shtëpia e Bardhë.
Në një dokument mbi “humbjet e parave dhe abuzimin” nga USAID-i të publikuar me 3 shkurt, Shtëpia e Bardhë tha se agjencia kishte dhënë miliona dollarë për ‘EcoHealth Alliance’, një organizatë amerikane që punon për mbrojtjen kundër sëmundjeve infektive. Organizata është akuzuar se ka punuar me Institutin e Virologjisë në Wuhan të Kinës në studimet mbi koronavirusin që kishte shkaktuar pandeminë COVID-19. Si ‘EcoHealth Alliance’ ashtu edhe qeveria kineze i kanë hedhur poshtë këto akuza.
Agjencia e ka shfrytëzuar financimin si strategji për ndikim
Vitet e fundit, USAID-i e ka përshtatur gjithnjë e më shumë financimin e tij për programet e lidhura me Kinën si një strategji për të frenuar zgjerimin global të Kinës përmes ndihmës dhe investimeve.
Arkivi i faqes së internetit tashmë të mbyllur të USAID-it tregon se agjencia mburrej se “Fondi i saj Kundër Ndikimit Kinez” ishte një nga “arritjet kryesore” të saj. Fondi “do të avancojë qëllimet e sigurisë kombëtare” për të “siguruar partnerë më elastikë që janë në gjendje të përballojnë trysninë nga Kina dhe aktorë të tjerë keqdashës”.
Michael Schiffer, ish-ndihmës administrator i USAID-it për Azinë, i tha një Komisioni të Kongresit në vitin 2023 se agjencia kishte mbështetur për më shumë se një dekadë mbledhjen e të dhënave për investimet e huaja të Kinës. Informacioni ishte mbledhur përmes ‘AidData’, një grup studiuesish në Kolegjin ‘William dhe Mary’ në shtetin e Virxhinias në Shtetet e Bashkuara.
Ndalimi i financimit ka krijuar vështirësi financiare për të paktën një projekt të tillë të financuar nga USAID-i. Brian Eyler, studiues në Qendrën Stimson në Uashington, shkroi në rrjetin social ‘Facebook’ se projekti i tij, ‘Mekong Dams Monitor’, ka vështirësi për të vazhduar funksionimin për shkak të ndalimit të financimit.
“Ne jemi urdhëruar të ndalojmë punën për 90 ditë në pritje të shqyrtimit të mëtejshëm. Kjo do të thotë se programi ynë i Azisë Juglindore mund të mos jetë në gjendje të vazhdojë punën”, shkroi ai.
Projekti i zotit Eyler filloi nga Departamenti i Shtetit gjatë administratës së parë Trump për të studiuar se si digat e ndërtuara nga Kina dhe vendet e tjera në lumin Mekong në Azinë juglindore kanë ndikuar negativisht në komunitete. Sipas asaj që zoti Eyler shkroi, projekti kishte financim si nga Departamenti i Shtetit ashtu edhe nga USAID-i.
Media shtetërore kineze e kishte akuzuar projektin për njollosje të Kinës.
Zëri i Amerikës, shërbimi në gjuhën mandarin, kontaktoi qendrën ‘Stimson’ për më shumë detaje, por nuk mori përgjigje.
Të mërkurën, Sekretari Rubio tha se administrata Trump është në procesin e identifikimit të programeve që janë të përjashtuara nga ndalimi i financimit.
“Kjo nuk ka të bëjë me dhënien fund të ndihmave për botën e jashtme. Ka të bëjë me strukturimin e saj në një mënyrë që çon përpara interesin kombëtar të Shteteve të Bashkuara”, tha Sekretari Rubio gjatë udhëtimit të tij disaditor në Amerikën Latine.
Kritikët e USAID-it
USAID-i gjithashtu ka qenë objektiv i zemërimit të Pekinit. Ministria e Jashtme e Kinës publikoi një raport vitin e kaluar duke akuzuar programet e USAID-it për korrupsion dhe që u japin përparësi interesave të Shteteve të Bashkuara.
Pezullimi i programeve të USAID-it është pritur mirë në faqet e internetit në Kinë, ku mbizotërojnë ndjenjat kundër Shteteve të Bashkuara. Shumë përdorues vlerësuan zotin Elon Musk, miliarderin dhe kreun e Departamentit të Efikasitetit të Qeverisë amerikane, për pezullimin e programeve të agjencisë.
Zoti Musk në një postim në rrjetin social X e ka cilësuar USAID-in si “një organizatë kriminale” dhe se është koha “që ajo të vdesë”.
Kritikët e pezullimit të aktiviteteve të USAID-it shqetësohen se Pekini do ta shohë këtë si një mundësi për të mbushur boshllëkun e krijuar.
“Kina ka shpenzuar triliona dollarë në shumë vende, sepse është e interesuar t'i tërheqë ato në sferën e saj të ndikimit”, shkroi senatori demokrat Chris Coons në gazetën ‘The Washington Post’.
Steven Balla, profesor i shkencave politike dhe çështjeve ndërkombëtare në Universitetin ‘George Washington’ në Uashington i tha shërbimit të Zërit të Amerikës në gjuhën mandarin, se ai pajtohet me vlerësimin. Megjithatë, ai tha se plani i Kinës për të zgjeruar ndihmat për botën e jashtme ka të ngjarë të pengohet nga problemet e saj të brendshme të vazhdueshme.
“Fjala është për papunësinë e të rinjve; për krizën e pasurive të paluajtshme e kështu me radhë”, tha ai. “Kjo mund ta bëjë të vështirë për administratën e Presidentit Xi që të zgjerohet në mënyrë agresive në pjesë të reja të botës, pas tërheqjes së Shteteve të Bashkuara”.
Disa aktivistë shqetësohen se edhe nëse Kina përpiqet të mbushë boshllëkun, zona të caktuara ku dikur kishte programe të ndihmës amerikane nuk do të sigurojnë të njëjtin lloj financimi apo, ndoshta nuk do të kenë ndihma fare.
Një ish-avokate që merrej me çështje mjedisore në Kinë, e cila tani jeton në Shtetet e Bashkuara, i tha Zërit të Amerikës se krahasuar me programet e ndihmës amerikane, ndihma e Kinës është më shumë e kushtëzuar dhe kërkon përfitimet monetare për Kinën. Ajo dëshiron të mbetet anonime sepse i frikësohet sulmeve apo kërcënimeve nga Pekini.
Një raport i vitit 2021 i publikuar nga Kina tregon se mes viteve 2013 dhe 2018, Kina kishte shpenzuar 376 miliardë dollarë për ndihma për botën e jashtme. Prej këtyre ndihmave, 45% shkuan në Afrikë në fusha të tilla si bujqësia, ndihma mjekësore, furnizimi me ushqim, kontrolli i sëmundjeve dhe ndryshimet mjedisore.
Ish-avokatja kineze mbi mjedisin tha se nëse i lihet tërësisht Kinës për të ofruar ndihmë, fusha të tilla si të drejtat e grave dhe menaxhimi i burimeve natyrore do të humbasin një pjesë të madhe të financimit, sepse Kina nuk është e interesuar të përmirësojë qeverisjen vendore.
“Sigurisht që do të ketë një ndikim shumë të rëndë te populli afrikan”, tha ajo, “gjë që nuk do të shihet brenda një ose dy ditësh”.
