Në Shqipëri, ka një shqetësim në rritje mbi përfshirjen e të miturve në prodhimin dhe shpërndarjen e lëndëve narkotike. Çdo vit rreth 100 të mitur sipas të dhënave të policisë bien pre e kësaj vepre penale. Autoritetet kanë shtuar përpjekjet për parandalimin dhe goditjen e fenomenit, ndërsa një nxënëse që kërkoi të mbetej anonim, dëshmoi se si bashkëmoshatarë të saj janë kthyer në shpërndarës dhe përdorues të drogave të ndryshme.
“Është fenomen tmerrësisht i frikshëm, për faktin se ti e sheh se si ajo drogë e ndryshon personin. Kam njohur njerëz që i filluan këto rrugë dhe ndryshuan në mënyrë thelbësore. Dhe trembesh sepse nuk është në fuqinë tënde. Frika më e madhe ishte që nuk mund t’i ndihmoja dot”- u shpreh Mirela, (emër jo i vërtetë), nxënëse në një shkollë të mesme.
Pamundësia për të ndihmuar shokun apo shoqen e mitur që bie pre e përdorimit të lëndëve narkotike, është frika më e madhe e kësaj nxënësje që vendosi të ndajë me Zërin e Amerikës, gjithçka di, ka parë dhe dëgjuar në mesin e bashkëmoshatarëve të saj, për këtë plagë të rëndë të shoqërisë shqiptare.
Sipas të dhënave zyrtare të policisë, në 5 vitet e fundit rreth 100 të mitur çdo vit, pjesa dërrmuese djem, janë përfshirë në aktivitetin e paligjshëm të prodhimit dhe shpërndarjes së lëndëve narkotike, rreth 90% e tyre të moshës 15 deri në 17 vjeç. Edhe përse kjo shifër zë vetëm 4 % të totalit të personave të përfshirë në këtë vepër penale, sërish fenomeni është shqetësues duke marrë në konsideratë se kjo grupmoshë është në shënjestër të grupeve kriminale për rekrutime, ashtu siç dëshmon dhe Mirela.
“Jo të gjithë mund të bëhen shitës. Ka disa kritere. Ose duhet të jesh person shumë i qetë që arrin të përputhesh me njerëzit e tjerë, arrin të futesh, nuk dallohesh, je i fshehur, ose dikush që ke shumë njohje, shumë shoqëri, e mund t’ja mbushësh mendjen të gjithëve të marrin produktin tënd. Janë në përgjithësi djem që targetojnë njerëz me vetëbesim të ulët që dinë të manipulohen lehtë. Thonë provoje njëherë, mund ta provosh me ne, pastaj një herë, dy, tre, dhe mbetesh i ndikuar”-vijoi Mirela.
Fenomeni nuk është spontan, dhe qëllimet e grupeve kriminale janë të qarta, synojnë të miturit, sepse ata thyhen më lehtë dhe dalin me vështirësi nëse bien pre në këtë moshë. Zyrtarë të policisë i thanë Zërit të Amerikës se e kanë të njohur këtë fenomen dhe se kjo ka ka nxitur hartimin e paketës së sigurisë në shkolla në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe disa institucione të tjera. Në fund të vitit të shkuar policia arrestoi 600 shtetas në dy aksione kombëtare që kishin në fokus sigurinë në sistemin parauniversitar. Policia i tha Zërit të Amerikës, se zona më e nxehtë ku të miturit përfshihen në aktivitetin e paligjshëm të prodhimit dhe shpërndarjes së lëndëve narkotike, është Tirana, duke veçuar 6 zona të saj.
Por synimi sipas saj kryesor mbetet parandalimi. “E rëndësishme është që ngjarjet të parandalohen. Të merret informacioni dhe të minimizohen dëmet. Rëndësi ka parandalimi, ndaj bashkë më oficerët e sigurisë në shkolla jemi në bashkëpunim të vazhdueshëm. Perimetri i kontrollit dhe sigurisë është jo më pak se 50 metra nga shkolla. Ne kemi identifikuar gjatë fazave të monitorimit, vëzhgimit dhe dokumentimit të aktivitetit kriminal që shpërndarësit e narkotikëve kanë ofruar cigare nxënësit tek gardhi i shkollës. Ai patjetër rekruton dikë. I jep një cigare falas dhe përmes tij shet 10 apo 15 të tjera tek bashkëmoshatarët e vet”- u shpreh për Zërin e Amerikës, Rezar Velmishi, Shefi i Antidrogës në Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë.
Pjesa dërrmuese e të miturve që janë pikasur nga policia në konflikt me ligjin janë përdorues, dhe disa dhjetra shitës. Duke qenë se legjislacioni ofron atë që quhet një drejtësi penale miqësore më të miturit, me ta punohet për rehabilitimin e tyre.
Mirela, tregon se sa rëndësi ka për të miturit përdorues apo shitës, një ambjent rehabilitues për ta. “Duhet të ndjehen të mbrojtur të kuptuar pavarësisht se çfarë kanë bërë, si përdorues dhe shitës që ne do të jemi atje për ata, ne do të jemi gjithmonë për t’i ndihmuar. Një shtyllë ku ata mund të mbahen dhe mund të shprehen. Një shpatull ku mund të qajnë, sepse njerëzit që kanë rënë pre kanë luftrat e tyre të brendshme. Duhet të jemi atje për t’i tërhequr me qetësinë tonë, për t’i sjellë në vete".
Autoritetet arsimore thonë se shërbimi psikosocial në shkollë organizon fushata ndërgjegjësimi me nxënësit si dhe takime me prindër, mbi fenomenin e shpërndarjes apo të konsumimit të lëndëve narkotike. Por drejtoresha e shkollës se mesme të përgjithshme “Qemal Stafa” në Tiranë, Klotilda Jaupi, thotë se ka dhe forma të tjera për t’i mbajtur nxënësit larg këtij fenomeni. “Kemi ndjekur strukturë tjetër, sepse një bashkëmoshatar vepron më mirë me një bashkëmoshatar. Ndikojnë më mirë tek njëri- tjetri sepse është presioni moshor. Në këtë kuadër qeveria e nxënësve ka organizuar pa fund aktivitete. Janë ngritur struktura dhe rrjete informimi që bëjnë vetë trajnimin e nxënësve në klasa në tema të tilla, shëndeti riprodhues, përdorimi i drogës apo alkoolit”- u shpreh për Zërin e Amerikës, zonja Jaupi.
Mësuesit duhet të jenë vigjilentë nëse hasin disa sjellje të dyshimta thotë drejtoresha e shkollës “Qemal Stafa”. Edhe pse në shkollën që ajo drejton nuk ka raste specifike, nga përvoja e saj ndër vite veçon disa prej tyre. “Ne fokusohemi te sjellja e nxënësve. Nuk mundet një nxënës i mirë papritur të ndryshojë sjellje, të bëhet agresiv apo të ketë këputje. Si i dallojmë ne nxënësit që mund të jenë pre të situatave të tilla. Ata kanë një tendencë të vazhdueshme për të dalë nga klasa, për t’u fshehur nëpër cepa që nuk i kapin kamerat. Kur ju themi të sjellin prindërit, thonë nuk i kemi në Shqipëri. Kanë dobësi, të vjella, përgjumje, mungesë përqendrimi, anoreksi apo bëhen agresivë”, tregon zonja Jaupi.
Mirela, nxënësja që kërkoi të mbetej anonim, dëshmoi për Zërin e Amerikës se në disa raste është ndodhur në vatrën e nxehtë, ku i është ofruar nga bashkëmoshatarët për të konsumuar lëndë narkotike, marijuanë. “Për faktin se ishin vetë përdorues dhe donin vetë ta konsumonin, mundoheshin të më detyronin dhe si mua ashtu dhe të tjerë të konsumonim bashkë me ta. Thonin – unë dua të pi, hajde ikim pimë bashkë. Më vjen keq ta them që kam parë dhe nga shoqëria ime që janë ndikuar, dhe e kanë bërë. Bëhet fjalë për të provuar si alkolin, cigaren, barin siç i themi ne, kokainën, heroinën, ekstazinën. Është e tmerrshme e fillojnë me marijuanë. Pasi e kanë konsumuar dhe trupi i tyre mësohet nuk ka më reagim ndaj saj, fillojnë dhe kalojnë në droga të forta”- dëshmon Mirela.
“Zakonisht pre janë individët që janë në situatë të vështirë ekonomike, mund të vuajnë nga bullizmi për shkak të pamjaftueshmërisë ekonomike. Janë fëmijë me prindër në divorc, sidomos kur kanë parë dhunë apo mohim të të drejtave të tyre, që mendojnë se duke ndjekur rrugë të tilla, shpëtojnë apo bëhen të pavarur”, thotë zonja Jaupi.
Përveç shkollës, roli i familjes dhe i prindërve vlerësohet si një element i rëndësishëm për t’i mbajtur fëmijët larg fenomneve negative, pasi pjesën më të madhe të ditës nxënësit e ndajnë me familjen. “Çdo prind që dëshiron mbarëvajtjen e fëmijës së tij dhe shëndetin emocional e kupton fare mirë në momentin që një fëmijë ndryshon emocionalisht. Nëse ne nuk koordinojmë punën me shkollën, mendoj se do ta kemi shumë të vështirë të shkojmë në faza të tjera, përshembull nëse një fëmijë bëhet vartës i lëndëve narkotike, ta kthejmë në normalitet, pasi kërkon shumë punë, shumë aktorë dhe nivel të lartë ekspertize e kështu me radhë”- u shpreh për Zërin e Amerikës Albert Gjoka, prind fëmije në shkollë të mesme.
Mirela, nxënëse në një shkollë të mesme mendon se prindërit kanë një rol vendimtar për ecurinë e fëmijës së tyre në jetë. “Prindërit duhet të kryejnë rolin e prindit tek adoleshentët. Nëse do një marrëdhënie të sigurt duhet ta bëjë fëmijën të ndjehet i sigurt. Tek adoleshentët duhet të kryejnë dhe rolin e mikut, sepse është vënë re fakti se adoleshentët hapen më mirë me miqtë e tyre se sa me prindërit, sepse është ajo frika se prindi është një figurë autoritare dhe mund ta dënojë atë fëmijë. Shkolla bën mjaftueshëm por ndonjëherë është dhe individuale. Nëse ti e ke zgjedhur atë rrugë dhe do ta vazhdosh nuk ka njeri që të ndalon sado që pas teje, është shkolla, prindi, një mik apo mikeshë”, shprehet Mirela, nxënësja që pranoi të fliste me Zërin e Amerikës.
Ajo thotë se secili mund të bëjë aq sa mundet për të luftuar fenomenin, pasi sot është shumë shqetësues fakti se grupet kriminale e kanë ulur moshën e rekrutimit, të të miturve edhe në shkollën 9-vjeçare. Ajo është dëshmitare se si arrihet të shpëtohet një shok apo shoqe. “S’mund ta them se e kam bërë unë. Por shoqja e një shoqes time të ngushtë kishte rënë pre e lëndëve narkotike dhe nuk mund ta linte më. Shoqëria e saj e ndihmoi, i hap sytë. Shoqja ime e ndihmoi shumë, dhe për hir të saj, ajo i la të gjitha. Tani e di që ajo është dukë bërë më të mirën për veten e saj”- vijon Mirela.
Përfshirja e të miturve në aktivitetin e paligjshëm të prodhimit dhe shpërndarjes së lëndëve narkotike, merr një përmasë të re edhe me zhvillimet teknologjike. Rrjetet sociale janë një hapësirë ku ata mund të bien pre e grupeve kriminale. Autoritetet po i kushtojnë rëndësi sigurisë në shkolla, por fenomeni nuk kufizohet vetëm aty dhe vijon të mbetet shqetësues dhe sfidë për gjithë shoqërinë.