Në Shqipëri gazetarët po punojnë gjithnjë e më shumë në një terren të pasigurt. Shoqatat që mbrojnë lirinë e medias raportojnë raste në rritje të sulmeve, kërcënimeve dhe presioneve ndaj tyre. Shqetësim për gazetarët mbetet pandëshkueshmëria e autorëve të këtyre sulmeve. Por në mjaft raste, përveç politikës ata ndihen të kërcënuar edhe nga grupime të tjera përfshirë biznesin dhe krimin e organizuar. Zëri i Amerikës bisedoi më disa gazetarë, që janë cënuar gjatë ushtrimit të profesionit të tyre. Ata shprehin shqetësim se janë shtuar edhe sulmet digjitale, si dhe ato që quhen padi SLAPP, që synojnë t’i frikësojnë gazetarët me shpresën se ata do tërhiqen.
Organizatat që monitorojnë lirinë e shprehjes dhe të drejtat e gazetarëve dhe përfaqësues të këtij komuniteti në Shqipëri raportojnë se gjatë viteve të fundit klima e sigurisë së gazetarëve është përkeqësuar. Ata kanë qenë shënjestër e sulmeve fizike, verbale dhe intimiduese nga forcat e rendit, bota e politikës, biznesit dhe krimit të organizuar. Së fundi një prej rasteve të rënda ishte sulmi me armë ndaj godinës së televizionit kombëtar Top Channel, në kryeqytet. Dhuna ndaj gazetarëve është e shtrirë, sipas raportuesve të lirisë së shtypit, edhe në mediat lokale. Elvis Hila nga qyteti i Lezhës, i cili u sulmua fizikisht gjatë raportimit të një lajmi mbi dënimin nga gjykata të një personi për falsikim të dokumentave, tha për Zërin e Amerikës se në qytete të vogla gazetarët ndihen edhe më të rrezikuar.
“ Është shumë e vështirë që të raportosh ngjarje të ndryshme, por dhe situata që kanë lidhje me shtetin pasi përballemi me presione dhe shtantazhe të vazhdueshme”- u shpreh Elvis Hila, gazetar i Report TV.
Rrjeti i gazetarëve të sigurt në Shqipëri i tha Zërit të Amerikës, se janë shtuar burimet e kërcënimeve dhe të sulmeve ndaj gazetarëve. Ato vijnë dhe nga drejtues të biznesve apo punonjësve të tyre në rastet, kur gazetarët investigojnë shkeljet e ligjit, siç ishte ai i kërcënimit me armë të grupit të xhirimit të emisionit Fiks Fare.
Pak kohë më parë u dhunua dhe u pengua të kryejë detyrën nga i afërmi i një notereje në qytetin e Fierit edhe grupi i xhirimit të emisionit investigativ “Stop”. Por me zhvillimet e teknologjisë digjitale gazetarët po hasin gjithnjë e më shpesh një formë të re dhune, atë në rrjetet sociale.
“Gazetarët si individë por dhe organizatat mediatike jo të gjitha janë të përgatitura për t’u përballur me sulmet kibernetike, ose me sulme të tjera të dhunës on line. Në këto raste ne kemi vënë re që ka patur më shumë sulme ndaj gazetareve gra ose gazetareve të reja”- u shpreh për Zërin e Amerikës, Blerjana Bino, përfaqësuese e Rrjetit të Gazetarëve të sigurt në Shqipëri”-
Një prej gazetareve gra, Anila Hoxha e cila gjatë raportimit të një ngjarje kriminale, u dhunua bashkë me një koleg kameraman, nga një punonjës policie, thotë se ajo që përjetoi me pas në rrjetet e saj sociale ishte edhe më e rëndë.
“ Nga ajo që unë konstatova në atë kohë, gjatë diteve në vazhdim, ishin sulmet në rrjetet e mia sociale. Ishin të orientuara, me adresa false, të organizuara, kërcënuese, shantazhuese dhe të paperceptueshme”- tha për Zërin e Amerikës, Anila Hoxha, gazetare e Top Channel.
Edhe Unioni i Gazetarëve Shqiptarë nënvizon shqetësimin mbi sulmet digjitale ndaj gazetarëve.
“Vetëm për 3 mujorin e parë të këtij viti ne kemi mbi 25 ankesa për kërcënime on line, në rrjetet sociale të gazetarëve, dhe në adresa email-i. Diçka e tillë nuk ka ndodhur më parë. Dhe shumica e këtyre rasteve kanë të bëjnë me persona anonimë, të cilët përdoren për të shantazhuar dhe kërcënuar verbalisht gazetarët”- u shpreh për Zërin e Amerikës, Aleksandër Çipa, kryetar i Unionit të Gazetarëve Shqiptarë.
Gazetarja Klodiana Lala është kërcënuar në disa raste. Ngjarja e sulmit me armë ndaj shtëpisë së prindërve të saj është ende në hetim. Ajo nënvizon se sot janë shtuar sulmet on line dhe kërcënimet anonime, pre e të cilave ka qenë dhe ajo. Këto sulme janë të vështira për t’u zbuluar, thotë Zonja Lala për Zërin e Amerikës.
“ Është mjaft e vështirë t’ua provosh institucioneve. Për institucionet përbën rast për t’u hetuar vetëm në momentin kur ka pasoja të rënda apo lëndime. Në rastet e tjera ata thonë- po ku është prova që ju jeni intimiduar apo kërcënuar” – tha për Zërin e Amerikës Klodiana Lala, gazetare e Televizionit News 24.
Që prej 1 janarit 2022 dhe deri në prill të këtij viti Rrjeti i Gazetarëve të Sigurt në Shqipëri ka regjistruar 11 raste të kërcënimeve dhe sulmeve ndaj gazetarëve. Policia i tha Zërit të Amerikës se ka proçeduar 10 dhe 7 prej tyre janë referuar në prokurori.
Në 3 raste gazetarët janë cënuar nga vetë punonjësit e policisë, ndërsa autoritetet thonë se ndaj tyre janë marrë masa sipas ligjit. Në organet hetimore aktualisht janë në hetim vetëm 5 raste të kallëzuara, për këtë periudhë.
Gazetarja Anila Hoxha thotë se prokuroria i dërgoi gjykatës kërkesë për pushimin e çështjes ndaj efektivit të policisë që e dhunoi atë dhe kolegun e saj gjatë mbulimit të një ngjarje kriminale, dhe tregon arsyen përse nuk e apeloi këtë vendim.
“Nuk e apelova. Ndikimi që pati sulmi digjital ishte i vështirë për mua”, thotë ajo.
Edhe Alfred Lela, gjatë protestës për shembjen e godinës së teatrit kombëtar, në atë kohë drejtues i portalit politiko.al, u dhunua nga policia. Edhe kjo çështje është pezulluar nga prokuroria në maj të vitit të shkuar. Ndonëse prokuroria bën me dije, se ai është njoftuar për këtë vendim, zoti Lela thotë se nuk ka marrë dijeni.
“Kjo e tregon gjithë historinë. Pra, se si ne ndihemi dyfish të pambrojtur, si nga instanca e parë policia, ashtu dhe nga prokuroria përmes zvarritjes në kanalet e turbullta dhe të panumërta të saj”- u shpreh për Zërin e Amerikës, Alfred Lela, drejtues i portalit “Politiko.al”.
Organizatat që mbrojnë të drejtat e gazetarëve shprehin shqetësim për pandëshkueshmërinë e autorëve të sulmeve dhe kërcënimeve ndaj gazetarëve. Ato thotë se kjo i pengon gazetarët të denoncojnë rastet e dhunës ndaj tyre.
“Pandëshkueshmëria jep sinjale, se duke sulmuar gazetarët nuk të ndodh asgjë. Kjo duhet të marrë fund. Policia, prokuroria dhe gjykata duhet të kenë vëmendje të shtuar ndaj sulmeve dhe kërcënimeve të gazetarëve”- tha për Zërin e Amerikës, Valbona Sulçe, Rrjeti i Grave në Media.
Një prej formave të kërcënmit të gazetarëve janë edhe paditë që ngrihen ndaj tyre në Gjykatë. Besar Likmeta dhe Aleksandra Bogdani të Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative, thonë se janë paditur nga biznesmeni Mirel Mërtiri dy vjet më parë, pas një shkrimi investigativ për aferën e inceneratorëve, për të cilën kishte interes publik.
Gazetarët Likmeta dhe Bogdani e kanë fituar çështjen në gjykatën e shkallës së parë. Këto padi të njohura si “SLAPP” synojnë të shkaktojnë frikë dhe heshtje tek gazetarët.
“Është konsideruar i tillë nga organizatat që mbrojnë të drejtat e gazetarëve, pra si shembull i padive SLAPP, që synonojnë të detyrojnë gazetarët të tërhiqen. Por fakti qëndron se një çështje e tillë ka një kosto për gazetarët. Do përballesh për një kohë të gjatë në gjykatë. Çështjet zgjasin. Edhe përse ti mund të kesh faktuar me prova dhe fakte shkrimin, kjo nuk i ndalon biznesmenët që paguhen me para publike, t’i përdorin këto para publike për të intimiduar gazetarët”- u shpreh për Zërin e Amerikës, Besar Likmeta, kryeredaktor i BIRN.
Komuniteti i gazetarëve veçon me shqetësim se gjuha e urrejtjes së politikaneve, fyerjet dhe përçmimi e nxisin edhe më tej dhunën ndaj gazetarëve dhe synojnë t’i deligjitimojnë ata. Kjo gjuhë, sipas tyre, është ndeshur dhe tek zyrtarë të lartë. Kryeministri Edi Rama, në disa raste ka refuzuar t’u japë përgjigje pyetjeve të gazetarëve dhe i ka ndaluar ata në vazhdim të ndjekin takimet e tij me median, si në rastin e gazetarit Klevin Muka.
“Doja të evidentoja konfliktin e interesit në rastin e pyetjes drejtuar ministres Olta Xhaçka, dhe arrita ta bëj. Koncepti i kryeministrit për atë që ai e quan riedukim eshte “ose je i lirë në linjën që të lejohet, pra që nuk je i lirë, ose s’ke më punë këtu”. Me mua ndodhi kjo e dyta”- tha për Zërin Amerikës Klevin Muka, gazetar i Panorama TV.
Të ekspozuar përballë presioneve, kërcënimeve dhe sulmeve gazetarët në Shqipëri punojnë në një terren të vështirë dhe në shumicën e rasteve janë krejt të pambrojtur, si nga mediat ku ata punojnë ashtu dhe nga autoritetet ligjzbatuese. Shqetësimi mbi sigurinë fizike, shantazhet dhe presionet ndaj tyre u nënvizua edhe në raportin e fundit të DASH. Sot gazetarët dhe liria e shprehjes, sipas studiuesve, janë të cënuara nga disa drejtime, dhe jo vetëm nga politika.
Ata thonë se në Shqipëri ka liri shtypi, por jo shtyp të pavarur. Në mjaft raste gazetarët çensurohen nga vetë pronarët që përmes medias mbrojnë interesat e bizneseve të tyre, vetëçensurohen apo kërcënohen e sulmohen nga bota e biznesit dhe krimi i organizuar. Këto rrethana i vendosin ata në pozita të pafavorshme për të ushtruar të lirë dhe të pavarur profesionin e tyre.