កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៩ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សនិងអ្នកតាមដាននយោបាយកម្ពុជាបានជួបប្រជុំគ្នានៅក្នុងបន្ទប់លេខ២២០០នៃអគារRayburn ក្នុងវិមានCapitalក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ដើម្បីចូលរួមសវនាការសភាអាមេរិកាំងដែលផ្ដោតលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិការងារ។ សវនាការនេះ ត្រូវបានរៀបចំដោយគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សTom Lantos និងគណៈកម្មការសភាទទួលបន្ទុកកិច្ចការកម្ពុជា (Congressional Cambodia Caucus) ដែលជាញឹកញាប់តែងតែរិះគន់គោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន។
ជាធម្មតា នៅក្នុងបញ្ជី មានអ្នកតស៊ូមតិទាមទារសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកជំនាញផ្នែកនយោបាយការបរទេស និងអ្នកឃ្លាំមើលកម្ពុជា ដែលមានវត្តមាននៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដើម្បីផ្តល់សក្ខីកម្មនៅមុខគណៈកម្មការ។ ប៉ុន្តែលោក Daniel Mitchell គឺជាមនុស្សបន្ថែមទៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះអ្នកត្រូវផ្តល់សក្ខីកម្ម។
លោកជានាយកគ្រប់គ្រងនៃក្រុមហ៊ុនSRP International (Cambodia)ដែលកំពុងដាំដើមម៉ៃសាក់នៅក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ប៉ុន្តែដីរបស់លោកមានជម្លោះ ដែលធ្វើឲ្យលោកបានបាត់បង់ដើមម៉ៃសាក់ជាច្រើនហិកតា។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំជាមនុស្សម្នាក់បន្ថែម ដើម្បីធ្វើសក្ខីកម្មនៅមុខគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្ស។ ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកតស៊ូមតិផ្នែកសិទ្ធិការងារឬក៏សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សឬប្រជាធិបតេយ្យអ្វីទេ»។ លោកបន្ថែមថា៖ «និយាយការពិតទៅ ខ្ញុំមកទីនេះ ដោយសារតែលទ្ធផលនៃលក្ខខណ្ឌ ជាជាងការប្រកាន់គំនិតរឹងមាំលើបញ្ហាអ្វីមួយ។ ការព្រួយបារម្ភបឋមរបស់ខ្ញុំគឺបញ្ហានីតិរដ្ឋ»។
លោក Mitchell បានមានវត្តមាននៅក្នុងសវនាការនេះ ដើម្បីបង្ហាញអំពីជម្លោះដីធ្លីដែលក្រុមហ៊ុនរបស់លោកបានជួបប្រទះ។ ក្រុមហ៊ុនរបស់លោកបានជួលដីពីម្ចាស់ដីពីរនាក់ ដើម្បីដាំដើមម៉ៃសាក់។ តែក្រោយមកដីមួយផ្នែកត្រូវបានលក់ដោយខុសច្បាប់ បើទោះជាលោកមានកិច្ចសន្យាជួលដីដាំដើមម៉ៃសាក់រហូតដល់ទៅ៧០ឆ្នាំ ហើយបានបង់ប្រាក់ថ្លៃជួលមុន។ លោក Mitchell និងក្រុមហ៊ុនរបស់លោកមានសកម្មភាពយ៉ាងច្រើននៅប្រទេសកម្ពុជាជាង១៦ឆ្នាំមកហើយ។
ជម្លោះដីធ្លីនេះពាក់ព័ន្ធនឹងការអន្តរាគមន៍របស់កងរាជអាវុធហត្ថកម្ពុជា ដែលបានឃាត់កម្មករមិនឲ្យកាប់ដើមម៉ៃសាក់បន្តទៀតផងដែរ។ ប៉ុន្តែម្ចាស់ទិញដីថ្មីត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យកាប់ដើមម៉ៃសាក់របស់ក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំង ហើយយកទៅលក់នៅប្រទេសវៀតណាម។ នេះបើយោងតាមឯកសារដែលបានដាក់ទៅគណៈកម្មការរបស់សភាជាតិអាមេរិកាំង។
ការដណ្ដើមដីដោយខុសច្បាប់ និងមានការពាក់ព័ន្ធរបស់កងរាជអាវុធហត្ថ គឺជារឿងធម្មតាសម្រាប់កម្ពុជា នៅក្នុងជម្លោះដីធ្លីដ៏ច្រើនករណី ហើយជាជម្លោះរ៉ាំរ៉ៃ ដែលមិនត្រូវបានដោះស្រាយ។ ជម្លោះទាំងនេះមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមជនបទ ដែលភាគច្រើនរស់នៅក្រោមបន្ទាត់ភាពក្រីក្រ។
ដំណោះស្រាយគឺជារឿងកម្រមួយ ហើយលោក Mitchell បានចំណាយពេល១២ខែចុងក្រោយនេះ ដើម្បីរាយការណ៍រឿងនេះទៅអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
បន្ទាប់ពីមិនមានដំណោះស្រាយពីអាជ្ញាធរក្នុងខេត្ត ក្រុមហ៊ុនបានទាក់ទងស្ថានទូតអាមេរិកាំងប្រចាំនៅកម្ពុជា ហើយនិងតំណាងពាណិជ្ជកម្មអាមេរិកាំង ដើម្បីស្នើសុំអន្តរាគមន៍។ បន្ទាប់មក មន្ត្រីកម្ពុជាបានឲ្យដឹងថាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានដឹងអំពីបញ្ហានេះ។ វិធានការក៏មានជាបន្ទាន់។
ពីរបីសប្ដាហ៍បន្ទាប់ពីការផ្ដល់សក្ខីកម្មទៅសមាជិកនៃសភាតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងនិងការផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ជាវីដេអូដល់VOAនៅក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនកាលពីខែកញ្ញា ក្រុមហ៊ុនទទួលបានដំណោះស្រាយមួយ។ ដំណោះស្រាយនោះគឺថាអ្នកជំនួញម្នាក់ដែលឈ្មោះមិនត្រូវបង្ហាញ បានទិញដីដែលមានជម្លោះនោះ ហើយសម្រេចជួលឲ្យក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំង តាមលក្ខខណ្ឌនៃកិច្ចសន្យាចាស់ទាំងអស់ គឺជួលសម្រាប់៥០ឆ្នាំទៀត ចាប់ពីពេលនេះតទៅ។
ប៉ុន្តែដំណោះស្រាយនោះ មិនបញ្ចូលការបាត់បង់ដើមម៉ៃសាក់ដែលមានអាយុដល់ទៅជិត១៦ឆ្នាំ ហើយសរុបជាការបាត់បង់ អាចមានតម្លៃជាងលានដុល្លារ។
លោក Daniel Mitchellនៃក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងនោះ បានថ្លែងប្រាប់VOAនៅនៅពាក់កណ្ដាលខែតុលាថា៖ «ប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំណង ហើយអ្នកវិនិយោគទុនរបស់អាមេរិកាំងត្រូវមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រាប់ឲ្យឈប់ប្ដឹងផ្ដល់ទាមទារសំណងនៃការខូចខាត»។
លោកបន្ថែមថា៖ «នេះគឺអយុត្តិធម៌ មិនសមធម៌ ហើយខុសគ្នាទាំងស្រុង»។
អ្នកវិនិយោគទុនអាមេរិកាំងឃើញឱកាសវិនិយោគ និងចាប់ផ្ដើមដាំដើមម៉ៃសាក់នៅកម្ពុជា
លោក Daniel Mitchell និងក្រុមហ៊ុនSRP បានចូលមកទីផ្សារកម្ពុជាចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២ ដែលពេលនោះក្រុមហ៊ុនបានជួលដីប្រហែល៣០០ហិកតាសម្រាប់រយៈពេល៧០ឆ្នាំនៅក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដើម្បីដាំដើមម៉ៃសាក់។ ដីនោះនៅមិនឆ្ងាយពីចម្ការកៅស៊ូជប់ ដែលមានរយៈកាលជិត១០០ឆ្នាំមកហើយ។ ដីនោះ ក្រុមហ៊ុនបានជួលពីម្ចាស់ពីរនាក់ ដែលមានឈ្មោះថាគាត ហុង និងគុណ ថា។ លោក គាត ហុង គឺជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុងសួងមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
បន្ទាប់ពីដាំដើមម៉ៃសាក់ជិត១៦ឆ្នាំមកហើយ វាដល់ពេលក្រុមហ៊ុនប្រមូលផលមួយចំនួន ចាប់តាំងពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨។ ប៉ុន្តែការកាប់ដើមម៉ៃសាក់ដែលដាំដោយក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងនៅក្នុងតំបន់ដាច់ស្រយាលក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ ត្រូវបានហាមឃាត់ដោយកងរាជអាវុធហត្ថខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ កម្មករ៦នាក់របស់ក្រុមហ៊ុន ត្រូវបាននាំទៅសាកសួរនៅមូលដ្ឋានកងរាជអាវុធហត្ថស្រុកត្បូងឃ្មុំ។
កម្មករម្នាក់ដែលប្រាប់VOAថាឈ្មោះ សម្បត្តិ ដោយមិនហ៊ានប្រាប់ឈ្មោះពេញ បាននិយាយប្រាប់កងរាជអាវុធហត្ថក្នុងពេលសួរចម្លើយថា ដើមម៉ៃសាក់នោះជារបស់ក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំង។
លោកបានថ្លែងប្រាប់VOAនៅចម្ការម៉ៃសាក់កាលពីដើមខែតុលាថា៖ «ពួកគេសួរខ្ញុំថានរណាឲ្យកាប់ [ដើមម៉ៃសាក់]?
បន្ទាប់ពីការសាកសួររួចហើយ កម្មករទាំង៦នាក់បានផ្តិតមេដៃ ជាការព្រមព្រៀងថាឈប់កាប់ដើមម៉ៃសាក់នោះតទៅទៀត ដោយពួកគេប្រាប់ថាដីនោះមានជម្លោះ។
លោក សម្បត្តិ មានប្រសាសន៍ថា៖ «ពួកគេបានប្រាប់ខ្ញុំឲ្យឈប់កាប់ ដោយសារដីនោះមានជម្លោះ»។
បើតាមកំណត់ហេតុរបស់កងរាជអាវុធហត្ថប្រចាំខេត្តត្បូងឃ្មុំ ចុះថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ ដែលVOAទទួលបាន កម្លាំងចម្រុះចំនួន១១នាក់ កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨ បានចុះឃាត់ការកាប់ដើមម៉ៃសាក់នៅលើដីក្រុមហ៊ុន ក្នុងឃុំរកាពប្រាំ ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ដោយសារទទួលបានបណ្ដឹងរបស់បុគ្គលម្នាក់ឈ្មោះ វឹង រ៉ាមី ជាកូនប្រសារបស់លោក គាត ហុង ដែលបានអះអាងថាជាម្ចាស់ដីស្របច្បាប់។
កំណត់ហេតុដែលធ្វើឡើងដោយលោក វ៉ា សារិទ្ធ មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថខេត្តត្បូងឃ្មុំ បញ្ជាក់ថា៖ «ក្រោយពីសាកសួរពួកគេទាំង៦នាក់រួចមក សមត្ថកិច្ចបានរាយការណ៍តាមទូរស័ព្ទសុំយោបល់ពីលោកព្រះរាជអាជ្ញា។ គាត់បានអនុញ្ញាតឲ្យសមត្ថកិច្ចធ្វើការអប់រំណែនាំនិងធ្វើកិច្ចសន្យាអប់រំណែនាំពួកគាត់ ឲ្យផ្អាកកាប់ដើមម៉ៃសាក់លើដីនោះ»។
ប៉ុន្តែលោក Mitchell បានថ្លែងថាកម្មកររបស់លោកត្រូវតែចុះកិច្ចព្រមព្រៀងមិនឲ្យចូលទៅក្នុងដីឬប្រមូលផលដើមម៉ៃសាក់ ដើម្បីពួកគេអាចត្រូវបានដោះលែង បន្ទាប់ពីការហៅទៅសាកសួរប៉ុន្មានម៉ោង។ លោកបន្ថែមថាកម្មកររបស់ក្រុមហ៊ុនមិនអាចចូលទៅក្នុងដីនោះ ហើយការយកទៅសាកសួរ ក៏មិនមានដីកាត្រឹមត្រូវ ឬក៏មានបញ្ជាពីព្រះរាជអាជ្ញាតុលាការនោះទេ។
នៅពេលទាក់ទងតាមទូរស័ព្ទ លោក វ៉ា សារិទ្ធ បានបដិសេធមិនអត្ថាធិប្បាយលើបញ្ហានេះ។
បន្ថែមពីនេះទៅទៀត ក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងត្រូវបានប្រាប់ថាដីមួយផ្នែករបស់លោក គាត ហុង ជាម្ចាស់ដើមជួលដី ត្រូវបានលក់ទៅឲ្យអ្នកថ្មី ឈ្មោះ ឡាយ ហោ។
ក្រុមហ៊ុនមិនត្រូវបានជូនដំណឹងដោយលោក គាត ហុង អំពីការលក់នេះទេ។
លោក Mitchell បានថ្លែងកាលពីខែកញ្ញាថា៖ «យើងត្រូវបានគេប្រាប់ថាដីនោះដូរម្ចាស់ដែលនេះជាការរំលោភលើកិច្ចសន្យាជួល។ យើងកំពុងគ្រប់គ្រងដីដោយផ្ទាល់ ហើយគ្មានបំណងចាកចេញពីកន្លែងនោះទេ»។
លោក ឡាយ ហោ បានឲ្យបុគ្គលឈ្មោះ ហែល ហុក ចូលទៅកាប់ដើមម៉ៃសាក់ និងសម្អាតដី។ នេះបើយោងតាមឯកសារដែលផ្តិតមេដៃដោយកម្មកររបស់ក្រុមហ៊ុន។ ការកាប់ដើមម៉ៃសាក់នោះស្ថិតនៅលើដីប្រមាណ២៥ហិកតា ដែលក្រុមហ៊ុនកំពុងទាមទារសំណង។
កម្មករបានអះអាងថា បុគ្គលម្នាក់ឈ្មោះ ហែល ហុក បាននាំមនុស្សមកកាត់ដើមម៉ៃសាក់ដឹកចេញ ជាបន្តបន្ទាប់ តាមរថយន្តធំៗ។
មន្រ្តីអាមេរិកបានចុះអន្តរាគមន៍ ការដោះស្រាយចាប់ផ្ដើម
កាលពីឆ្នាំមុន ករណីជម្លោះដីធ្លីនេះ ត្រូវបានជូនដំណឹងដល់អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក William Heidt។ បន្ទាប់ពីដឹងអំពីបញ្ហានេះ លោក Heidt ក៏បានសរសេរលិខិតមួយច្បាប់ទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម លោក ប៉ាន សូរស័ក្តិ ដោយស្នើសុំការការពារទៅលើការវិនិយោគរបស់អាមេរិកាំងនៅកម្ពុជា។
លិខិតចុះខែសីហា ឆ្នាំ២០១៨ បានបញ្ជាក់ថា៖ «ការលើកតម្កើងការវិនិយោគរបស់អាមេរិកាំងនៅកម្ពុជា ដែលមានផលប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរ គឺជាអាទិភាពចម្បងមួយរបស់យើងក្នុងចំណោមអាទិភាពចម្បងផ្សេងៗទៀត ហើយយើងសង្ឃឹមថាបញ្ហានេះអាចត្រូវបានដោះស្រាយយ៉ាងលឿន។ ជម្លោះដូចករណីនេះ ធ្វើឲ្យមានការលំបាក ដើម្បីជំរុញឲ្យក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងមកវិនិយោគនៅទីនេះ ហើយវាកាត់បន្ថយទំនុកចិត្តរបស់អ្នកវិនិយោគទុន»។
លិខិតមួយនេះទំនងជាមានឥទ្ធិពលធ្វើឲ្យមានដំណោះស្រាយ។ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ ក្រសួងដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ បានចេញវិធានការមួយ ដោយស្នើឲ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ បញ្ឈប់សកម្មភាពណាមួយនៅលើដីដែលមានជម្លោះនេះ។ ប៉ុន្តែ វិធានការនេះមិនមានឥទ្ធិពលរយៈពេលវែងនោះទេ។
តុលាការបានផ្ដល់សិទ្ធិឲ្យលោក ឡាយ ហោ បង្កបង្កើនផលលើតំបន់មានជម្លោះទាំងអស់ កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៩ បើទោះជាមានបញ្ជាពីក្រសួងដែនដីក៏ដោយ។ ការណ៍នេះនាំឲ្យមានការតវ៉ាជាបន្ទាន់ពីក្រុមហ៊ុនSRPរបស់លោកDaniel Mitchell។
ប៉ុន្តែដំណោះស្រាយមួយ ត្រូវបានផ្ដល់ឲ្យក្រុមហ៊ុននៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩។ ដំណោះស្រាយនេះទំនងជាដោយសារការធ្វើសក្ខីកម្មរបស់លោក Mitchellនៅសភាសហរដ្ឋអាមេរិកនិងការផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ដល់VOA។
ក្រុមការងាររបស់ក្រសួងដែនដី បានប្រាប់ក្រុមហ៊ុនថាជម្លោះនេះត្រូវបានដោះស្រាយ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងដែនដី នគរូបនីយកម្មនិងសំណង់ លោក សេង ឡូត បានថ្លែងថាជម្លោះនេះបានដោះស្រាយចប់រួចរាល់អស់ហើយ ដោយអ្នកជំនួញម្នាក់ដែលក្រសួងបានណែនាំ ប៉ុន្តែលោកមិនបានបញ្ចេញឈ្មោះ បានសម្រេចទិញដីនេះពីម្ចាស់ដើម ហើយបន្តជួលឲ្យក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងនោះ ក្រោមលក្ខខណ្ឌដូចគ្នានឹងម្ចាស់ដើម គឺអាចដាំដើមម៉ៃសាក់បានទៅដល់៥០ឆ្នាំទៀត។
លោកក៏បានស្នើឲ្យក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងបញ្ចប់ក្ដីក្តាំនេះត្រឹមប៉ុណ្ណឹង ដោយមិនបាច់តវ៉ាទាមទារសំណងនៃការកាប់ដើមម៉ៃសាក់ ក្នុងពេលមានជម្លោះកាលពីកន្លងទៅ។
លោកបានថ្លែងប្រាប់VOAថា៖ «យើងសុំការយោគយល់ពីក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងដែលមកវិនិយោគ ឲ្យបញ្ឈប់ការតវ៉ាទាមទារត្រឹមប៉ុណ្ណេះ»។ លោកបន្តថាជម្លោះដីធ្លីនេះត្រូវបានដឹងឭដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ហើយអាជ្ញាធរបានខិតខំដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីធានាការវិនិយោគនៅកម្ពុជា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «រដ្ឋាភិបាលចង់ឲ្យក្រុមហ៊ុនដែលមកវិនិយោគនៅកម្ពុជា មកពីប្រទេសណាក៏ដោយ មិនសំខាន់អាមេរិកាំងនោះទេ ឲ្យមកធ្វើជំនួញដោយរលូននៅកម្ពុជា»។
បើតាមឯកសាររបស់ក្រសួង ដែលVOAទទួលបាន លោក គាត ហុង ដែលជាម្ចាស់ដើមគ្រប់គ្រងដី បានចូលរួមកិច្ចប្រជុំកាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៩ ដោយស្នើថាជម្លោះដីនេះត្រូវកាត់ចេញពីការស៊ើបអង្កេតលើការកាប់ដើមម៉ៃសាក់។
«គាត់បានស្នើថាអ្នកដែលកាប់ដើមម៉ៃសាក់គួរត្រូវចាប់ខ្លួន។ សូមកុំចោទប្រកាន់ខ្ញុំថាពាក់ព័ន្ធ»។
ករណីជម្លោះនេះ បុគ្គលឈ្មោះ ហែល ហុក និងបក្សពួក៣នាក់ ត្រូវបានកាត់ទោស តែត្រូវបានព្យួរទាំងអស់ ពាក់ព័ន្ធនឹងការកាប់ដើមម៉ៃសាក់។ លោក ហែល ហុក ត្រូវបានបញ្ជាឲ្យបង់ប្រាក់ចំនួន២៥០០ដុល្លារសម្រាប់ការខូចខាត។
លោក គាត ហុង បានបដិសេធមិនផ្ដល់អត្ថាធិប្បាយលម្អិតលើដំណោះស្រាយជម្លោះនេះ នៅពេលVOAទាក់ទងសម្ភាសន៍ កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែតុលា។ ប៉ុន្តែ លោកគ្រាន់តែនិយាយថាជម្លោះនេះត្រូវបានដោះស្រាយរួចហើយ។
«ខ្ញុំអត់ចង់និយាយទៀត នាំតែវែងឆ្ងាយ។ ឲ្យចប់ត្រឹមហ្នឹងចុះ។ ខ្ញុំសប្បាយចិត្តនឹងទទួលយកដំណោះស្រាយ។ គ្មានបញ្ហានោះទេ»។
ខណៈដែលលោក Mitchell បានស្វាគមន៍នូវដំណោះស្រាយលើការជួលដីនេះបន្តទៀត លោកនិយាយថាក្រុមហ៊ុនរបស់លោកមិនអាចទទួលយកនូវការមិនផ្តល់សំណងទាល់តែសោះសម្រាប់ការបាត់បង់ដែលកើតឡើង ហើយមានការប៉ាន់ប្រមាណប្រហែល៣,២លានដុល្លារអាមេរិក ដែលមិនរាប់បញ្ចូលការបាត់បង់គល់ម៉ៃសាក់ដែលនឹងអាចដុះឡើងវិញកាន់តែល្អ និងលឿនជាងដើមម៉ៃសាក់ដែលដាំថ្មី។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងបដិសេធមិនទទួលយកការខាតបង់ ដែលត្រូវបានស្នើសុំដោយក្រសួងដែនដី»។
ការប្រឈមនឹងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ និងសំណង
កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ ដោយសារមិនមានដំណោះស្រាយដែលអាចចេញជារូបរាង ក្រុមហ៊ុនSRP បានចាប់ផ្ដើមការពិភាក្សាជាមួយតំណាងពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីស្វែងរកលទ្ធភាពនៃការដាក់ញត្តិ ឲ្យមានការពិនិត្យមើលឡើងវិញនៃការផ្ដល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធដល់ប្រទេសកម្ពុជា(GSP)។
យោងតាមច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកឆ្នាំ១៩៧៤ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកអាចដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធសម្រាប់ប្រទេសមួយបាន ប្រសិនបើមានការលុបចោលកុងត្រា ឬកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយប្រជាជនអាមេរិកឬក៏សាជីវកម្ម ដៃគូ ឬក៏សមាគម ដែលស្មើនឹង៥០ភាគរយ ឬក៏ផលប្រយោជន៍ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយប្រជាពលរដ្ឋអាមេរិកបន្ថែម»។
ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ បានជួយប្រទេសកម្ពុជាក្នុងការនាំចេញទៅទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិក។ របាយការណ៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិកបង្ហាញថាកម្ពុជាបាននាំទំនិញចូលទៅសហរដ្ឋអាមេរិកចំនួន៣៨០០លានដុល្លារអាមេរិកកាលពីឆ្នាំ២០១៨ ហើយក្នុងនោះប្រហែល២០ភាគរយ ឬស្មើនឹង៧២០លានដុល្លារអាមេរិក ស្ថិតនៅក្រោមប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ GSP។
កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩ ក្រុមហ៊ុនSRPបានដាក់ញត្តិមួយ ដើម្បីអំពាវនាវឲ្យដកកម្ពុជាចេញពីប្រទេសដែលទទួលបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះនេះ ប៉ុន្តែបានដកញត្តិនេះមកវិញ បន្ទាប់ពីការព្រួយបារម្ភត្រូវបានលើកឡើងអំពីសុវត្ថិភាពនៃអចលនទ្រព្យនិងបុគ្គលិកនៅកម្ពុជា។
បញ្ហានេះបានធ្វើឲ្យឧបការីតំណាងពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់ការិយាល័យអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងប៉ាស៊ីហ្វិក លោក Karl Ehlers លើកឡើងបញ្ហានេះជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា អំឡុងពេលទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជាកាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ នេះបើយោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដែលត្រូវបានផ្ញើទៅកាន់សមាជិកសភាសហរដ្ឋអាមេរិក។
ប៉ុន្តែលោក Mitchell បាននិយាយថាក្រុមហ៊ុនរបស់លោកបានកំពុងពិចារណាដាក់ញត្តិម្ដងទៀត ប្រសិនបើគ្មានការផ្ដល់សំណងសម្រាប់ការបាត់បង់ដើមម៉ៃសាក់របស់ក្រុមហ៊ុន។
លោកបានថ្លែងនៅក្នុងខែតុលានេះថា៖ «ប៉ុន្តែប្រសិនបើស្ថានភាពមិនត្រូវបានដោះស្រាយ នោះខ្ញុំមានកាតព្វកិច្ចតំណាងអោយអ្នកវិនិយោគទុនរបស់ខ្ញុំ ដើម្បីរកវិធានការផ្លូវច្បាប់ទាំងអស់ ដើម្បីទទួលបានសំណងសម្រាប់ការបាត់បង់ ហើយយើងនឹងពិចារណានូវឱកាសបន្ទាប់ ប្រសិនបើយើងមិនទទួលបានដំណោះស្រាយ»។
បញ្ហាប្រឈមសម្រាប់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធដែលសហរដ្ឋអាមេរិកផ្ដល់ឲ្យកម្ពុជានេះ កើតឡើងខណៈដែលប្រទេសកម្ពុជាកំពុងប្រឈមនឹងការស៊ើបអង្កេតទៅលើការផ្ដល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ហៅថា “គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ” (EBA) ដោយសារការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា។
លោក Doug Ericksen ដែលក្រុមហ៊ុនរបស់លោកឈ្មោះPacRim Bridge និងត្រូវបានជួលដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលសហរដ្ឋអាមេរិកឲ្យប្ដូរជំហរ បាននិយាយថាទង្វើនេះជាការមិនទទួលខុសត្រូវ ដោយសារវានឹងប៉ះពាល់ការងាររបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំគិតថានរណាក៏ដោយដែលតស៊ូមតិតាមមធ្យោបាយនេះ គឺតស៊ូមតិឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ប្រជាជនកម្ពុជាដែលកំពុងធ្វើការ និងប្រជាជនដែលទទួលផលពីឱកាសសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធំធេងនេះ»។
លោក Doug Ericksen ដែលជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភាកំពុងកាន់តំណែងនៅក្នុងរដ្ឋវ៉ាស៊ីនតោនស្តេត បានថ្លែងបែបនេះកាលពីខែកញ្ញា។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបន្តថា៖ «ការចេញមុខ និងតស៊ូមតិសម្រាប់ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មពីប្រទេសទាំងមូល ដោយផ្អែកលើស្ថានភាពតែមួយ មិនទំនងជាទង្វើសមរម្យមួយនោះទេ»។
លោក Ericksen បានស្នើថាករណីគួរត្រូវបានដោះស្រាយដោយតុលាការនៅកម្ពុជា ប៉ុន្តែលោកMitchellបាននិយាយថាការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធGSP នឹងជាលទ្ធផលនៃការបរាជ័យរបស់អាជ្ញាធរកម្ពុជាដែលមិនបានស្វែងរកដំណោះស្រាយសមហេតុផលមួយ។
លោក Mitchell បានថ្លែងថា៖ «ចុងក្រោយ វាគឺជាសេចក្ដីសម្រេចចិត្តនៃរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថាផ្ដល់នូវដំណោះស្រាយយុត្តិធម៌ និងសមធម៌មួយទៅលើបញ្ហានេះ ឬក៏ប្រឈមនឹងការបាត់បង់អត្ថប្រយោជន៍ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធGSPសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា»៕
