នៅក្នុងការសួរដេញដោលមួយកាលពីថ្ងៃអង្គារ ដែលដឹកនាំដោយសមាជិកសភាម្នាក់គឺលោក Ted Yoho នៃគណបក្សសាធារណៈរដ្ឋ បានពិភាក្សានិងពិនិត្យមើលទណ្ឌកម្មធ្ងន់ធ្ងរថែមទៀតចំពោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្រុមហ៊ុន អ្នកប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ និងជនបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា។ ទណ្ឌកម្មទាំងនោះ មានការគិតគូរដល់ការប្រមូលបញ្ជីឈ្មោះបុគ្គល បញ្ជីឈ្មោះក្រុមហ៊ុន បង្កកទ្រព្យសម្បត្តិ និងការពិចារណារឿងកូតានាំចូលសម្លៀកបំពាក់មកកាន់ទីផ្សារស.រ.អាជាដើម។
លោកសមាជិកសភា Dana Rohrabacher ខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ មកពីរដ្ឋ California បាននិយាយថា វាជាពេលវេលាដែលលោក ហ៊ុន សែន ត្រូវចុះចេញពីអំណាចហើយ។ លោកបានបន្ថែមថាច្បាប់ Magnitsky Act អាចអនុវត្តបានដែលលោកថា ចូរនាំគ្នាវែកមុខឧក្រិដ្ឋជន និងជនគាបសង្កត់នានា ដែលធ្វើបាបពលរដ្ឋកម្ពុជា។
«យើងត្រូវការបញ្ជីឈ្មោះពីលោកអ្នក។ យើងត្រូវការបញ្ជីឈ្មោះពីពលរដ្ឋកម្ពុជាដើម្បីផ្តល់បញ្ជីឈ្មោះក្រុមហ៊ុន និងបុគ្គលជាក់លាក់ដើម្បីឲ្យយើងធ្វើច្បាប់។ រួចហើយនឹងឲ្យក្រសួងការបរទេសរបស់យើងស៊ើបអង្កេតលើបុគ្គលពិសេសៗទាំងនោះ ហើយប្រាប់មកយើងវិញថា បុគ្គលនេះសមនឹងទទួលទណ្ឌកម្មអ្វីជាក់លាក់ ដូចជាខ្ញុំបាននិយាយគឺដូចជាច្បាប់ Magnitsky Act អញ្ចឹង»។
លោកបានបន្ថែមថា គេគួររកមើលពីប្រភពហិរញ្ញវត្ថុរបស់បុគ្គលនានាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ ហើយចាត់វិធានការណ៍៖
«ហើយត្រូវព្យាយាមរកធនាគារដែលគេទុកលុយ រកមើលទីណាជាគណនីរបស់គេ»។
លោកក៏បានសួរយោបល់ដល់ក្រុមវាគ្មិនថា តើគួរមានវិធីជាថ្នូរឲ្យលោក ហ៊ុន សែនចុះចេញពីអំណាច ហើយមិនកាត់ទោសគាត់ និងមិនរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិគាត់ទេ បើគាត់ព្រមកែកុនស្ថានការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ។ ជាការឆ្លើយតបគ្មានវាគ្មិនដែលជាសាក្សី យល់ព្រមទេ ហើយទទូចឲ្យស.រ.អារឹតបន្តឹងទណ្ឌកម្មឲ្យមានដំណើរការកែទម្រង់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យវិញ។
លោកសមាជិកសភាខាងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ Brad Sherman មកពីរដ្ឋកាលីហ្វ័ញ៉ា បានអះអាងថា វាដល់ពេលវេលាដែលស.រ.អានិយាយជាមួយអ្នកជំនួញស.រ.អាហើយ ក្រៅពីលោកសុំឲ្យសហភាពអឺរ៉ុប និងជប៉ុនធ្វើដូចគ្នាដែរ។
«ប្រសិនបើយើងសម្រេចបញ្ឈប់ការអនុញ្ញាតឲ្យនាំចូលដ៏ពិសេសមកកាន់ទីផ្សារស.រ.អាដែលក្រុមហ៊ុននានាបានទិញផលិតផលវាយណភ័ណ្ឌពីប្រទេសកម្ពុជា អាចធ្វើមោឃភាពកុងត្រាទាំងនោះ អញ្ចឹងយើងអាចដាក់បញ្ចូលក្នុងច្បាប់បានហើយ»។
នេះជាការសួរនាំដល់ក្រុមវាគ្មិនសាក្សីដើម្បីឆ្លើយ ដែលរឿងនេះស.រ.អាធ្លាប់បានធ្វើការកាត់ផ្តាច់កូតាក្នុងប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង អាស៊ីមួយចំនួន និងប្រទេសផ្សេងទៀត ប្រកបដោយជោគជ័យ ហើយបានស្តារស្ថានការណ៍នយោបាយឡើងវិញ។
លោកសមាជិកសភា ថេត យូហូ មកពីរដ្ឋ Florida បានរៀបរាប់អំពីស្ថានការណ៍លម្អិតផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា រាប់ចាប់ពីការវាយតំណាងរាស្ត្រពីររូប ការសម្លាប់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី អ្នកវិភាគឯករាជ្យ ការរំលាយគណបក្សជំទាស់ ការចាប់ដាក់គុកមេដឹកនាំក្រុមជំទាស់ គឺលោក កឹម សុខា ការបង្កឲ្យមានការនិរទេសខ្លួនក្រុមមន្ត្រីជំទាស់ជាច្រើនរូបទៅក្រៅប្រទេស រាប់ទាំងអតីតប្រធានក្រុមជំទាស់ គឺលោក សម រង្ស៊ី ការបែងចែកអាសនៈសភា និងក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់របស់គណបក្សជំទាស់ ការបោះឆ្នោតដែលគ្មានលក្ខណៈសេរីនិងយុត្តិធម៌ អាចទទួលស្គាល់ពីភាពស្របច្បាប់ក្នុងស្ថានភាពដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនព្រមកែប្រែស្ថានការណ៍។
«ជារឿងអភ័ព្វ មេដឹកនាំផ្តាច់ការកម្ពុជា មានផែនការផ្សេង។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលស្ថិតក្នុងអំណាច បានកាន់អំណាចជាង៣០ឆ្នាំហើយ ដោយគ្មានបំណងផ្ទេរអំណាចទេ។ ចំពោះបញ្ហាពង្រឹងការគាំទ្រគណបក្សជំទាស់ វាហាក់ដូចជាលោក ហ៊ុន សែនបានសម្រេចថា ប្រសិនបើលោកមិនអាចគ្រប់គ្រងការបោះឆ្នោត ថែមទាំងប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតដែលមានការលួចបន្លំបានទេ លោក ហ៊ុន សែន នឹងគ្រប់គ្រងអំណាចដោយកម្លាំងទ័ព»។
សវនាការសាធារណៈមួយរបស់អនុគណៈកម្មការទទួលបន្ទុកតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកនៃគណៈកម្មការការបរទេសរបស់សភាជាតិអាមេរិកស្តីអំពី «ការធា្លក់ចុះរបស់កម្ពុជាចំពោះគោលនយោបាយដើម្បីគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស» មានការចូលរួមពីក្រុមវាគ្មិន ជាសាក្សីបីរូប។ វាគ្មិនទាំងនោះរួមមានកញ្ញា កឹម មនោវិទ្យា អគ្គនាយករងកិច្ចការសាធារណៈរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អ្នកនាង Olivia Enos អ្នកវិភាគគោលនយោបាយមកពីវិទ្យាស្ថាន Heritage Foundation និងលោក Kenneth Wollack ប្រធានវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។
កញ្ញា កឹម មនោវិទ្យា ដែលកំពុងដើរគៀងគររកការគាំទ្រពីក្រសួងការបរទេសអាមេរិក សេតវិមាន សភាអាមេរិក នៅក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន និងប្រទេសមួយចំនួន បានអះអាងប្រាប់ក្រុមសមាជិកសភាអាមេរិកាំងអំពីស្ថានការណ៍នយោបាយចុងក្រោយរបស់កម្ពុជា និងស្នើឲ្យមានការជួយអន្តរាគមន៍ពីស.រ.អា ឲ្យបានឆាប់ៗ មុនពេលវាយឺតពេលសម្រាប់គណបក្សជំទាស់អាចរៀបចំទាន់ពេល ដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតជាតិខាងមុខ។
កញ្ញា មនោវិទ្យា បានបន្តថា អន្តរជាតិចង់បានការបង្ហាញឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរលើស្ថានការណ៍កម្ពុជា ដោយសង្កត់ធ្ងន់ថា ប្រជាធិបតេយ្យមិនអាចត្រូវគេដាក់លើជើងពានផ្តល់ឲ្យទេ វាលើកលែងតែពលរដ្ឋប្រឹងប្រែងទាមទារដោយខ្លួនឯង។
«អញ្ចឹងខ្ញុំសុំទុកឱកាសនេះឲ្យបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងប្រទេស ឲ្យបងប្អូនពិចារណាតើបងប្អូនធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីគេយល់ ឲ្យគេដឹងពីឆន្ទៈរបស់បងប្អូន ហើយបងប្អូនចង់បានអ្វី ព្រោះឥឡូវនេះពិភពលោកកំពុងតែចង់ឮពីបងប្អូន»។
បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសស.រ.អាគឺលោកស្រី Heather Nauert កាលពីសប្តាហ៍មុន បានអះអាងថា វិធានការរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសស.រ.អាគឺ លោក Rex Tillerson កើតឡើងបន្ទាប់ពីសេតវិមានបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា។ លោកស្រីបានថ្លែងតាមខ្លឹមសារដើមថា៖
«ជាការឆ្លើយតបដោយផ្ទាល់ទៅនឹងវិធានការប្រឆាំងនឹងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យជាបន្តបន្ទាប់ យើងសូមប្រកាសថា លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនឹងដាក់បំរាមមិនឲ្យចូលមកកាន់ប្រទេសអាមេរិកទេ ចំពោះបុគ្គលទាំងឡាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើឲ្យអន្តរាយដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា»។
ក្រៅពីបញ្ជាក់ថា សមាជិកក្រុមគ្រួសាររបស់មន្ត្រី និងបុគ្គលទាំងនោះក៏ត្រូវជាប់ក្នុងបំរាមនេះផងដែរនោះ សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសដដែលនេះ បាននិយាយថា វិធានការរបស់រដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលរំលាយគណបក្សជំទាស់ដ៏សំខាន់ជាងគេ ហើយរារាំងមិនឲ្យចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោត ចាប់ដាក់គុកមេដឹកនាំគណបក្សជំទាស់ គឺលោក កឹម សុខា រឹតត្បិតក្រុមសង្គមស៊ីវិល គាបសង្កត់ក្រុមបណ្តាញព័ត៌មានឯករាជ្យ គឺធ្វើផ្ទុយនឹងសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបានបន្ថែមអំពីវិធានការបន្ទាប់ទៀត នៅពេលដែលគ្មានការរីកចម្រើន ក្រៅពីការដកហូតជំនួយផ្នែកបោះឆ្នោត និងបញ្ជាក់ពីការមិនទទួលស្គាល់ភាពស្របច្បាប់ដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនកែប្រែស្ថានការណ៍ឲ្យត្រឡប់ជាធម្មតាវិញ ដែលគេរំពឹងចង់ឃើញថាកើតឡើងនៅខែមករា ឆ្នាំ២០១៨។
លោក Kenneth Wollack ប្រធានវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) បានគាំទ្រដល់រដ្ឋាភិបាលស.រ.អា ដែលបានដកជំនួយផ្នែកបោះឆ្នោតពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដោយសារស្ថានការណ៍កម្ពុជាគ្មានការកែប្រែ ហើយថាក៏គ្មានរដ្ឋាភិបាលណាមួយដែលកើតចេញមកត្រូវទទួលបានការគាំទ្រអំពីភាពស្របច្បាប់ដែរ។
«ដូច្នេះការផ្តល់ថវិកាដល់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត មិនមែនជារឿងសមរម្យទេ។ ទោះជាយ៉ាងណា នៅមានក្រុមអង្គការនានាដែលឃ្លាំមើលដំណើរការបោះឆ្នោត រាយការណ៍អំពីដំណើរការបោះឆ្នោត ដែលខ្ញុំគិតថា គាំទ្រដល់សកម្មភាពទាំងនោះគឺជារឿងសំខាន់ ពីព្រោះការណ៍នេះមិនមែនមានន័យថាផ្តល់ភាពស្របច្បាប់ទៅដល់ដំណើរការនោះទេ តែវានឹងជួយដល់ក្រុមអង្គការទាំងនោះឲ្យចែករំលែកព័ត៌មានអំពីដំណើរការបោះឆ្នោត មិនគ្រាន់តែដល់ពលរដ្ឋកម្ពុជាទេតែថែមទាំងដល់សហគមន៍អន្តរជាតិផងដែរ»។
លោកបានផ្តល់តម្លៃទៅលើភាពស្របច្បាប់របស់មេដឹកនាំដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោត ដោយលើកយកឧទាហរណ៍ខ្លះមកបញ្ជាក់។
«ទោះបីជាមេដឹកនាំផ្តាច់ការនានា ពេលខ្លះចង់កាន់អំណាចតាមរយៈដំណើរការបោះឆ្នោត ព្រោះពួកគេជឿថា ការទទួលស្គាល់ភាពស្របច្បាប់ខ្លះអាចនឹងផ្តល់ជូនដល់អ្នកឈ្នះ បើមិនដូច្នោះទេ ហេតុអីបានត្រូវការការបោះឆ្នោតធ្វើអ្វី មិនគ្រប់គ្រងអំណាចដោយក្រឹត្យតែម្តងទៅ»។
លោកថ្លែងដូច្នេះ ដោយយោងថាគ្រប់មេដឹកនាំចង់បានភាពស្របច្បាប់ តែមានលក្ខខណ្ឌខ្លះបាននាំឲ្យមានការប្រើអំណាចមហាជន ដូចជាក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន ស៊ែប៊ី ចរចៀ និងអ៊ុយក្រែន នៅពេលដែលមេដឹកនាំទាំងនោះមិនចង់បានការទទួលស្គាល់អំពីភាពស្របច្បាប់ លួចបន្លំការបោះឆ្នោត ដែលគេរំពឹងថាចាញ់ ហើយបំផ្លាញភាពស្របច្បាប់ ពេលនោះពលរដ្ឋបានងើបឡើងការពារសន្លឹកឆ្នោតរបស់គេ ហើយការពារឆន្ទៈពលរដ្ឋ។
អង្គការ NDI ដែលធ្វើកិច្ចការទាក់ទងនឹងប្រជាធិបតេយ្យ ការពិភាក្សា ការពង្រឹងការយល់ដឹងអំពីប្រជាធិបតេយ្យសម្រាប់គណបក្សនយោបាយ សកម្មជននិងអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនោះ ត្រូវបានបណ្តេញចេញក្នុងពេលរដ្ឋាភិបាលបើកយុទ្ធនាការបង្ក្រាបក្រុមសង្គមស៊ីវិលនិងសារព័ត៌មានឯករាជ្យចាប់តាំងពីខែសីហាមក។
ក្រុមសមាជិកសភាអាមេរិកាំងជាច្រើនរូបរួមទាំងលោក Ed Royce ប្រធានគណៈកម្មការការបរទេស លោក Dana Rohrabacher លោក Steve Chabot លោក Alan Lowenthal និងសមាជិកសភាផ្សេងទៀតបានប្តេជ្ញាថែមទៀតរួមគ្នាថា នឹងបន្តកិច្ចប្រឹងប្រែងស្តារប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ ដោយនឹងពង្រីកការគាំទ្របន្ថែមពីសហភាពអឺរ៉ុប ជប៉ុន និងប្រទេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី។
លោក Ted Yoho ប្រធាន អនុគណៈកម្មការទទួលបន្ទុកតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ដូចសមាជិកសភាផ្សេងទៀត បានអះអាងថា លោកនឹងប្រមូលព័ត៌មាននានា រួចនឹងសម្រេចជាក្រោយដែលលោករំពឹងថា នៅដើមឆ្នាំ២០១៨ថ្មី នឹងមានលទ្ធភាពជាទណ្ឌកម្មថ្មីកើតឡើង ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនផ្លាស់ប្តូរជំហរ។ ក្រុមសមាជិកសភាខ្លះបានអះអាងថា ពួកគេនៅឈរជាមួយនឹងពលរដ្ឋកម្ពុជា មិនមែនឈរនៅខាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា៕
