«គាត់វាយអាក្រក់ណាស់។ នឹកឃើញចង់ហូរទឹកភ្នែកឱ្យតែនឹកឃើញរឿងហ្នឹង។ គេវាយ គេច្របាច់ក។ ពេលនៅជាមួយគាត់ខ្ញុំគិតច្រើនណាស់ ណាគិតកូន ណាគិតគ្រួសារថាទៅមុខទៀតរកស៊ីមិច មានមិច ត្រូវធ្វើអី។ គាត់ធ្វើឱ្យខ្ញុំពិបាកចិត្តខ្លាំងណាស់»។ នេះជាសម្តីរបស់អ្នកស្រី ថាច ចន្ទី ស្រ្តីម្នាក់ដែលធ្លាប់ទទួលរងនូវការធ្វើបាបទាំងផ្លូវកាយ និងផ្លូវចិត្តពីអតីតស្វាមីរបស់ខ្លួន។
នៅពីមុខផ្ទះឈើមួយខ្នងក្នុងខេត្តកំពង់ចាម ស្រ្តីម្នាក់កំពុងតែមមាញឹកធ្វើការងារផ្ទះព្រោះគាត់មានពេលទំនេរតែថ្ងៃចុងសប្តាហ៍ប៉ុណ្ណោះ អ្នកស្រី ថាច ចន្ទី ដែលមានមាឌស្តើង កម្ពស់ប្រមាណ ១ ម៉ែត្រ ៦០ បានរំឭកពីជីវិតរបស់ខ្លួនកាលដែលរស់នៅជាមួយអតីតប្តី ដោយអ្នកស្រីបានរៀបរាប់ជាមួយទឹកមុខស្រពាប់ស្រពោនថា៖ «នឹកឃើញចង់ហូរទឹកភ្នែកឱ្យតែនឹកឃើញរឿងហ្នឹង»។
ស្រ្តីវ័យ ៣៥ ឆ្នាំ ដែលដើរតួជាម្តាយផង និងជាឪពុកផង រែកអំរែកគ្រួសារនេះតែម្នាក់ឯងបន្ទាប់ពីលែងលះជាមួយអតីតប្តី។ អ្នកស្រីត្រូវរ៉ាប់រងនូវរាល់ការចំណាយទាំងអស់រួមមានការឧបត្ថម្ភការសិក្សាដល់កូនៗទាំងពីរ ការចំណាយម្ហូបអាហារ និងរបស់ប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ និងការចំណាយចាំបាច់ផ្សេងទៀត។ អ្នកស្រីត្អូញត្អែរថា ប្រាក់ខែដែលបានមកពីការធ្វើការក្នុងរោងចក្រមិនមានច្រើនសម្រាប់នាងក្នុងការចំណាយសព្វសារពើនោះទេ។
ឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍នៃការលែងលះ អ្នកស្រី ចន្ទី តែងទទួលនូវពាក្យប្រមាថមាក់ងាយពីសំណាក់មជ្ឈដ្ឋានរស់នៅរបស់ខ្លួន រួមមានការចំអកឡកឡឺយថាអ្នកស្រីជាស្ត្រីមេម៉ាយជាដើម។ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីនៅតែមានការជួយគាំទ្រ និងលើកទឹកចិត្តពីសំណាក់គ្រួសាររបស់អ្នកស្រី។
អ្នកស្រីនិយាយទាំងមុខស្ងួតថា៖« ដំបូងខ្ញុំចិត្តអត់ដាច់ចិត្ត ព្រោះអាណិតកូន។ អ្នកផ្សេងគេនិយាយពីខ្ញុំ ចេះចុះ តែខ្ញុំមានប្អូន វាឧស្សាហ៍និយាយមួយខ្ញុំវានិយាយជួយលើកទឹកចិត្តចេះមួយចុះមួយ ម៉ែគាត់ចេះជួយនិយាយលួងលោមយើងកុំឱ្យយើងគិតច្រើន ទាំងប៉ា ទាំងអី»។
រឿងនេះមិនត្រឹមតែកើតឡើងលើ អ្នកស្រី ចន្ទី តែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះទេ។ របាយការណ៍ដែលចេញផ្សាយដោយអង្គការក្លាហាន កាលពីចុងឆ្នាំ ២០២៣ បានរកឃើញថា ស្ត្រីតែងប្រឈមនូវបញ្ហាច្រើនជាងបុរសក្រោយការលែងលះ រួមមានទាំងបញ្ហាផ្លូវចិត្ត និងហិរញ្ញវត្ថុជាដើម។ របាយការណ៍នេះសង្កត់ធ្ងន់ថា ស្រ្តីទាំងនោះច្រើនទទួលរងនូវការវិនិច្ឆ័យ និងការមាក់ងាយពីសង្គម។
របាយការណ៍របស់ ក្រសួងស្ថិតិកម្ពុជា សហការជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីឆ្នាំ ២០១៥ កន្លងទៅរកឃើញថា ២០% នៃស្រីកម្ពុជាប្រឈមនូវហិង្សាផ្លូវកាយ ឬផ្លូវភេទពីសំណាក់ដៃគូរជិតស្និទ្ធ រួមមានក្នុងចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាដើម។ មួយភាគបីនៃស្រ្តីទទួលរងនូវផលប៉ះពាល់ផ្នែកអារម្មណ៍ និងមានករណីស្តួចស្តើងប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានរាយការណ៍ ហើយជារឿយៗ ក្មេងដែលជាកូនមានវត្តមាននៅក្នុង ឬអំឡុងពេលហិង្សាក្នុងគ្រួសារកើតមាន។ នេះបើតាមរបាយការណ៍ដដែលនេះ។
ភាពខុសគ្នានៃយេនឌ័របន្ទាប់ពីការលែងលះ
ការសិក្សាដែលមានចំណងជើងថា «ផ្លូវបំបែក» របស់អង្គការក្លាហានដែលត្រូវបានចាប់ផ្តើមធ្វើឡើងកាលពីដើមឆ្នាំ២០២៣ និងដាក់ចេញផ្សាយនៅចុងឆ្នាំ២០២៣ មានការចូលរួមស្ទង់មតិអនឡាញពីស្រ្តី និងបុរស សរុបប្រមាណ៤០នាក់មកពីរាជធានីភ្នំពេញ និងតំបន់ដាច់ស្រយាលនៃខេត្តរតនគិរី និងខេត្តកែប។ អ្នកចូលរួម២២នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកចូលរួមស្ទង់មតិទាំង៤០នាក់ជាស្រ្តីដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ការលែងលះ។
ស្រ្តីបន្ទាប់ពីលែងលះច្រើនតែប្រឈមជាមួយការវាយតម្លៃពីមនុស្សចាស់ និងងាយទទួលរងនូវសម្ពាធជាងបុរសដែលជាអតីតស្វាមី។ ៨៧%នៃអ្នកស្ទង់មតិជឿថាស្ត្រីរងនូវភាពអាម៉ាស់ និងការវិនិច្ឆ័យច្រើនជាងបុរសបន្ទាប់ពីលែងលះ។
របាយការណ៍ដដែលបង្ហាញថា អ្នកស្ទង់មតិប្រមាណ ៤៨% ជឿថាបន្ទាប់ពីលែងលះស្រ្តីដែលមកពីតំបន់ដាច់ស្រយាលច្រើនជួបប្រទះនូវការវិនិច្ឆ័យ និងការមាក់ងាយពីសង្គមច្រើនជាងស្រ្តីដែលរស់នៅទីក្រុង។
អ្នកស្រី ម៉ៅ ម៉ាប់ នាយិកាប្រតិបត្តិអង្គការក្លាហាន ប្រាប់វីអូអេថាការសិក្សាស្រាវជ្រាវនេះមានការចូលរួមពីអ្នកដែលធ្លាប់បានឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍នៃការលែងលះនិងអ្នកដែលមកពីគ្រួសារដែលមានឪពុកម្តាយលែងលះគ្នា។ ការសិក្សានេះជាចំណែកមួយដែលអាចជួយដល់ស្ត្រីដែលមានបញ្ហា ក្រោយការលែងលះ។
នាយិកាប្រតិបត្តិរូបនេះមើលឃើញថា ទស្សនៈដែលតែងស្ថិតក្នុងផ្នត់គំនិតប្រជាជនខ្មែរគឺ ក្នុងមួយជីវិតស្ត្រីអាចរៀបការបានតែម្តងគឺនៅតែកើតមាន ហើយនៅតែមានឥទ្ធិពលខ្លាំងនៅក្នុងទស្សនៈប្រជាជនខ្មែរគ្រប់ជំនាន់។
អ្នកស្រី ម៉ៅ ម៉ាប់ យល់ឃើញថា ដើម្បីឱ្យស្ត្រីដែលមានបញ្ហាក្នុងការលែងលះទទួលបាននូវភាពប្រសើរឡើងទាមទារឱ្យមានការចូលរួមពីក្រសួងពាក់ព័ន្ធពិសេសពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល។ អ្នកស្រីថា រដ្ឋាភិបាលគួរបង្កើតឱ្យមាននីតិវិធីដែលអាចជួយពន្លឿនការលែងលះកាត់បន្ថយនីតិវិធីផ្សះផ្សាដោយតុលាការ ពង្រីកយន្តការគាំពារផ្នែកសុខភាពស្រ្តី និងលុបបំបាត់វប្បធម៌បន្ទោសជនរងគ្រោះពីអ្នកអនុវត្តច្បាប់។
អ្នកស្រី ស ស៊ីណែត អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកិច្ចការនារី ប្រាប់វីអូអេខ្មែរថា កន្លងទៅក្រសួង និងអ្នកពាក់ព័ន្ធរួមមានរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតឱ្យមានសេវាពិគ្រោះយោបល់ទាំងផ្លូវចិត្ត និងផ្លូវច្បាប់ដល់ស្ត្រី ឬក្មេងស្រីដែលទទួលរងនូវហិង្សាគ្រប់ទម្រង់ ជាពិសេសស្ត្រីដែលស្វែងរកការលែងលះ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «រាល់ថ្ងៃនេះគឺពួកយើងខិតខំប្រឹងប្រែងមែនទែនដើម្បីពន្លឿននីតិវិធីហ្នឹង ដែលយើងមានការគាំទ្រជាមេធាវីទៅដល់ជនរងគ្រោះដែលគាត់មានការលែងលះគ្នាដោយសារមូលហេតុអំពើហិង្សារ៉ាំរ៉ៃ ហើយការផ្តល់មេធាវីជូននេះយើងបានចុះ MOU [អនុសារណៈយោគយល់] ជាមួយគណៈមេធាវីដើម្បីជួយគាំទ្រទៅដល់ជនរងគ្រោះ និងការផ្តល់សេវាដល់ជនរងគ្រោះឱ្យបានទាន់ពេលវេលា»។
អ្នកស្រី ស ស៊ីណែត មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណួរវីអូអេលម្អិតតាមសារអេឡិចត្រូនិចតេឡេក្រាមជុំវិញការទទួលបានសេវាពិគ្រោះយោបល់ទាំងផ្លូវចិត្តនិងផ្លូវច្បាប់សម្រាប់ស្រ្តីឡើយ។
ការលែងលះដែលបណ្ដាលពីភាពមិនស្មោះត្រង់
ការសិក្សានៃរបាយការណ៍ «ផ្លូវបំបែក» របស់អង្គការក្លាហាន បានបង្ហាញថា ការផិតក្បត់គឺជាកត្តាចម្បងសំខាន់មួយដែលធ្វើឱ្យចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍ឈានទៅដល់ការបែកបាក់។ ៨១% នៃអ្នកស្ទង់មតិឆ្លើយថា «ការផិតក្បត់ និងការមានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកក្រៅចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍» ជាមូលហេតុដែលស្ត្រីជាច្រើនជ្រើសរើសយកការលែងលះ។ មានតែ ៦៨% ប៉ុណ្ណោះដែលគិតថាបុរសជួបប្រទះនូវបញ្ហាដូចគ្នាទៅនឹងស្ត្រី។
អ្នកចូលរួមក្នុងការស្ទង់មតិម្នាក់លើកឡើងថា ប្តីរបស់ខ្លួនចាប់ផ្តើមមានទំនាក់ទំនងជាមួយស្ត្រីផ្សេងនៅពេលដែលខ្លួនទើបតែសម្រាលកូនថ្មីៗ។ ស្ត្រីដែលត្រូវបានដកស្រង់សម្តីក្នុងរបាយការណ៍និយាយក្នុងន័យដើមថា៖ «គាត់ធ្វើហួសហេតុពេក។ គាត់នាំនាងមកគេងនៅផ្ទះរបស់ពួកយើង។ ចុងក្រោយ ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តលក់ផ្ទះនោះហើយក៏លែងលះគ្នាជាមួយគាត់»។
អ្នកស្រី ថាច ចន្ទី និយាយថា អ្នកស្រីលែងខ្វល់ពីពាក្យសម្ដីរបស់អ្នកដទៃនិយាយពាក់ព័ន្ធនឹងការលែងលះរបស់អ្នកស្រីទៀតហើយ ព្រោះអ្វីដែលនាងត្រូវខ្វាយខ្វល់សំខាន់ក្នុងពេលនេះគឺកូនៗទាំង ២ របស់អ្នកស្រី។
អ្នកស្រី ចន្ទី ប្រាប់វីអូអេដោយក្តីសោមនស្សថា៖ «ដំបូងពេលគិតដល់ការលែងលះ ខ្ញុំយំ ហើយពេលខ្លះពិបាកពេកចង់តែសម្លាប់ខ្លូន។ ប៉ុន្តែឥឡូវខ្ញុំលែងខ្វល់ហើយ ខ្ញុំចង់រស់នៅជាមួយកូនខ្ញុំហើយធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងសម្រាប់គាត់»៕
វេទិកាបញ្ចេញមតិ