ប្រទេសស៊ុយអែតបានលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងផ្នែកអាវុធមួយដែលមានអាយុកាលច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ និងដែលមានទឹកប្រាក់ជាច្រើនលានដុល្លារ ជាមួយប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត នៅក្នុងជម្លោះការទូតមួយ ដែលដុតកំដៅ ដោយការរិះគន់របស់ស៊ុយអែតទៅលើប្រវត្តិសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងរីយ៉ាដ។ ជាការឆ្លើយតប ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតបានដកឯកអគ្គរាជទូតរបស់ខ្លួនចេញពីប្រទេសស៊ុយអែត។
ជម្លោះដ៏តូចតាចនេះ រវាងរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងស្តុកខុម និងទីក្រុងរីយ៉ាដ ត្រូវបានបញ្ឆេះឡើងកាលពីថ្ងៃច័ន្ទទី៩ នៅពេលដែលប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត បានរារាំងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសស៊ុយអែត លោកស្រី Margot Wallstrom មិនឲ្យនិយាយអំពីសិទ្ធិស្រ្តី នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលមួយជាមួយបណ្តាមេដឹកនាំអារ៉ាប់នៅក្នុងទីក្រុងគែរ (Cairo)។ ប្រតិភូអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត បានប្រឆាំងទល់នឹងការថ្កោលទោសរបស់លោកស្រី អំពីការប្រព្រឹត្តិដ៏ឃោរឃៅកាលពីឆ្នាំ២០១៤ ទៅលើលោក Raef Badawi ដែលជាអ្នកសរសេរប្លុក (blogger) និងសកម្មជនមួយរូប។
លោកត្រូវបានកាត់ទោសឲ្យទទួលការវាយនឹងខ្សែតីចំនួនមួយពាន់ដង ដែលនឹងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅក្នុងរយៈពេល២០សប្តាហ៍នាឆ្នាំនេះ។ លោកបានទទួលការដាក់ទណ្ឌកម្មបែបនេះលើកដំបូងចំនួន៥០ដងកាលពីខែមករា។ ការដាក់ទណ្ឌកម្មជាបន្តបន្ទាប់ត្រូវបានពន្យារពេលជាច្រើនលើកច្រើនសារ មួយផ្នែកគឺដោយសារតែសម្ពាធពីសំណាក់អន្តរជាតិ។
ក្រុមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអារ៉ាប់ជាច្រើនបានចូលរួមជាមួយប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ក្នុងការបង្ហាញពីការមិនពេញចិត្តនឹងលោកស្រី Wallstrom ដោយពួកគេបាននិយាយក្នុងសេចក្តីប្រកាសមួយថា ការរិះគន់របស់លោកស្រី «មិនសមស្របជាមួយនឹងការពិតដែលថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់រាជាណាចក្រអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត មានមូលដ្ឋានចេញពីច្បាប់ អ៊ីស្លាម Sharia»។
សេចក្តីប្រកាសនោះបានសរសេរថា៖ «ច្បាប់ Sharia បានធានាសិទ្ធិមនុស្ស និងរក្សាជីវិតប្រជាពលរដ្ឋ កម្មសិទ្ធិ កិត្តិយស និងភាពថ្លៃថ្នូរ។ រដ្ឋមន្រ្តីទាំងនោះ ចាត់ទុកការបញ្ចេញមតិរបស់លោកស្រី Wallstrom ថា គ្មានការទទួលខុសត្រូវ និងមិនអាចទទួលយកបាន»។
ការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ កើតមានឡើងនៅខណៈពេលដែលមានការចាប់អារម្មណ៍កាន់តែខ្លាំងទៅលើរដ្ឋទាំងឡាយនៅតាមតំបន់ឈូងសមុទ្រ ហើយជាអ្វីដែលអ្នករិះគន់យល់ឃើញថា រដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីក្នុងការផ្តល់ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះផ្នែកមនោគមវិជ្ជាដល់ក្រុមធ្វើសង្រ្គាមសាសនា ដូចជាក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធដែលគេហៅថា រដ្ឋអ៊ីស្លាមជាដើម។
ក្រុមការពារសិទ្ធិមនុស្សរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកមួយបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍មួយកាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ដោយបានចោទប្រកាន់ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតថា បានផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តជាផ្លូវការ ឬបុព្វសិទ្ធិដល់ក្រុមបព្វជិតដែលទេសនាឲ្យមានសេចក្តីស្អប់ចំពោះសាសនាដទៃទៀត ដែលនេះរួមបញ្ចូលទាំងអ្នកកាន់សាសនាគ្រិស្ត អ្នកគោរពនិកាយស៊ីអ៊ីត (Shitte) និងជាតិសាសន៍ជ្វីព (Jews)។ អ្នកសរសេររបាយការណ៍នោះនិយាយថា ការញុះញង់បែបនេះ ជំរុញឲ្យមានអត្ថាធិប្បាយដ៏គួរឲ្យភ័យខ្លាចដែលលើកទឹកចិត្តដោយក្រុមរដ្ឋអ៊ីស្លាម ក៏ដូចជាការពិឃាតមនុស្សដោយយុទ្ធជនរដ្ឋអ៊ីស្លាម និងការដាក់ធ្វើជាទាសករដោយក្រុមរដ្ឋអ៊ីស្លាម ទៅលើក្រុមអ្នកកាន់សាសនាភាគតិចក្នុងប្រទេសស៊ីរី និងអ៊ីរ៉ាក់ ដែលពួកគេចាប់បាន។
ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សមិនគិតប្រាក់ចំណេញឈ្មោះ Human Rights First ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងញូវយ៉ក បានចោទប្រកាន់នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួនថា រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងរីយ៉ាដបានលើកតម្កើង «មនោគមវិជ្ជាជ្រុលនិយមតាមរយៈប្រព័ន្ធអប់រំរបស់ខ្លួន និងតាមរយៈបព្វជិតមូលវិវដ្តដែលជាញឹកញយទទួលបានបុព្វសិទ្ធិពីរដ្ឋ»។ ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សនោះនិយាយថា អាជ្ញាធរអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត«បន្តបញ្ចូលមនោគមវិជ្ជាទៅលើក្រុមយុវជនរបស់ប្រទេសនេះ ហើយលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សាប្រឆាំងនឹងក្រុមអ្នកកាន់សាសនាដទៃទៀត ក៏ដូចជាសាសនាអ៊ីស្លាមនិកាយស៊ុន្នី (Sunni Muslim) ដែលងាករេចេញពីការប្រៀនប្រដៅបែបសាសនាវិន័យចាស់អូស្សូដក់»។
អង្គការនោះបានចោទប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតអំពីការរំលោភលើការសន្យា ដែលថានឹងលុបបំបាត់ផ្នែកផ្សេងៗក្នុងសៀវភៅសិក្សាមិនឲ្យមានចំណុចណាដែលញុះញង់ឲ្យមានសេចក្តីស្អប់ចំពោះសាសនាដទៃទៀត ហើយនិយាយថា ខុសឆ្ងាយពីបទដ្ឋានអន្តរជាតិ កម្មវិធីសិក្សាផ្លូវការនិងសៀវភៅធម្មតានៅមានបង្រៀនថា មនុស្សស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា និងមនុស្សដែលប្តូរជំនឿសាសនាចេញពីសាសនាអ៊ីស្លាមគួរត្រូវយកទៅប្រហារជីវិត។ ក្រុមអំបូរជនជាតិជ្វីពត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាក្រុមទុរយសតាំងពីដើមរៀងមក ហើយក្រុមនោះ( អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត) បានអះអាងថា អ្នកកាន់សាសនាគ្រិស្តកំពុងបង្កសង្គ្រាមសាសនាបែបសម័យទំនើបប្រឆាំងនឹងសាសនាអ៊ីស្លាម។
នៅឆ្នាំ២០០៨ កិច្ចសន្យារបស់ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតត្រូវបានដកស្រង់ដោយមន្រ្តីសហរដ្ឋអាមេរិក ថាជាហេតុផលនៃការផ្តល់ឲ្យរាជាណាចក្រអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតរួចផុតពីទណ្ឌកម្មពាណិជ្ជកម្មក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិមួយស្តីពីសេរីភាពក្នុងការគោរពសាសនាដែលបានអនុម័តនៅឆ្នាំ១៩៩៨។
ឥទ្ធិពលនៃប្រព័ន្ធអប់រំរបស់អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត មានផលប៉ះពាល់មិនត្រឹមតែទៅលើប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមួយទេ។ សៀវភៅសិក្សាបែបសាសនា ឈ្មោះ Wahhabi ដែលមានប្រភពពីរាជាណាចក្រមួយនេះ តែងតែត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាញឹកញយក្នុងស្ថាប័នទទួលមូលនិធិពីប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតនៅទូទាំងពិភពលោក។ ក្នុងចំណោមស្ថាប័នទាំងនោះ មានមជ្ឈមណ្ឌលអ៊ីស្លាមចំនួន២១០ ព្រះវិហារ១.៥០០ មហាវិទ្យាល័យ២០២ និងសាលាសាសនាប្រហែលជិត២.០០០កន្លែង។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights First បានធ្វើការបែងចែកបព្វជិតមូលវិវត្តមួយចំនួនដែលទទួលបានបុព្វសិទ្ធិពិសេសពីរដ្ឋ ដែលរួមមានការទទួលបានប្រាក់ខែពីរដ្ឋាភិបាល ឱកាសថ្លែងការណ៍ដែលគេគាំទ្រជាផ្លូវការ និងការទទួលបានការប្រើប្រាស់កម្មវិធីទូរទស្សន៍ដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ។
របាយការណ៍នោះរៀបរាប់ថា៖ «បព្វជិតដែលនិយមនយោបាយរឹងត្អឹងត្រូវបានផ្តល់ឲ្យនូវនិទណ្ឌភាពដោយរដ្ឋដើម្បីធ្វើការឃោសនាសេចក្តីស្អប់ប្រឆាំងទៅនឹងនិកាយ និងសាសនាផ្សេងទៀត ដែលការផ្សព្វផ្សាយនោះលើកទឹកចិត្តដល់និកាយជ្រុលនិយមស៊ុន្នី ហើយបានធ្វើឲ្យអំពើភេរវកម្មរបស់រដ្ឋអ៊ីស្លាម ក៏ដូចជាក្រុមអាល់កៃដា និងក្រុមឯទៀតៗក្លាយមានភាពស្របច្បាប់»។
នាយកក្រុមអ្នកសរសេររបាយការណ៍នោះ ដែលធ្លាប់ជាបុគ្គលិកនៅសភាអាមេរិកាំង លោក David Weinberg បានព្រមានថា៖ «សហគមន៍អន្តរជាតិកំពុងជួបប្រទះហានិភ័យក្នុងការទទួលជ័យជម្នះលើការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអ្វីដែលគេហៅថា ពួករដ្ឋអ៊ីស្លាម នៅទីចុងបញ្ចប់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេចាញ់សង្គ្រាមដ៏ទូលំទូលាយប្រឆាំងនឹងភាពជ្រុលនិយមបែបមូលវិវត្តិ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួននៅតែបន្តព្រងើយកន្តើយចំពោះ«ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងលើកតម្កើងការមិនចេះអត់ឱនផ្នែកសាសនា»។
ប្រតិកម្មអវិជ្ជមានរបស់ប្រទេសស៊ុយអែតទៅលើប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត បានបញ្ឆេះឲ្យមានការពិភាក្សាគ្នាយ៉ាងតឹងសរសៃកនៅក្នុងប្រទេសនៃតំបន់ Scandinavie មួយនេះ ដែលបានចុះអនុសារណៈយោគយល់គ្នាជាមួយប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតនៅឆ្នាំ២០០៥ ដែលបានបញ្ជាក់យ៉ាងលម្អិតអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើផ្នែកស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ ការតាមដាន និងការផលិតអាវុធ។ ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត គឺជាប្រទេសដែលនាំចូលអាវុធធំជាងគេក្នុងពិភពលោក។
ក្រោយពីជម្លោះការទូតបានកើតឡើង ក្រុមសមាជិកសភានៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសង្គម Social Democratic បានសុំកុំឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Stefan Löfven នៃប្រទេសស៊ុយអែត បន្តអាណត្តិនៃអនុសារណៈនេះ ហើយជំរុញឲ្យអ្នកដឹកនាំជំនួញជាច្រើនធ្វើការព្រមានថា កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ប្រទេសនេះក្នុងឋានៈជាដៃគូជំនួញនោះ នឹងស្ថិតក្នុងគ្រោះថ្នាក់។
លោក Asa Romson ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជាសមាជិកនៃគណបក្សបៃតង Green party របស់ប្រទេសស៊ុយអែត បានប្រាប់អ្នកកាសែតនៅទីក្រុងស្តុកខុម ថា ការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងអាវុធកាលពីថ្ងៃអង្គារជា «ជ័យជម្នះសម្រាប់គោលនយោបាយការបរទេសច្បាស់លាស់មួយ ដែលផ្អែកលើការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងត្រីវិស័យសីលធម៌មួយ នៅកន្លែងដែលកិច្ចព្រមព្រៀងលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធាដ៏ទូលំទូលាយបែបនេះ មិនសាកសមនឹងគួរធ្វើទេ»៕
ប្រែសម្រួលដោយ នៀម ឆេង
