ភ្នំពេញ — អ្នកស្រី ប៉ិច ផល្លី កំពុងត្បាញហូលនៅក្រោមផ្ទះរបស់អ្នកស្រីនៅក្នុងខេត្តតាកែវ ចម្ងាយប្រហែលមួយគីឡូម៉ែត្រពីជើងភ្នំជីសូ។
ដៃរបស់អ្នកស្រីកាន់ត្រល់ដែលរុំព័ទ្ធទៅដោយអំបោះ មានពណ៌លាយគ្នា ខណៈជើងទាំងពីរជាន់ទៅលើឈ្នាន់ឬស្សីបី ដែលចងភ្ជាប់ទៅនឹងកីតម្បាញ។
អ្នកស្រី ផល្លី ដែលមានវ័យ ៣៥ ឆ្នាំហើយ កំពុងត្បាញហូលនៅផ្ទះរបស់អ្នកស្រី ក្នុងឃុំស្លា ស្រុកសំរោង មានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូអេថា៖ «អ្នកដែលមិនដែលត្បាញរៀនធ្វើម៉េចបានចេះ។ ដូចជាមិនងាយនោះទេ»។
មនុស្សចំនួនតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដែលចេះនិងនៅបន្តត្បាញហូល ដូចអ្នកស្រី ផល្លី។
ការត្បាញហូលជាមួយនឹងរបរលក់ដូរតិចតួចនៅផ្ទះ អនុញ្ញាតឲ្យអ្នកស្រីបានមើលកូនតូចរបស់ខ្លួនផងដែរ។
សព្វថ្ងៃនេះ អ្នកដែលចេះនិងមានឆន្ទៈបន្តការងារនេះមានចំនួនតិចតួច ដោយសារមិនសូវមានតម្រូវការទីផ្សារ។ ជាមួយនឹងការប្រើប្រាស់វត្ថុធាតុដើមធម្មជាតិ ដែលកម្រនិងពិបាករក ចំណាយពេលយូរក្នុងការចងគាធនិងត្បាញ ភាពអត់ធ្មត់និងការផ្ចិតផ្ចង់ខ្ពស់បំផុត ធ្វើឲ្យអ្នកជំនាន់ក្រោយមិនចាប់អារម្មណ៍ចំពោះការងារនេះ។
លោក ផេង សុផល អ្នកគ្រប់គ្រងនៃសមាគមកីខ្មែរ ដែលមានសមាជិកជាអ្នកតម្បាញប្រាំបីនាក់ បានបង្ហាញពីការបារម្ភនៃការបាត់បង់ហូលធម្មជាតិ។ លោកមានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូអេ នៅខេត្តតាកែវនៅចុងខែតុលានេះថា៖
«ការងារនេះជាការងារកម្រមួយនៅក្នុងការធ្វើហូល។ ការងារនេះប្រឈមមុខនឹងការបាត់បង់នៅពេលអនាគត ដោយសារតែរាល់ថ្ងៃយើងធ្វើ សូម្បីតែសូត្រក៏យើងយកពីគេពណ៌ ក៏យើងយកពីគេអញ្ចឹងផលិតផលដែលចេញមកហូល ដែលផ្គុំចេញជារូបរាងមក វាសឹងតែរបស់គេទាំងអស់ហើយនៅក្នុងហ្នឹង។ បានន័យថា លក្ខយើងប្រើលក្ខនាំចូល សូត្រយើងប្រើសូត្រនាំចូល អញ្ចឹងផ្គុំចូលគ្នាមក វាចេញជាហូលមួយ ដែលមិនមែនជាហូលបុរាណរបស់ខ្មែរ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំបង្កើតអានេះឡើង ដោយសារខ្ញុំចង់បង្កើតអ្វីដែលមានអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្មែរ ដូចជាលក្ខខ្មែរ សំបកព្រហូត ហើយម៉ាឃ្លឿ ហើយនិងពណ៌ត្រុំ ដែលចាស់ពីដើមហៅថា ភ្លាក់ ដែលយើងប្រើនៅលើការជ្រលក់ពណ៌ធម្មជាតិនេះ»។
ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈបានរៀបចំតាំងពិព័រណ៍ហូលបុរាណខ្មែរ ដែលរួមទាំងហូលពិតានផង នៅរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីដាក់បង្ហាញស្នាដៃវប្បធម៌នេះដល់អ្នកដែលមានការចាប់អារម្មណ៍ ពីថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញា រហូតដល់ថ្ងៃទី ៣០ ខែតុលា ប៉ុន្តែការដាក់តាំងបង្ហាញនេះ បានបិទតាំងពីថ្ងៃ ២៦ ខែកញ្ញាមកម្ល៉េះ។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ អ្នកស្រី ភឿង សកុណា មានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូអេ កាលពីខែសីហាថា ក្រសួងរៀបចំអត្ថបទសិក្សាអំពីហូលខ្មែរហូលពិតាន ដោយសារហូលនេះមិនសូវមានអ្នកចេះធ្វើទេ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍៖ «អ៊ីចឹងបើសិនមានចាស់ៗដែលគាត់ចេះចងហូល ចងគាធនិងគោមអីហ្នឹង គឺវាល្អណាស់។ (ពួកគាត់) ជាធនធានមនុស្សមួយដ៏មានតម្លៃណាស់ សម្រាប់ប្រទេសយើង»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «តែបើយើងគិតពីកម្លាំងការងារនិងការប្រើលក្ខធម្មជាតិទាំងស្រុង អត់មានគីមីទេ វាទុកបានយូរអង្វែង...និយាយទៅអំពីតម្លៃអំពីការងារ ហើយនិងរយៈពេលដែលទុកតកូនតចៅហ្នឹង គឺថា វាថ្លៃមែន តែវាក៏យ៉ាប់ធ្វើដែរ»។
លោកស្រីបន្ថែមថា ទាំងនោះរួមមានតម្លៃនៃការចេះដឹងរបស់ដូនតា ដែលបង្ហាញពីការផ្ទេរចំណេះដឹងរបស់ចាស់ៗពីបុរាណមកអ្នកជំនាន់ក្រោយ។ ប្រសិនបើការផ្ទេរចំណេះត្រូវបានបញ្ចប់ អ្នកជំនាន់ក្រោយនឹងមិនដឹងពីរបៀបធ្វើហូលបុរាណខ្មែរ។
វិទ្យាស្ថានវាយនភណ្ឌប្រពៃណីខ្មែរ ឬ Institute of Khmer Traditional Textiles ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងក្រុងសៀមរាប គឺជាអង្គការសំខាន់មួយដែលបន្តអនុវត្តការធ្វើហូលខ្មែបុរាណ ដោយប្រើវត្ថុធាតុដើមធម្មជាតិ។
នៅឆ្នាំ ១៩៩៥ លោក Kikuo Morimoto បានធ្វើដំណើរដោយជើងនិងម៉ូតូដើម្បីប្រមូលទិន្នន័យនៃចំនួនអ្នកដែលចេះត្បាញហូលបន្ទាប់ពីលោកត្រូវបាន UNESCO ទាក់ទងដើម្បីឲ្យប្រមូលទិន្នន័យពីសិប្បកម្មតម្បាញហូល និងអ្នកត្បាញហូលនៅប្រទេសកម្ពុជា។
លោក Kikuo Morimoto ដែលជាស្ថាបនិកអង្គការវិទ្យាស្ថានវាយនភណ្ឌប្រពៃណីខ្មែរ បានបង្កើតអង្គការនេះឡើង ដើម្បីរក្សាការពារសម្បត្តិវប្បធម៌ខ្មែរដ៏មានតម្លៃនេះ ក្រោយលោកដឹងថា អ្នកដែលចេះត្បាញហូលមិនមានច្រើន ហើយពួកគាត់មានវ័យជរា។
លោកបានប្រមែលប្រមូលយាយៗមួយចំនួន ដែលចេះត្បាញហូលមកពីខេត្តតាកែវ កណ្ដាល និងខេត្តមួយចំនួនទៀត ឲ្យមកធ្វើហូលនៅខេត្តសៀមរាប។
ទោះបីជាលោក Kikuo Morimoto បានលាចាកលោកនៅឆ្នាំ ២០១៧ ក៏ដោយ កិច្ចការអភិរក្សហូលខ្មែររបស់លោក នៅតែបន្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ អង្គការរបស់លោកនៅបន្តផលិតហូលខ្មែរបុរាណ និងបន្តបង្ហាត់បង្រៀនអ្នកជំនាន់ក្រោយ ឲ្យចេះត្បាញហូលបុរាណខ្មែរ។
អ្នកស្រី មុំ ឡាយ វ័យ ៦២ ឆ្នាំ គឺជាអ្នកចងគាធ និងអ្នកត្បាញហូលម្នាក់នៅក្នុងអង្គការនេះ។
អ្នកស្រី មុំ ឡាយ ដែលមានដើមកំណើតនៅខេត្តតាកែវនេះ មានកូនស្រីបួននាក់។ សព្វថ្ងៃកូនស្រីពីរនាក់របស់អ្នកស្រី កំពុងចងគាធនៅអង្គការនេះ ជាមួយអ្នកស្រី ខណៈកូនស្រីពីរនាក់ទៀតកំពុងរៀនសូត្រពីការចងគាធ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូអេ កាលពីចុងខែកក្កដា នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបថា អង្គការអ្នកស្រីត្បាញហូលប្រើវត្ថុធាតុដើមធម្មជាតិទាំងអស់។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖ «ចេះមកពីម៉ែតៗគ្នា។ ពួកគាត់រៀនមកពីខ្ញុំចេះតៗគ្នាពីរនាក់នោះ វានៅរៀនអត់ទាន់ចង ប៉ុន្តែម៉ែគាត់រៀនចង់គាត់ចេះដែរ»។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «សូត្រនេះទិញមកពីក្នុងស្រុក និងធ្វើខ្លួនឯងខ្លះ។ ចិញ្ចឹមកូននាងដែរ ប៉ុន្តែវាចេះតែងាប់មិនដឹងយ៉ាងម៉េចទេ»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា ហូលនៅអង្គការអ្នកស្រីធ្វើដោយដៃធ្វើដោយប្រើលក្ខធម្មជាតិ និងធ្វើពីសូត្រខ្មែរដ៏មានគុណភាព ហេតុដូចនេះហើយ ទើបហូលទាំងនេះមានតម្លៃខ្ពស់។
នៅអង្គការនេះហូលពិតានខ្លះ អាចមានតម្លៃលើសពី ២០០០ ដុល្លារ ប៉ុន្តែហូលនេះអាចត្រូវការពេលចងគាធ និងត្បាញលើសពីមួយឆ្នាំ។
អ្នកស្រីថាសព្វថ្ងែនេះអង្គការនេះព្យាយាមចិញ្ចឹមលក្ខ ប៉ុន្តែលក្ខទាំងនោះមិនរស់។
ដូចគ្នានឹងអ្នកស្រី មុំ ឡាយ ដែរ លោក ផេង សុផល លើកឡើងនូវការបារម្ភអំពីការអស់លក្ខធម្មជាតិ។
លោក សុផល និយាយថា៖ «លក្ខខ្មែរយើងដែលយើងប្រើនៅក្នុងសហគមន៍នេះរាល់ថ្ងៃ គឺលក្ខសល់ពីមុនទេ ប៉ុន្តែអាថ្មីវាអត់ទាន់មាន។ អញ្ចឹងនៅពេលដែលវាអស់ អាចាស់ហ្នឹង យើងមិនដឹងថាយើងយកលក្ខខ្មែរមកពីណាទៀត»។
លោកថា ការណ៍នេះគឺដោយសារតែប្រជាពលរដ្ឋឈប់ចិញ្ចឹមលក្ខ។ ហើយដើមម៉ាឃ្លឿដែលផ្លែរបស់វាយកមកធ្វើជាលក្ខធម្មជាតិ ក៏ត្រូវបានគេកាប់ចោលអស់ច្រើនដែរ។
ទោះបីជាមានការបារម្ភនិងការលំបាកក្នុងការរកទីផ្សារសម្រាប់ហូលពិដានយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក សុផល មានមោទនភាពចំពោះការងារនេះ។
«ខ្ញុំបង្កើតបានហូលមួយ ដែលជាហូលកម្រនៅក្នុងវិស័យហូល គឺយើងធ្វើក្បាច់មួយ ដែលនិយាយរឿងបីនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា គឺរឿងព្រះសូត្រត្រាស់ដឹងហើយនិងបរិនិពាន្ត។ រឿងបីហ្នឹងដាក់បញ្ចូលគ្នាទៅ ខ្ញុំដាក់ចំណងជើងរឿងបីនេះ ថាជារឿងរបស់ពិសាខបូជា»។
អ្នកស្រី ប៉ិច ផល្លី ដែលចាប់ផ្តើមត្បាញហូលជាមួយបងប្អូនតាំងពីវ័យជំទង់នោះ និយាយថា អ្នកស្រីនឹងបង្រៀនកូនស្រីឲ្យចេះត្បាញហូលដែរ។
«កូនខ្ញុំត្រូវតែបង្រៀនឲ្យចេះ[ត្បាញ] ហើយព្រោះខ្ញុំចង់ឲ្យ[គាត់]ចេះច្រើនមុខ»៕
