ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីបានទទួលឯករាជ្យពីការត្រួតត្រារបស់ប្រទេសហូឡង់នៅឆ្នាំ១៩៤៥ ក៏ប៉ុន្តែ ឥណ្ឌូណេស៊ីបានក្លាយជាប្រទេសកាន់កាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៨ នៅពេលដែលមេដឹកនាំផ្តាច់ការយោធាស៊ូហាតូបានចុះចេញពីតំណែងបន្ទាប់ពីកាន់អំណាចអស់រយៈពេល៣៣ឆ្នាំ។
ខែឧសភានេះកត់សម្គាល់ខួបឆ្នាំទី២០នៃការធ្វើកំណែទម្រង់ក្រោយការបញ្ចប់នៃរបបផ្តាច់ការ ហើយនឹងការពិសោធន៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន សកម្មជនឥណ្ឌូណេស៊ីជាច្រើនកំពុងពិនិត្យមើលការសន្យាទាំងឡាយ ក្នុងអំឡុងពេល២០ឆ្នាំកន្លងមកនេះដែលបានសម្រេចខ្លះនិងមិនបានសម្រេចខ្លះ។
ប្រធានាធិបតីស៊ូហាតូ ជាឧត្តមសេនីយ៍ម្នាក់ដែលបានដណ្តើមអំណាចនៅឆ្នាំ១៩៦៥បន្ទាប់ពីការសម្លាប់មនុស្សអស់ជិតមួយ១លាននាក់ដែលត្រូវបានគេសង្ស័យថា ជាពួកកុម្មុយនិស្ត ឆ្វេងនិយម បញ្ញវន្តនិងជនជាតិភាគតិច។ លោកបានដឹកនាំប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីដោយប្រើកណ្តាប់ដៃដែកអស់៣ទសវត្សរ៍។លោកបានធ្វើមជ្ឈការនិងបានធ្វើឲ្យប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីរីកចម្រើនលូតលាស់មួយចំនួន។ ក៏ប៉ុន្តែ បានបង្ក្រាបសិទ្ធិពលរដ្ឋហើយបានធ្វើឲ្យក្រុមគ្រួសាររបស់លោកមានបានដោយមានប្រាក់កាសរហូតដល់៣៥ពាន់លានដុល្លារ ជាវប្បធម៌ពុករលួយមួយដែលនៅញាំញីប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីមកដល់ពេលសព្វថ្ងៃនេះ។លោកបានចុះចេញពីដំណែងនៅថ្ងៃទី២១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៨បន្ទាប់ពីការតវ៉ាប្រឆាំងនិងកុបកម្មដ៏ធំរបស់និស្សិតដែលដៅលើការសម្លាប់ជនជាតិឥណ្ឌូណេស៊ីដើមកំណើតចិន និងការដាក់សម្ពាធមកពីប្រទេសលោកខាងលិចអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសទីម័រខាងកើត។
ក្រោយឆ្នាំ១៩៩៨ ការចាប់កំណើតនៃសេរីភាពនៃការនិយាយស្តីបានលើកទឹកចិត្តឲ្យមានបណ្តាញព័ត៌មានឯករាជ្យ ប៉ុន្តែក៏មានការកើនឡើងនូវសំឡេងមិនអត់ឱនដែរ ជាពិសេសមកពីពួកឥស្លាមជ្រុលនិយមដែលបានធ្វើឲ្យគំនិតរបស់ពួកគេមានអ្នកស្តាប់កាន់តែច្រើនឡើងជាងពេលណាទាំងអស់។ ការណ៍នេះមិនមែនជាការគាប់ជួនទេដែលក្រុមនោះមួយហៅថា រណសិរ្យអ្នកការពារឥស្លាមឬ Islamic Defenders Front បានត្រូវបង្កើតនៅឆ្នាំ១៩៩៨និងក្រុមប្រឹក្សាមូចាហ៊ីឌីនឥណ្ឌូណេស៊ីដែលផ្សព្វផ្សាយគម្ពី Sharia បានបង្កើតនៅឆ្នាំ២០០០។
លោកRichard Ohជាអ្នកនិពន្ធប្រលោមលោកនិងអ្នកផលិតខ្សែភាពយន្តឥណ្ឌូ ណេស៊ី ដែលបានរស់នៅសង្កាត់ Pluit ដែលមានជនជាតិចិនភាគច្រើនក្នុងតំបន់ភាគខាងជើងរដ្ឋធានីហ្សាការតានៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៨។ លោកបានរំលឹកឡើងវិញពីបរិយាកាសនៅទីនោះ។
លោកបានប្រាប់VOAថា៖ «ខ្ញុំបានស្ថិតនៅក្នុងចំណោមមនុស្សមួយក្រុមតូចដែលបានដាក់វេនគ្នាការពារផ្លូវចូលទៅកាន់បរិវេណរបស់យើង។ ក្នុងអំឡុងនៃការ យាមរបស់យើង ខ្ញុំបានឃើញផ្ទាល់នឹងភ្នែកជាលើកដំបូងនូវរថយន្តធំៗដែលដឹកពួកយុវជនអត់ពាក់អាវដែលបានដាក់ពួកគេចុះនៅពាសពេញតាមផ្លូវក្នុងសង្កាត់នោះ បានលួចប្លន់ ដុតនិងចាប់រំលោភស្រ្តីក្នុងអាគារ Apartmentនៅជិត Pasar Ikan»។
លោក Oh ដែលក្រោយមកបានសរសេរព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនោះក្នុងប្រលោមលោក២ដែលមានចំណងជើងថា «Pathfinder of Love និងThe Heart of the Night» បាននិយាយថា វាមិនមែនជាការងាយស្រួលដូចដែលនិយាយទេថា មិនមានសេរីភាពនៃការនិយាយស្តីនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកស៊ូហាតូហើយនឹងមានសេរីភាពពេញលេញក្នុងសម័យប្រជាធិបតេយ្យនេះ។
លោកបាននិយាយទៀតថា មានសិល្បៈដែលមិនគួរឲ្យជឿនិងមិនមានលក្ខណនយោបាយក្នុងអំឡុងនៃរបបផ្តាច់ការ។ ហើយក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោតតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានការរឹតបន្តឹងសិទ្ធិរបស់យើងសម្រាប់សេរីភាពនៃការនិយាយស្តី។ សព្វថ្ងៃនេះ មានច្បាប់ព័ត៌ មាននិងការជួញដូរតាមអេឡិចត្រូនិកដែលអាចដកហូតសិទ្ធិជនណាម្នាក់។សេរីភាពនៃការនិយាយស្តីក៏ត្រូវបានជំនួសដោយភាពមិនអត់ឱន ហើយសំខាន់ជាងនេះទៀត មានការមិនរវល់អើពើដល់ការរួមសាមគ្គីក្នុងសង្គម។
ក៏ប៉ុន្តែ លោក Andreas Harsono អ្នកស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ដែលធ្លាប់ធ្វើជាអ្នកយកព័ត៌មានហើយបានបង្កើតអង្គការសម្ព័ន្ធភាពអ្នកកាសែតឯករាជ្យឥណ្ឌូណេស៊ីបាននិយាយថា ខណៈដែលសេរីភាពព័ត៌មានមិនល្អឥតខ្ចោះក៏ដោយ សេរីភាពព័ត៌មានប្រាកដមានភាពប្រសើរឡើងចាប់តាំងពីការធ្វើកំណែទម្រង់មក។
លោកបាននិយាយថា «អង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏កំពុងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗដែរ»។បញ្ហាធំបំផុតក្នុងទស្សនៈរបស់លោកគឺថា «២០ឆ្នាំក្រោយមក ទំនាក់ទំនងរវាងសាសនាឥស្លាមនិងរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ីនៅតែមានបញ្ហា»។
លោក Harsonoនិយាយទៀតថា «ទាំងអស់នេះជាបញ្ហាប្រឈមដែលចលនាកំណែទម្រង់ឆ្នាំ៩៩មិនបានទទួលជោគជ័យគឺ ការលុបបំបាត់បទបញ្ញត្តការរើសអើងនិងស្ថាប័នរដ្ឋ រួមមានក្រសួងកិច្ចការសាសនា»។
ឥណ្ឌូណេស៊ីជាប្រទេសដែលមានអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមធំជាងគេបង្អស់ក្នុងពិភពលោក ក៏ប៉ុន្តែ គោរពសាសនាឥស្លាមដែលមានការអត់ឱនបានចុះខ្សោយបន្តិចម្តងៗអនុញ្ញាតឲ្យពួកក្រុមជ្រុលនិយមរៀបចំរបៀបវារៈនយោបាយចាប់តាំងពីកំណើនបទបញ្ញត្តទទួលឥទ្ធិពលពីច្បាប់ Sharia ដើម្បីឲ្យមានឥទ្ធិពលទៅលើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអភិបាលក្រុងហ្សាការតាឆ្នាំ២០១៧នៅពេលដែលអភិបាលក្រុងនេះដែលជាអ្នកកាន់គ្រឹស្តសាសនាបានជាប់ពន្ធនាគារដោយសារអ្វីដែលហៅថាការប្រមាថមើលងាយសាសនាឥស្លាម។
ជាងនេះទៀត ទោះបី២០ឆ្នាំក្រោយមកបន្ទាប់ពីការធ្វើកំណែទម្រង់ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើនក្នុងរយៈពេលថ្មីៗនេះក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីមិនបានដោះស្រាយ។ គេនៅមិនទាន់អាចពិភាក្សាការសម្លាប់មនុស្សដ៏ច្រើននៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៦៥ដល់៦៦ដែលបានបើកផ្លូវដើម្បីលោកស៊ូហាតូកាន់អំណាច។ សូម្បីតែប្រធានាធិបតីនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះគឺ លោក Joko Widodo ឬ Jokowiដែលមិនមែនជាប្រធានាធិបតីឡើងកាន់អំណាចដោយការដណ្តើមអំណាចខាងយោធាក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីក៏ដោយ ក៏មិនអាចធ្វើឲ្យសម្រេចជោគជ័យខាងសិទ្ធិមនុស្សដែរ។នេះតាមលោកស្រី Maria Sumarsih ដែលរៀបចំកម្មវិធីការតវ៉ាដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំសប្តាហ៍នៅក្នុងរដ្ឋធានីហ្សាការតា។
លោកស្រីបាននិយាយថា៖ «ប្រធានាធិបតីJokowi បានតាំងចិត្តដើម្បីដោះស្រាយករណីនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដ៏ធ្ងន់ធ្ងរហើយនឹងបញ្ចប់និទណ្ឌភាពសម្រាប់ពួកគេ ក៏ប៉ុន្តែ មិនដែលមានវិធានការជាក់លាក់ដើម្បីដឹងឮអំពីបញ្ហានេះទេ។ ហើយការតែងតាំងលោក Wiranto ដែលត្រូវបានគេសង្ស័យប្រព្រិត្តការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដ៏ធ្ងន់ធ្ងរក្នុងប្រទេសទីម័រខាងកើត បានក្លាយជារដ្ឋមន្រ្តីខាងសម្របសម្រួលកិច្ចការខាងនយោបាយនិងសន្តិសុខនិងការតែងតាំងឧត្តមសេនីយ៍ជាន់ខ្ពស់ដើម្បីកាន់ដំណែងសំខាន់ៗនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលជាភស្តុតាងនៃការវិលត្រឡប់នៃមិត្តភក្តិដ៏ជិតស្និទ្ធរបស់លោកស៊ូហាតូមុនសម័យកែទម្រង់»។
២០ឆ្នាំក្នុងសករាជថ្មីនេះ ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីមិនមែនមិនមានបញ្ហានោះទេ។ក៏ប៉ុន្តែ ឥណ្ឌូណេស៊ីជាប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យធំទី៣របស់ពិភពលោកនៅពេលសព្វថ្ងៃនេះ ហើយបានបង្ហាញនូវការឆាប់ងើបឡើងគួរឲ្យកត់សម្គាល់់។
យុទ្ធនាការយូរយារណាស់មកហើយប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយដែលបានបន្តញាំញីប្រទេសនោះបានឃើញការបំបែកភាពទាល់ច្រកកាលពីខែមេសានៅ ពេលដែលលោក Setya Novanto អតីតប្រធានអង្គការនីតិបញ្ញត្តិឥណ្ឌូណេស៊ីបានត្រូវតុលាការកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ១៥ឆ្នាំចំពោះការលួចបន្លំប្រាក់ បន្ទាប់ពីការប្រឹងប្រែងអស់ពេលរបស់ពួកមន្រ្តី។
លោកNovantoជាអ្នកនយោបាយជាន់ខ្ពស់ម្នាក់របស់ឥណ្ឌូណេស៊ីដែលត្រូវបានរកឃើញថា មានទោសពីរឿងពុករលួយ។ រឿងក្តីនេះបានត្រូវគេមើលឃើញជាទូទៅថាជាចំណុចរបត់ក្នុងការខំប្រឹងប្រែងដើម្បីដោះស្រាយអំពើពុករលួយក្នុងប្រទេស។
លោក Adnan Topan Husodo នៃអង្គការឃ្លាំមើលអំពើពុករលួយឥណ្ឌូណេស៊ីបាននិយាយថា «ការសម្រេចកាលពីពេលថ្មីៗនេះប្រឆាំងនឹងលោក Novanto ជាព្រិត្តិការណ៍ថ្មីពិតប្រាកដមួយចំពោះការខំប្រឹងប្រែងប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី»៕
ប្រែសម្រួលដោយ ជឹង ប៉ូជីន
