នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារនេះ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាសហការជាមួយក្រសួងអប់រំ និងសហភាពអឺរ៉ុប បានរៀបចំវគ្គបណ្តុះបណ្តាលមួយដល់គ្រូមូលដ្ឋាន និងសាស្រ្តាចារ្យជាង១០០នាក់ មកពីមហាវិទ្យាល័យ និងសាកលវិទ្យាល័យទូទាំងប្រទេសស្តីពីការបង្រៀនប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរក្រហមនៅកម្ពុជា (១៩៧៥-១៩៧៩) ដើម្បីបន្តអប់រំពលរដ្ឋខ្មែរឲ្យយល់ដឹងអំពីការចាប់ផ្តើមនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬរបបខ្មែរក្រហម និងការដួលរលំទៅនៃរបបនេះ និងការបង្កើតសាលាក្តីខ្មែរក្រហម។
លោក វ៉ាន់ថាន់ ពៅដារ៉ា នាយករងនៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ប្រាប់ VOA ក្នុងវគ្គបណ្តុះបណ្តាលនោះថា គម្រោងនៃវគ្គបណ្តុះបណ្តាលការបង្រៀននេះគឺជាកិច្ចប្រឹងប្រែងនៃការផ្តល់សំណងផ្លូវចិត្តសម្រាប់ជនរងគ្រោះក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ដែលបានស្នើដោយម្ចាស់ជំនួយសាលាក្តីខ្មែរក្រហម។ លោកបន្តថា វគ្គបណ្តុះបណ្តាលនេះនឹងបង្កើនសមត្ថភាពសាស្រ្តាចារ្យក្នុងការបង្រៀនសិស្សពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ព្រមទាំងជំរុញឲ្យមានការចងចាំប្រវត្តិសាស្រ្ត និងព្យាបាលផ្លូវចិត្តជនរងគ្រោះដែលបានឆ្លងកាត់របបខ្មែរក្រហម ៣ឆ្នាំ ៨ខែ ២០ថ្ងៃ។
លោកបានលើកឡើងថា៖
«ការបង្រៀននេះអាចជួយឲ្យគាត់សប្បាយ ជាសះស្បើយរបួសផ្លូវចិត្ត អាចជួយដល់ការទប់ស្កាត់កុំឲ្យអំពើឧក្រិដ្ឋ អំពើឃោរឃៅ ឬក៏អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ហ្នឹងកើតឡើងម្តងទៀត ព្រោះដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីគាត់ឆ្លងកាត់រួចហើយ អីចឹង គាត់ចង់ឲ្យមានការទប់ស្កាត់។ អីចឹង ការបង្រៀនគាត់យល់ថា ជាផ្នែកមួយនៃការទប់ស្កាត់ដ៏មានប្រសិទ្ធភាព អាចធ្វើឲ្យសង្គមជាតិយើងមានការផ្សះផ្សារ ធ្វើឲ្យមានការអត់ឱនគ្នាទៅវិញទៅមក ធ្វើឲ្យមានសន្តិភាពក្នុងប្រទេសដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស ហើយនឹងនីតិរដ្ឋ»។
លោក វ៉ាន់ថាន់ ពៅដារ៉ា បន្ថែមថា វគ្គបណ្តុះបណ្តាលនេះធ្វើឡើងជាលើកទី២ ដែលសរុបមានគ្រូមូលដ្ឋាន និងសាស្រ្តាចារ្យបង្រៀនមុខវិជ្ជា សីលធម៌ អក្សរសាស្រ្តខ្មែរ និងប្រវត្តិវិទ្យា ប្រមាណជាជាង៣០០០នាក់។ គ្រូបង្រៀន និងសាស្រ្តាចារ្យទាំងនោះ នឹងបង្រៀនតាមម៉ោងដែលក្រសួងអប់រំបានកំណត់ និងតាមកម្មវិធីសិក្សាដែលមានស្រាប់ ព្រមទាំងផ្សព្វផ្សាយចំណេះដឹងអំពីរបបខ្មែរក្រហមទៅកាន់សិស្សតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។
លោកស្រី ជា វណ្ណី មន្រ្តីស្រាវជ្រាវនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាសាស្រ្តាចារ្យបង្រៀនតាមសាកលវិទ្យាល័យ ដែលបានចូលរួមក្នុងវគ្គបណ្តុះបណ្តាលនោះ បានលើកឡើងថា ការបង្រៀនសិស្ស និស្សិតពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃរបបខ្មែរក្រហម មានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការផ្តល់ចំណេះដឹងពិតដល់សិស្សនិស្សិត ឲ្យដឹងពីប្រវត្តិសាស្រ្តពិតក្នុងអតីតកាល។ លោកស្រីបន្ថែមថា វគ្គបណ្តុះបណ្តាលនេះបានពង្រឹងសមត្ថភាពដល់គ្រូ និងសាស្រ្តាចារ្យ ក្នុងការបង្រៀនឲ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព និងភាពច្បាស់លាស់។
លោកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«នៅពេលដែលមានការបណ្តុះបណ្តាលសាស្រ្តាចារ្យបន្ថែមដូច្នេះ គឺសាស្រ្តាចារ្យកាន់តែមានទុនកាន់តែខ្លាំងដើម្បីបណ្តុះបណ្តាលសិស្ស និស្សិតរបស់យើងហ្នឹងឲ្យគាត់មានចំណេះដឹងពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាប្រវត្តិសាស្រ្ត ជាពិសេសគឺប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏ជូរចត់នាសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនេះតែម្តង ព្រោះជាសម័យកាលមួយដែលយើងនឹកស្មានមិនដល់ថា កម្ពុជាបានធ្លាក់ដល់ចំណុចនោះ ព្រោះជាសម័យកាលមួយដែលយើងត្រូវតែចងចាំគ្រប់គ្នា ហើយកុំឲ្យដានប្រវត្តិសាស្រ្តហ្នឹងវាជាន់ទៅសម័យមុខតទៅទៀត»។
សាលាក្តីខ្មែរក្រហមត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោមជំនួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីឆ្នាំ២០០៦ ក្នុងគោលបំណងស្វែងរកការណ៍ពិត និងយុត្តិធម៌ ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ដែលកើតមានឡើងក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ដឹកនាំដោយបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ឬដែលគេស្គាល់ថា ជាក្រុមខោអាវខ្មៅខ្មែរក្រហម។
សាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានជំនុំជម្រះ និងផ្តល់សំណងដល់ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីជាសំណងផ្លូវចិត្ត និងសំណងសមូហភាព តាមរយៈការទទួលស្គាល់ជនរងគ្រោះជាដើមបណ្តឹង ការសាងសង់ស្តូបរំឭកវិញ្ញាណក្ខន្ធ ការបញ្ចូលកម្មវិធីផ្សព្វផ្សាយ និងអប់រំជាដើម។
បើទោះបីជាសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានសម្រេចផ្តល់ជាសំណងសមូហភាពដល់ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីដែលជាជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហមក៏ដោយ ប៉ុន្តែក្រុមដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីជាច្រើននៅតែទាមទារឲ្យតុលាការផ្តល់គំរូសំណងដល់បុគ្គល ជាទឹកប្រាក់សម្រាប់ជនរងគ្រោះម្នាក់ៗ។
លោក ប៊ូ ម៉េង តំណាងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ប្រាប់ VOA ថា លោកគាំទ្រឲ្យមានវគ្គបណ្តុះបណ្តាលដែលជាសំណងសមូហភាពសម្រាប់ជនរងគ្រោះ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកនិយាយថា លោកនៅតែបន្តទាមទារសំណងរដ្ឋប្បវេណីជាទឹកប្រាក់ ដល់បុគ្គលជាដើមបណ្តឹងម្នាក់ៗ។
«ត្រូវតែមានសំណងជាបុគ្គលដើម្បីផ្សះផ្សាផ្លូវចិត្ត។ ឧទាហរណ៍ដូចជាអង្កាល់សម្តេច ហ៊ុន សែន ក៏គាត់បានសងសំណងជាបុគ្គលដល់អ្នកដែលស្លាប់នៅកោះពេជ្រដែរ។ នេះជាគំរូមួយដែរតើ! ហេតុអីក៏តុលាការអ.វ.ត.ក.ហ្នឹងមិនយកគំរូតាម? ខ្ញុំមានការខកចិត្តសម្បើមណាស់ចំពោះបញ្ហាហ្នឹង ពីតុលាការសាលាក្តីហ្នឹង»។
លោក នេត្រ ភក្រ្តា អ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហម បានប្រាប់ VOA ថា សាលាក្តីខ្មែរក្រហមទើបតែបិទបញ្ចប់ការជំនុំជម្រះសំណុំរឿង០០២/០២ កាលពីខែមីនាកន្លងទៅ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីក្នុងសំណុំរឿង០០១រហូតដល់០០៤ មានចំនួនសរុបប្រមាណជា៦ពាន់នាក់។
លោក នេត្រ ភក្រា្ត បានបន្ថែមថា សាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានសម្រេចផ្តល់តែសំណងផ្លូវចិត្ត និងសំណងសមូហភាពដល់ជនរងគ្រោះប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកឯការទាមទារសំណងជាទឹកប្រាក់សម្រាប់បុគ្គល សាលាក្តីមិនអាចផ្តល់ឲ្យតាមការចង់បានរបស់ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីនោះទេ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖
«យោងតាមវិធានផ្ទៃក្នុងនៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហម គឺតុលាការយើងមិនអាចផ្តល់សំណងជាសំណងដល់បុគ្គលម្នាក់ៗបានទេ ជាថវិកាសម្រាប់បុគ្គលម្នាក់ៗទេ ដោយសារតែជនរងគ្រោះក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនេះមានចំនួនច្រើនលាននាក់ អីចឹងយើងមិនអាចផ្តល់សំណងជាបុគ្គលទេ បើទោះបីជាប្រជាពលរដ្ឋដែលបានដាក់ពាក្យតាំងខ្លួនហ្នឹងស្នើសុំយ៉ាងណាក្តី»។
សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ដែលកំពុងបន្តការជំនុំជម្រះទោសមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ និងអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតក្នុងសំណុំរឿង០០២ វគ្គ២ លើបទឧក្រិដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរជាច្រើនទៀត បានកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមពីរនាក់គឺ នួន ជា បងធំទី២ និងជាអតីតប្រធានរដ្ឋសភា និង ខៀវ សំផន អតីតប្រមុខរដ្ឋ ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារមួយជីវិតក្នុងសំណុំរឿង០០២ វគ្គ១ ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងសម្លាប់អ្នកសាធារណរដ្ឋ។ សាលាក្តីកូនកាត់មួយនេះក៏កំពុងតែចាត់ការកាត់ក្តីសំណុំរឿង០០៣ និង០០៤ ប្រឆាំងនឹងមេដឹកនាំថ្នាក់ក្រោម ឬថ្នាក់តំបន់នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ៕
