សំណុំរឿងចម្រូងចម្រាស់ពីរឬសំណុំរឿង០០៣និង០០៤ដែលមានជនសង្ស័យ ប្រាំនាក់ ហាក់ដូចជារីកចម្រើនបន្តិចក្រោយពីតុលាការខ្មែរក្រហមបានតែងតាំង មេធាវីពីររូបសម្រាប់សំណុំរឿង០០៣ ហើយនឹងការបង្ហាញសាធារណៈជន នូវទីតាំងឧក្រិដ្ឋកម្ម១៤កន្លែងសម្រាប់សំណុំរឿង០០៤ ដែលត្រូវបានធ្វើឡើង ដោយសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតបរទេសគឺលោក ម៉ាក ហាមិន (Mark Harmon) តែម្នាក់ឯង និងមិនឃើញមានការចូលរួមពីសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតជាតិគឺ លោក យូ ប៊ុនឡេង។
ក្រុមអ្នកវិភាគជាតិនិងអន្តរជាតិមួយចំនួនក្នុងប្រទេស កម្ពុជានិងសរអាសង្ស័យថាអនាគតនៃសំណុំរឿងទាំងពីរនឹងជាប់គាំងហើយ នឹងខ្វែងគំនិតគ្នាដូចពេលមុនទៀត រវាងសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតកម្ពុជានិង សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតបរទេស។
លោកបណ្ឌិត ចន ស៊ីយ៉ូស៊ីយ៉ារី (John Ciorciari) សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកគោលនយោ បាយសាធារណៈ Gerald Ford School of Public Policy នៃសាកលវិទ្យាល័យ University of Michigan អះអាងថាដំណើរការសំណុំរឿងទាំងពីរនេះអាចប្រព្រឹត្ត ទៅបាន ហើយមិនជាប់គាំង លុះត្រាតែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងភាគីកម្ពុជាក្នុង តុលាការ ផ្តល់កិច្ចសហការជាមួយភាគីអសបពិតប្រាកដ ហើយមិនប្រើប្រាស់ ការបកស្រាយច្បាប់ដែលកម្ពុជាមានប្រៀបជាស្រេចនោះជាឧបសគ្គ។
«ដូច្នេះ មានកន្លែងជាច្រើនដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានសិទ្ធិទប់ស្កាត់ដំណើរ ការទៅមុខនៃសំណុំរឿង០០៣និង០០៤តាមរយៈប្រព័ន្ធដ៏ស្មុគស្មាញនេះ»។
លោកបណ្ឌិត ចន ស៊ីយ៉ូស៊ីយ៉ារី និងអ្នកឃ្លាំមើលនៅកម្ពុជាបានពន្យល់បន្ថែមពី ដំណើរការនីតិវិធីត្រួសៗថាថ្វីត្បិតតែច្បាប់ចែងថាសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត បរទេសមានសិទ្ធិស៊ើបអង្កេតដោយគ្មានការរារាំងមែនតែការមិនចូលរួម សហការរបស់សហចៅក្រមកម្ពុជាធ្វើឲ្យមានការរំខានដល់សមត្ថភាពនៃការ ស៊ើបអង្កេតរបស់ចៅក្រមបរទេសនិងការគាំទ្រផងដែរ។
លោកអះអាងដែរថា សហព្រះអាជ្ញាកម្ពុជាអាចមិនចូលរួមនៅពេលធ្វើដីកាសន្និដ្ឋានស្ថាពរដើម្បី ចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការឬចាប់ខ្លួនជនជាប់ចោទ ហើយសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត កម្ពុជាអាចជ្រើសរើសមិនចូលរួមដូចគ្មាដែរ។ ពេលនោះនឹងមានការគាំងដំណើរ ហើយនឹងមានការបែងចែករវាងភាគីអសបនិងកម្ពុជា។ បន្ថែមលើនេះលោក អះអាងថា នៅពេលដោះស្រាយវិវាទចៅក្រមខាងភាគីកម្ពុជាបីរូបក្នុងអង្គបុរេ អាចជំទាស់ឬមិនជំទាស់ដោយការរកសំឡេងភាគច្រើនដាច់ខាតមិនបាន ហើយធ្វើឲ្យភាគីអន្តរជាតិគ្មានសំឡេងគាំទ្រគ្រប់ចំនួន។
ដូច្នេះសំណុំរឿងនេះ នឹងនៅជាប់គាំងដោយការមិនសហការក្នុងការចាប់ខ្លួនជនជាប់ចោទដោយសារ អាជ្ញាធរដែលជាអ្នកអនុវត្តការចាប់ខ្លួនអាចយកលេសថាគ្មានភាពស្របច្បាប់ គតិយុត្តដែលមានន័យថាគ្មានការចូលរួមពីចៅក្រមខ្មែរ។
លោកស្រី ក្លែរ ដាហ្វ៊ី (Clair Duffy) អ្នកឃ្លាំមើលសាលាក្តី្តខ្មែរក្រហមនៃអង្គការ ច្បាប់របស់ស.រ.អ.មួយឈ្មោះ Open Society Justice Initiative បានហៅដំណើរ ការទៅមុខក្នុងសំណុំរឿង០០៣និង០០៤ថាជាជំហ៊ានតូចតាចដោយសារលោក យូ ប៊ុនឡេងមិនបានចូលរួមក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានអំពីទីតាំងកាប់សម្លាប់ សម័យខ្មែរក្រហមសម្រាប់សំណុំរឿង០០៤ ជាមួយនឹងដៃគូររបស់លោកគឺ សហចៅក្រមបរទេស។ លោកស្រីបានបន្ថែមថារឿងនេះហើយដែលគេមិនដឹងពីជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅខាងក្រោយឆាកថាតើចង់ឲ្យសំណុំ រឿងទាំងពីរនេះដំណើរការទៅមុខឬមិនចង់នោះ។
«ខ្ញុំគិតថាចំពោះសំណុំរឿងទាំងនេះ នៅពេលចាប់ផ្តើមដំណើរការឆ្ពោះទៅកាន់ សវនាការជាឧទាហរណ៍នឹងត្រូវការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាក់លាក់ពីរដ្ឋាភិបាល កម្ពុជា»។
លោកស្រីថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះដោយយោងទៅលើការសហការទាក់ទងនឹងការចាប់ ខ្លួន ជនជាប់ចោទនិងការហៅមកសាកសួរជាដើម។
សំណុំរឿង០០៣ និង០០៤ មានជនសង្ស័យប្រាំនាក់ដែលជាអតីតកម្មាភិបាល ខ្មែរក្រហមថ្នាក់កណ្តាលដែលកំពុងរស់នៅយ៉ាងមានសេរីភាពក្រោមអ្វីមូយ ដែលរដ្ឋាភិបាលយកធ្វើជាថ្នូរនឹងសន្តិភាព។ ពួកគេទាំងនោះត្រូវសហព្រះរាជ អាជ្ញាចោទប្រកាន់ជាបឋមកាលពីឆ្នាំ២០០៨ ថាមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការកាប់ សម្លាប់ ការបង្ខំឲ្យធ្វើការហួសកម្លាំង និងការបង្អត់អាហារជាដើម នៅចន្លោះ ឆ្នាំ១៩៧៥ និង១៩៧៩ នៅពេលពួកគេគ្រប់គ្រងតំបន់ពាយព្យតំបន់មជ្ឈឹម និងតំបន់ផ្សេងៗទៀត។ ជនសង្ស័យទាំងប្រាំនាក់គឺលោក ស៊ូ ម៉េត លោក មាស មុត ក្នុងសំណុំរឿង០០៣ និងសំណុំរឿង០០៤ មានអ្នកស្រី អ៊ឹម ចែម លោក យឹម ទិត ហៅតាទិតនិងលោក អោម អាន ហៅ តា អាន។ ជនសង្ស័យបីរូបក្នុង ចំណោមប្រាំរូបគឺអ្នកស្រី អ៊ឹម ចែម តា អាននិង លោក មាស មុតបានបដិសេធ ក្នុងកិច្ចសម្ភាសជាមួយវីអូអេជាបន្តបន្ទាប់ថាមិនបានជាប់ទាក់ទិនដូចការចោទ ប្រកាន់របស់សហព្រះរាជអាជ្ញានោះទេ។ ចំណែកជនសង្ស័យពីររូបទៀតគឺ លោក ស៊ូ ម៉េត និងតាទិត មិនទាន់អាចទាក់ទងបានទេទោះជាវីអូអេព្យាយាម ជាច្រើនលើក កាលពីឆ្នាំទៅមុនពេលសំណុំរឿងនេះត្រូវគេដំណើរការឡើងវិញបន្ទាប់ពីមានបញ្ហាចម្រូងចម្រាស់ដែលធ្វើឲ្យមានសហចៅក្រមបរទេសលាឈប់ពីមុខដំណែងជាបន្តបន្ទាប់ដោយសារថាមានការជ្រៀតជ្រែកផ្នែកនយោបាយ និងគ្មានកិច្ចសហការពីភាគីកម្ពុជានោះ។
លោក ឡាត់ គីមន្ត្រីសម្របសម្រួលកិច្ចការសាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមនៃ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកអះអាងថាដំណើរការនៃសំណុំរឿង០០៣និង០០៤ មិនគួរជាប់គាំងដំណើរដូចមុនហើយមានការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ប្រឆាំង គ្នារវាងសហចៅក្រមបរទេសនិងសហចៅក្រមខ្មែរនោះទេ។
«តែរឿងនេះ ជារឿងមួយដែលយើងកត់សម្គាល់ឃើញដូចជាចៅក្រមមុនដែល បានលាឈប់អញ្ចឹងគឺមានន័យថាចុះហត្ថលេខាតែចៅក្រមភាគីអន្តរជាតិ។ តែ ចំណុចទាំងអស់នេះយើងកត់សម្គាល់ឃើញថាត្រូវគ្នា តែហាក់បីដូចជាមិនទាន់ ស៊ីសង្វាក់គ្នាយ៉ាងម៉េចទៅលើបញ្ហាជំហរនៅក្នុងការជំរុញឲ្យសំណុំរឿងទាំងនេះ ឲ្យឆ្ពោះទៅមុខពិតប្រាកដ»។
សហព្រះរាជអាជ្ញាបរទេសបានចោទប្រកាន់ជនសង្ស័យសំណុំរឿង០០៣និង ០០៤តែម្នាក់ឯងកាលពីខែវិច្ឆការឆ្នាំ២០០៨ ពេលសហព្រះរាជអជ្ញាជាតិមិនព្រម ចូលរួម។ ហើយការស៊ើបអង្កេតសំណុំរឿងទាំងពីរនេះកន្លងមកក៏មិនមានការ ចូលរួមពីភាគីកម្ពុជាដែរ ដែលគេគិតថាជាឧបសគ្គពេលចេញដីការសន្និដ្ឋាន ស្ថាពរ ឬការចាប់ខ្លួននិងឃុំខ្លួនជនចាប់ចោទ និងដំណើរការស៊ើបអង្កេតហើយ នឹងដំណើរការនីតិវិធីផ្សេងៗទៀត។
លោកបណ្ឌិត ចន ស៊ីយ៉ូស៊ីយ៉ារី បានព្រមានថាបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុញ្ញាតឲ្យ សំណុំរឿង០០៣និង០០៤ដំណើរការទៅមុខ នោះជាការបញ្ជាក់ថាសាលាក្តី ខ្មែរក្រហមធ្វើកិច្ចការឯករាជ្យនិងជាការកត់សម្គាល់ជាសំខាន់ចំពោះច្បាប់ គតិយុត្តិ។
«នេះជាការសាកល្បងផងដែរចំពោះប្រទេសកម្ពុជា។ មន្ត្រីកម្ពុជាបានបង្អាក់ ដំណើរការជាសាធារណៈជាច្រើនលើក ហើយបានបន្សល់ទុកការចាប់អារម្មណ៍ សម្រាប់អ្នកវិនិយោគអន្តរជាតិ សម្រាប់សកម្មជនសង្គមស៊ីវិលនិងពលរដ្ឋកម្ពុជា ថា រដ្ឋាភិបាលនេះគិតតែជ្រៀតជ្រៀកក្នុងដំណើរការតុលាការ។ នេះមិនមែនជា កេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អសម្រាប់កម្ពុជាទេ»។
ក៏ប៉ុន្តែលោក ឡាត់ គីមានការសាទរ ខ្លះៗដែរចំពោះការប្រកាសរបស់សហ ចៅក្រមស៊ើបអង្កេតពីភាគីអន្តរជាតិជាសាធារណៈដើម្បីឲ្យជនរងគ្រោះ ទាក់ទងអង្គភាពជនរងគ្រោះនៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហមដើម្បីដាក់ពាក្យប្តឹង ឬសាក្សីអាច ផ្តល់ភស្តុតាងទាក់ទងនឹងសំណុំរឿងបន្ថែមនេះ។
«ក្រោយពេលបានសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននេះបើសិនណាជាសាលាក្តីមាន ចេតនា ឬមួយក៏ចង់ឲ្យមានការចូលរួមរបស់ជនរងគ្រោះក្នុងនាមជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីដែលមានបរិមាណដូចសំណុំរឿង ០០២ វាគួរតែអង្គភាពជនរងគ្រោះ ទេដែលត្រូវទៅកាន់តំបន់វិសាលភាពដែលបានប្រកាសបន្ថែមនេះដើម្បីផ្សព្វ ផ្សាយ ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទៅអាចចូលរួមតាំងខ្លួនជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីតាម ទីតាំង ដែលបានបន្ថែមនេះ»។
លោក ភីធ័រ ម៉ាក់ហ្គ្វយអឺ (Peter Maguire) អ្នកនិពន្ធសៀវភៅអំពីរឿងខ្មែរក្រហ មហើយជាសាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យមួយក្នុងប្រទេសអាមេរិកអះអាង ថាអសបគួរប្រើធនធានផ្តោតការកាត់ទោសក្នុងសំណុំរឿង០០២ ដែលកំពុង ជួបឧបសគ្គដោយសារការលាឈប់របស់ក្រុមមេធាវីការពារជនជាប់ចោទនួន ជា និងបញ្ហាដោះសា្រយឧបសគ្គផ្សេងៗក្នុងសំណុំរឿងនេះ មុននឹងចាត់ការសំណុំ រឿងបន្ថែម០០៣និង០០៤ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែនបានបញ្ជាក់ ច្បាស់ថាមិនអនុញ្ញាតឲ្យមាននោះ។
«អសបព្យាយាមបង្កើតការតតាំងដើម្បីឲ្យពួកគេអាចចាកចេញពីតុលាការនេះ។ តែខ្ញុំគិតថាវាជាសោកនាដកម្ម ប្រសិនបើគេចំណាយលុយជិត៣០០រយលាន ដុល្លារហើយមិនអាចបញ្ចប់ការកាត់ទោសមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមដោយ ជោគជ័យនោះ»។
សាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមដែលចូលរួមដោយអសបធ្លាប់រងការរិះគន់ពីអំពើពុករលួយនិងការជ្រៀតជ្រែកផ្នែកនយោបាយកំពុងខ្វះខាតថវិកាច្រើនក្នុងការដំណើរការនៃកាត់ទោស សំណុំរឿង០០២ ដែលមានមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមជាន់ខ្ពស់បីនាក់ជាប់ចោទពីបទកាប់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរជាង១លាន៧សែននាក់ក្នុងទសវត្សរ៍១៩៧០។
