«...គេចងបណ្តើរ យកទៅទាំងខ្សែៗ សម្លាប់ចោលទាំងរណ្តៅៗ ដូចសត្វធាតុ ស្លាប់ដូចសត្វតិរច្ឆាន ស្លាប់ទាំងបិទភ្នែកមិនជិត ស្លាប់យ៉ាងអាណោចអាធម ទុកឲ្យអ្នកដែលនៅរស់ រងនូវការស្រណោះអាឡោះអាល័យ ព្រឺព្រួច តក់ស្លុត បាក់ស្មារតី»។
ស្រ្តីវ័យប្រមាណ ៤០ ឆ្នាំផ្លាយ បានអានវិយោគកថានេះក្នុងទិវាជាតិនៃការចងចាំដែលបានរំលឹកដល់អតីតជនរងគ្រោះដោយរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ដោយក្តីរំជួលចិត្តនិងសោកសៅ។
សាលារាជធានីភ្នំពេញបានប្រារព្ធទិវាជាតិនៃការចងចាំថ្ងៃទី ២០ ខែឧសភា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ទិវានេះដែលកាលពីអំឡុងទសវត្សរ៍ទី ៨០ ត្រូវគេហៅថាជាទិវានៃការចងកំហឹងចំពោះពួកខ្មែរក្រហម ចំពោះអំពើឃោរឃៅរបស់ពួកគេ ដែលបានបង្កឲ្យប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាស្លាប់ដោយការសម្លាប់ ការបង្អត់អាហារ និងការធ្វើពលកម្មហួសកម្លាំង យ៉ាងតិច ១,៧ លាននាក់។
ការរំឭកឡើងវិញនូវស្ថានភាពខ្មៅងងឹតនេះ បានប្រព្រឹត្តទៅនៅមជ្ឈមណ្ឌលប្រល័យពូជសាសន៍ជើងឯក ដែលជាសារមន្ទីរដ៏ធំមួយនៅភាគនិរតីនៃទីក្រុងភ្នំពេញ។
លោកសុទ្ធ យីម វ័យ ៦១ ឆ្នាំ ជាអ្នកភូមិមួយរូបនៅសង្កាត់ក្រាំងពង្រ ខណ្ឌដង្កោ។ លោកត្រូវពួកខ្មែរក្រហមជម្លៀសឲ្យរស់នៅក្នុងកងចល័តក្នុងខេត្តកណ្តាល។ លោកបានរំលឹកពីទិដ្ឋភាពដែលលោកបានជួបប្រទះ ក្នុងគ្រាកាលនោះលោកមានវ័យជាយុវជនពេញកម្លាំងពលកម្ម។
«សាលារៀនក៏អត់មានដែរ កាលពីជំនាន់ប៉ុល ពត អត់មានបង្រៀន អត់មានឲ្យយើងរៀនបានទេ។ ចុះបើមានអ្នកចេះណាបង្រៀន អត់ផងហ្នឹង បើវាយក វាយកអ្នកចេះទៅវាយចោលអស់ហើយហ្នឹង រួចទៅរៀនស្អីទៅ»។
ទំនងជាដោយសារធ្លាប់ឆ្លងកាត់ការលំបាកនាសម័យខ្មែរក្រហម លោកសុទ្ធ យីម បានថ្លែងការពារការគ្រប់គ្រងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ថាជារបបមួយមិនបានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដូចសម័យខ្មែរក្រហមនោះទេ។
របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ពួកខ្មែរក្រហមត្រូវផ្តួលរំលំ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ក្រោមការគាំពារដោយកងទ័ពវៀតណាម។
ក្នុងពិធីនៅថ្ងៃនេះ មានការសម្តែងសិល្បៈដែលបង្ហាញពីការធ្វើទារុណកម្ម និងការវាយសម្លាប់ចោលរបស់ក្រុមខ្មែរក្រហមដែលស្លៀកពាក់ខ្មៅ។ រីឯប្រជាពលរដ្ឋរងគ្រោះក៏ស្ថិតក្នុងសម្លៀកបំពាក់ខ្មៅដែរ។
ពិធីដដែលនេះមានការសូត្រមន្ត បង្សុកូលជូនវិញ្ញាណខន្តដល់ជនរងគ្រោះដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ដោយឡែកមានជនរងគ្រោះប្រមាណ ២ ម៉ឺននាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅមជ្ឈមណ្ឌលប្រល័យពូជសាសន៍ជើងឯកនេះ។
លោករ៉ុង ឈុន ដែលជាអតីតសមាជិកគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត មកពីខាងកូតា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និយាយថា កម្ពុជានាពេលនេះ កំពុងជាប់ផុងក្នុងវិបត្តិនយោបាយ ក្រោយពីការរំលាយគណបក្សប្រឆាំង។
«យើងមើលឃើញថា កម្ពុជាយើងជួបវិបត្តិ ជួបវិបត្តិនយោបាយ ហើយដែលអ្នកកាន់អំណាចបានផាត់ ដូចថា ផាត់អ្នកប្រឆាំងចេញពីឆាក មិនឲ្យចូលរួមប្រកួតប្រជែង ដូចជាការបោះឆ្នោត សាកលថ្ងៃ ២៩ ខែកក្កដាកន្លងទៅថ្មីៗនេះ ហើយមានការបោះឆ្នោតជាបន្តបន្ទាប់»។
ក្នុងថ្ងៃប្រារព្ធទិវាជាតិចងចាំដែលរៀបចំនៅក្នុងមជ្ឈមណ្ឌលប្រល័យពូជសាសន៍ជើងឯកនោះ មានមន្ត្រីជាថ្នាក់ដឹកនាំសាលារាជធានីភ្នំពេញជាច្រើននាក់បានចូលរួម ក្នុងនោះមានលោកអភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ ឃួង ស្រេង និងអភិបាលខណ្ឌជាច្រើននាក់ផ្សេងទៀត។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីទាំងអស់នេះមិនបានធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ណាមួយទេ។
បើតាមសេចក្តីរាយការណ៍របស់បណ្តាញព័ត៌មានដែលស្និទ្ធនឹងរដ្ឋាភិបាល ការប្រារព្ធទិវានេះ ក៏បានធ្វើឡើងនៅតាមបណ្តាខេត្តនានារួមមាន ខេត្តព្រះសីហនុ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ កំពង់ចាម និងបន្ទាយមានជ័យ៕
