مشاور امنیتی کاخ سفید ایالات متحده اعلام کرد دولت آمریکا، به همراه دیگر قدرتهای جهانی طرف مذاکره با ایران در گروه ۱+۵، با تمدید مهلت گفتگوها بر سر برنامه هستهای ایران تا ۳ آذر ماه (۲۴ نوامبر) موافقت کرده است، اما هرگز «زیر بار یک توافق بد» نخواهد رفت.
سوزان رایس که روز دوشنبه در نشست «مجمع ملی رهبری برای اسرائیل»، بزرگترین سازمان یهودیان آمریکا، سخن میگفت با اشاره به گفتگوهای اخیر هستهای با ایران گفت «اول از همه، ما تحت هیچ شرایطی زیر بار یک توافق بر نخواهیم رفت، حتی اگر به معنای آن باشد که هیچ توافقی صورت نگیرد.»
خانم رایس در این نشست که در باشگاه ملی مطبوعات در واشنگتن پایتخت ایالات متحده برگزار شده بود، افزود «دوم آن که، کاری که باید برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای انجام دهیم را، انجام خواهیم داد.»
ایالات متحده و بسیاری از همپمانان آن در جهان و در خاور میانه، به برنامه هستهای ایران به دیده تردید نگاه میکنند و میگویند ایران در پوشش یک برنامه مسالمتآمیز به دنبال دستیابی به توانایی ساخت سلاح هستهای است. ایران این اتهام را رد میکند و میگوید برنامه هستهای آن کشور اهداف صلحآمیز دارد.
به گفته مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا «وقتی رهبران (آن کشور) در تهران آشکارا از محو اسرائیل سخن میگویند، این تنها یکی از دلایلی است که آمریکا را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای مصمم میکند.»
وی در ادامه، با اشاره به فشارهای اقتصادی و سیاسی گسترده بر ایران در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، گفت «ما ایران را به پای میز مذاکره کشاندیم و برنامه اقدام مشترک، که پیشرفت برنامه هستهای ایران را متوقف میکند، را امضا کردند و برخی فعالیتهای کلیدی را هم برای نخستین بار در طول یک دهه گذشته به عقب برگرداند.»
به گفته خانم رایس توافق موقت این امکان را فراهم کرد که برای رسیدن به یک راه حل جامع در مورد فعالیتهای هستهای ایران، دو طرف با هم گفتگو کنند.
با آغاز به کار دولت حسن روحانی در تابستان ۱۳۹۲ و تغییر رویکرد تهران در عرصه سیاست خارجی، بویژه در زمینه هستهای، ایران و غرب گفتگوها، که از حدود ۱۰ سال پیش از آن آغاز شده بود اما به نتیجهای نرسیده بود، را از سر گرفتند.
پس از چند ماه، ایران و گروه ۱+۵ شامل ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان در ژنو سوئیس به توافق موقتی دست یافتند که بر مبنای آن شش ماه فرصت داشتند تا به راه حلی جامع و نهایی برسند. بر مبنای این توافق، برخی از تحریمها علیه ایران، در ازای برداشتن برخی گامهای مشخص از سوی ایران، در این مدت لغو میشوند.
مشاور امنیت ملی پرزیدنت اوباما در ادامه گفت «تا به امروز در برخی موارد کلیدی، به پیشرفتهای خوبی دست یافتهایم، هرچند در برخی موارد دیگر همچنان فاصله زیادی بین ما وجود دارد. از این رو، به همراه اتحادیه اروپا، آلمان و دیگر اعضای دائم شورای امنیت (سازمان ملل متحد) تصمیم گرفتیم تا توافق اولیه را تا ۲۴ نوامبر تمدید کنیم.»
مهلت تعیین شده اولیه برای رسیدن به توافق جامع و نهایی، روز ۲۹ تیر ماه (۲۰ ژوئیه) بود که به دلیل نرسیدن به تفاهم بر سر متن آن، طرفین موافقت کردند گفتگوها را به مدت ۴ ماه دیگر، یعنی تا ۳ آذر ماه ۱۳۹۳ و سالگرد امضای توافق موقت ژنو، موسوم به طرح اقدام مشترک، تمدید کنند.
خانم رایس در پایان سخنان روز دوشنبه خود افزود «هدف ما روشن است: یک توافق جامع و قابل تائید که بتواند به دنیا این تضمین را بدهد که ایران به سلاح هستهای دست نخواهد یافت و برنامه هستهای ایران کاملاً صلحآمیز است.»
اسرائیل فعالیتهای اتمی ایران، به همراه برنامه موشکی آن کشور، را تهدیدی علیه خود میداند و تهدید کرده در صورتی که ایالات متحده و دیگر قدرتهای جهانی «برنامههای جاهطلبانه» ایران را مهار نکنند، خود به تنهایی دست بکار خواهد شد.
ایران اسرائیل را به رسمیت نمیشناشد و رهبران آن در گذشته بارها از «محو اسرائیل» سخن گفتهاند؛ آیتالله خمینی بنیانگزار جمهوری اسلامی ایران نیز گفته بود «اسرائیل باید از بین برود». با این حال تاکید میکنند فعالیتهای اتمی آن کشور صلحآمیز بوده و برنامه موشکی نیز جنبه «دفاعی و بازدارنگی» دارد.
آیتالله علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی در آخرین اظهارات خود در این مورد؛ هفته گذشته در روز ۱ امرداد گفت «از بین رفتن رژیم صهیونیستى هم بههیچوجه به معناى قتلعام کردن مردم یهودى در آن منطقه نیست.»
وی در ادامه گفت «ما سازوکار عملى آن را هم به دنیا ارائه کردیم ... یعنى یک رفراندمى انجام بگیرد، رژیم حاکم بر این منطقه را رفراندم معین کند، مردم معین کنند؛ معناى از بین رفتن رژیم صهیونیستى یعنى این.»
اسرائیل نسبت به نتیجه گفتگوهای جاری هستهای میان ایران و غرب تردید دارد و میخواهد فعالیتهای اتمی ایران بطور کامل متوقف شود.
کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل «آیپک»، از گروههای پر نفوذ حامی اسرائیل در ایالات متحده، در بیانیهای که اواخر تیر ماه منتشر کرد تمدید مهلت مذاکرات جامع هستهای ایران با گروه ۱+۵ را محکوم کرد و گفت به رغم حمایت این گروه از مذاکرات، تهران هنوز علامتی از این که حاضر است بخشی از تاسیسات اتمی خود را غیرفعال کند، نشان نداده است.