نام عربستان سعودی معمولا یادآور نفت، صحرای بی آب و علف و دین اسلام است. اما نمایشگاهی که به تازگی در واشنگتن، پایتخت آمریکا افتتاح شده، بخش نهانی از تاریخ شبه جزیره عربستان را به تصویر می کشد. این نمایشگاه بر تاریخ پیش از اسلام این منطقه به عنوان یک مسیر بازرگانی، تاثیر فرهنگ های همسایه، و تکامل زبان تمرکز دارد.
این نمایشگاه خیره کننده در گالری آرتور سکلر، در موزه اسمیتسونین برپا شده است. در اولین نمایشگاه تاریخی عربستان سعودی در آمریکا ۳۰۰ شیء از سفالینه گرفته تا تندیس و حتی بقایای زیورآلات زیر خاکی یکجا گردآمده است. بسیاری از این اشیا در عربستان هرگز به نمایش درنیامده اند.
معصومه فرهاد، از مدیران نمایشگاه می گوید: «برخی از قدیمی ترین اشیا به هزاره ششم و هفتم پیش از میلاد یعنی دوران نوسنگی می رسد و به اشیائی مربوط به اوایل قرن بیستم ختم می شود.»
نمایشگاه نشان می دهد که شبه جزیره عربستان مسیر بازرگانی یکی از باارزش ترین کالاهای جهان باستان یعنی عود است. مجموعه ای از ظروف مخصوص دود کردن عود در این نمایشگاه نشان می دهد که عود سوزانده شده در معابد تمدن های بزرگ باستان، از جمله در رم و یونان، از عربستان تامین می شد.
خانم فرهاد می گوید: «عود حکم روغن های معطر امروزی را داشت. برای انتقال عود از جنوب باید از ساحل دریای سرخ عبور می کردند. در آنجا چندین توقفگاه بود و هر کدام از آنها مالیات جداگانه ای از کاروان ها می گرفتند. به همین دلیل است که برخی از این شهرها بسیار ثروتمند شدند.»
بسیاری از اشیا نشان دهنده تاثیری است که عربستان سعودی از تمدن های شمالی گرفته است. مجسمه برنزی از سر انسان در این نمایشگاه یکی از نشانه هاست.
معصومه فرهاد می گوید: «اگر کسی بدون هیچ پیش زمینه ای این مجسمه را ببیند می گوید حتما متعلق به رم است. اما با نگاه دقیق تر به سر آن، برخی مشخصات مخصوص را می بینیم که هیچ ربطی به تمدن رم ندارد. مثلا فِر ضخیم موی سر مشخصه بارز یک انسان عرب متعلق به آن زمان است و در انسان های رومی دیده نمی شود.»
یکی از سه سنگ قبر عمودی به نمایش گذاشته شده، متعلق به هزاره چهارم قبل از میلاد است. خانم فرهاد می گوید: «انگار ایستاده است.سرش اندکی به یک سو خم شده است. یک چیز خیلی استثنایی در مورد این شیء این است که با خطوط خیلی زمختی طراحی شده اما در عین حال حس و حال فراوانی دارد.»
در این نمایشگاه، تاریخ شبه جزیره عربستان پس از اسلام نیز به عنوان یک مقصد زیارتی برای زائران به نمایش درآمده است.
معصومه فرهاد می گوید: «یکی از بهترین بخش های نمایشگاه سنگ قبرهای مکه است که نام متوفی و آیات قرآن بر آنها کنده کاری شده است.»
این نمایشگاه را کمیسیون توریسم و آثار باستانی سعودی تهیه و پشتیبانی می کند.
علی القبان، سخنگوی این کمیسیون می گوید: «می خواهیم نقش مهم خود را به جهان نشان دهیم. ما مانند بقیه کشورهای منطقه هستیم؛ مصر، سوریه یا حتی بین النهرین. عربستان همواره حضور داشته و فقط با کشف نفت اهمیت به دست نیاورده است.»
برای برخی اسلامگرایان بنیادگرا، بت پرستی عهد عتیق گناه محسوب می شود. آقای القبان می گوید: «ما باید دین خود را به خوبی بشناسیم و من تضمین می کنم که اسلام و حفاظت از میراث انسانی، هیچ تناقضی با هم ندارد.»
نمایشگاه «راه های عربستان» پیش از واشنگتن در اروپا به نمایش درآمده بود و قرار است در شهرهای دیگر آمریکا نیز در معرض نمایش قرار گیرد.
این نمایشگاه خیره کننده در گالری آرتور سکلر، در موزه اسمیتسونین برپا شده است. در اولین نمایشگاه تاریخی عربستان سعودی در آمریکا ۳۰۰ شیء از سفالینه گرفته تا تندیس و حتی بقایای زیورآلات زیر خاکی یکجا گردآمده است. بسیاری از این اشیا در عربستان هرگز به نمایش درنیامده اند.
معصومه فرهاد، از مدیران نمایشگاه می گوید: «برخی از قدیمی ترین اشیا به هزاره ششم و هفتم پیش از میلاد یعنی دوران نوسنگی می رسد و به اشیائی مربوط به اوایل قرن بیستم ختم می شود.»
نمایشگاه نشان می دهد که شبه جزیره عربستان مسیر بازرگانی یکی از باارزش ترین کالاهای جهان باستان یعنی عود است. مجموعه ای از ظروف مخصوص دود کردن عود در این نمایشگاه نشان می دهد که عود سوزانده شده در معابد تمدن های بزرگ باستان، از جمله در رم و یونان، از عربستان تامین می شد.
خانم فرهاد می گوید: «عود حکم روغن های معطر امروزی را داشت. برای انتقال عود از جنوب باید از ساحل دریای سرخ عبور می کردند. در آنجا چندین توقفگاه بود و هر کدام از آنها مالیات جداگانه ای از کاروان ها می گرفتند. به همین دلیل است که برخی از این شهرها بسیار ثروتمند شدند.»
بسیاری از اشیا نشان دهنده تاثیری است که عربستان سعودی از تمدن های شمالی گرفته است. مجسمه برنزی از سر انسان در این نمایشگاه یکی از نشانه هاست.
معصومه فرهاد می گوید: «اگر کسی بدون هیچ پیش زمینه ای این مجسمه را ببیند می گوید حتما متعلق به رم است. اما با نگاه دقیق تر به سر آن، برخی مشخصات مخصوص را می بینیم که هیچ ربطی به تمدن رم ندارد. مثلا فِر ضخیم موی سر مشخصه بارز یک انسان عرب متعلق به آن زمان است و در انسان های رومی دیده نمی شود.»
یکی از سه سنگ قبر عمودی به نمایش گذاشته شده، متعلق به هزاره چهارم قبل از میلاد است. خانم فرهاد می گوید: «انگار ایستاده است.سرش اندکی به یک سو خم شده است. یک چیز خیلی استثنایی در مورد این شیء این است که با خطوط خیلی زمختی طراحی شده اما در عین حال حس و حال فراوانی دارد.»
در این نمایشگاه، تاریخ شبه جزیره عربستان پس از اسلام نیز به عنوان یک مقصد زیارتی برای زائران به نمایش درآمده است.
معصومه فرهاد می گوید: «یکی از بهترین بخش های نمایشگاه سنگ قبرهای مکه است که نام متوفی و آیات قرآن بر آنها کنده کاری شده است.»
این نمایشگاه را کمیسیون توریسم و آثار باستانی سعودی تهیه و پشتیبانی می کند.
علی القبان، سخنگوی این کمیسیون می گوید: «می خواهیم نقش مهم خود را به جهان نشان دهیم. ما مانند بقیه کشورهای منطقه هستیم؛ مصر، سوریه یا حتی بین النهرین. عربستان همواره حضور داشته و فقط با کشف نفت اهمیت به دست نیاورده است.»
برای برخی اسلامگرایان بنیادگرا، بت پرستی عهد عتیق گناه محسوب می شود. آقای القبان می گوید: «ما باید دین خود را به خوبی بشناسیم و من تضمین می کنم که اسلام و حفاظت از میراث انسانی، هیچ تناقضی با هم ندارد.»
نمایشگاه «راه های عربستان» پیش از واشنگتن در اروپا به نمایش درآمده بود و قرار است در شهرهای دیگر آمریکا نیز در معرض نمایش قرار گیرد.
