فیلم کوتاه «چمدان قرمز» ساخته سیروس نشواد، سینماگر ایرانی-لوکزامبورگی، یکی از آثاری است که امسال نامزد دریافت جایزه اسکار شده است.
این فیلم ۱۷ دقیقه‌‌ای در شرایطی مورد توجه قرار گرفته است که اعتراضات سراسری در ایران از شهریور گذشته تاکنون همچنان ادامه دارد. این اعتراضات با کشته‌شدن مهسا امینی در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی جمهوری اسلامی آغاز شد و به سرعت در سراسر کشور گسترش یافت.
چمدان قرمز درباره یک دختر ایرانی است که به فرودگاه لوکزامبورگ رسیده است. او با ترس حجاب خود را از سر برمی‌دارد تا از سرنوشت ناخوشایندی که توسط مردان دیکته شده است، فرار کند.
سیروس نشواد متولد ایران است و در لوکزامبورگ زندگی می‌کند، او در سالهای اخیر فعالیت‌های متنوعی در عرصه سینما داشته است و استقبال تماشاگران و منتقدین هنری از چمدان قرمز، و نامزدی جایزه اسکار دستاورد ارزنده‌ای برای این سینماگر محسوب می‌شود.
سیروس نشواد در گفت‌وگو با بخش فارسی صدای آمریکا درباره ویژگی‌های فیلم خود توضیحاتی داد.
- در ابتدا درباره خودتان توضیح دهید، چند سال است که ساکن لوکزامبورگ هستید و چه می‌کنید؟
من از کودکی در لوکزامبورگ بزرگ شدم، از ابتدا به سینما علاقمند بودم و در این زمینه فعالیت می‌کردم، البته برای تأمین مخارج زندگی کارهای دیگری نیز انجام دادم ولی در حال حاضر بیشتر به فیلم‌سازی می‌پردازم.
- چرا تصمیم گرفتید فیلم «چمدان قرمز» را بسازید؟ چه دلایل و انگیزه‌هایی داشتید که سراغ این موضوع خاص بروید؟
چند سال پیش زیاد می‌شنیدیم که خیلی از زنان ایرانی به دلیل ابراز نظر و عقیده خود دچار مشکلاتی می‌شدند. با توجه به این که دو سال پیش کسی سراغ چنین سوژه‌هایی نمی‌رفت، تصمیم گرفتم تا فیلمی در حمایت از این زنان بسازم تا به آنها کمک کند که آزاد باشند.
- موضوع فیلم چمدان قرمز چیست؟
این فیلم ماجرای یک دختر ۱۶ ساله ایرانی با حجاب اسلامی در فرودگاه لوکزامبورگ را بیان می‌کند. او هنگامی که می‌خواهد چمدان قرمز را از فرودگاه خارج کند، دچار ترس می‌شود و ما به دلایل وحشت این دختر نوجوان می‌پردازیم.
در ادامه می‌فهمیم که او را پدرش به لوکزامبورگ فرستاده است تا با یک مرد مسن ایرانی ازدواج کند. در واقع دو مرد درباره زندگی این دختر جوان تصمیم می‌گیرند و او هیچ حقی در این زمینه ندارد.
- آیا با چنین داستانی آشنایی داشتید، در آفرینش چطور ماجرای این دختر جوان چه نکاتی برای شما مهم بود ؟
تنها چیزی که در ذهن داشتم، یک دختر جوان ایرانی با حجاب اسلامی بود. می‌خواستم او را در موقعیتی قرار دهم که به مرحله تصمیم‌گیری برسد. قصد داشتم شرایطی را به وجود بیاورم که او حق انتخاب داشته باشد، حالا یا حجاب از سر بر دارد یا حجاب را حفظ کند، ولی خود او انتخاب کند، این مهمترین نکته داستان است.
- اکران فیلم شما و موفقیت‌های مرتبط با آن هم‌زمان شده است با رویدادهای کنونی در ایران، زنان پیشگام مبارزه‌ای هستند که هدف آن آزادی و برابری است، نظر خاصی در این رابطه دارید؟
هنگامی که من چمدان قرمز را در سال ۲۰۲۰ ساختم، اعتراضات ایران هنوز اتفاق نیافتاده بود، برای همین تصمیم گرفتم که این فیلم را بسازم. چون کسی زیاد درباره چنین موضوعی نمی‌دانست و فیلمی هم ساخته نشده بود، شاید اگر امروز بود که همه به این موضوع می‌پردازند، فیلم را نمی‌ساختم.
حالا که همه درباره اعتراضات ایران صحبت می‌کنند، من هم می‌گویم که چنین فیلمی ساختم و امیدوارم کمک کوچکی برای این جریان باشد. همه حق دارند که آزاد باشند و به هر نحوی که مایل هستند زندگی کنند، چه زن و چه مرد، و کسی نباید افراد را مجبور به انجام کاری کند.
- در صحنه‌ای از فیلم می‌بینیم که این دختر جوان روسری خود را بر می‌دارد و مستقیم به لنز دوربین نگاه می‌کند، لحظه تأثیرگذاری است، به‌عنوان کارگردان چه نظری درباره این صحنه داشتید، چه پیامی دارد؟
این دختر می‌خواهد حجاب خود را بردارد، می‌خواستم نشان دهم که چقدر این تصمیم برای او دشوار است چون از کودکی تحت تأثیر خانواده و چنین فرهنگی بوده است که به او گفتند که چگونه باید زندگی کند.
در این صحنه دختر جوان با چشمانی اشک‌بار به دوربین نگاه می‌کند چون برای او مخالفت با این دو مرد دشوار است. برای من مهم بود تا این سختی را به تصویر بکشم و و‌نشان دهم که او چگونه آزادی را انتخاب می‌کند و حجاب را برمی‌دارد.
می‌خواستم او با نگاه به دوربین با تماشاگران ارتباط مستقیمی داشته باشد تا به افراد دیگری که در شرایط مشابهی قرار دارند، بگوید که شما هم می‌توانید آزاد باشید، شاید آسان نباشد ولی امکان‌پذیر است.
- با توجه به اینکه فیلم شما به موضوع حجاب می‌پردازد، برخی از سایت‌های حکومتی در ایران از شما انتقاد کردند، به ادعای آنها چمدان قرمز اثری ضد اسلامی یا ضد ایرانی است، پاسخی برای آنها دارید؟
من اصلا به این چیزها فکر نکردم، تنها هدفم این بود که بگویم که همه ما اجازه داریم که آزاد باشیم. هر فردی باید حق انتخاب داشته باشد که حجاب بگذارد یا این که بی‌حجاب باشد، فقط بیان این نکته برای من مهم بود، این فیلم ضد کسی نیست، فیلمی درباره آزادی است.
- در جریان اعتراضات ایران گروهی از سینماگران به دلیل حمایت از معترضان بازداشت شدند یا تحت فشار قرار گرفتند. به‌عنوان یک سینماگر ایرانی ساکن اروپا نگران وضعیت همکاران خود هستید؟
چرا باید فقط نگران همکاران خود باشم. من از زندانی بودن هر انسانی‌ناراحت می‌شوم، و نه فقط همکارانم، نباید انسان‌ها را جدا کرد. اینکه من سینماگر هستم دلیل نمی‌شود که فقط برای سینماگران ناراحت باشم، من نگران تمامی زندانیان بی‌گناه در ایران هستم.
- درباره بازیگر جوانی که این نقش را بازی می‌کند، توضیح دهید. چرا یک هنرمند غیرایرانی را انتخاب کردید و چه ویژگی‌‌هایی برای شما مهم بود؟
در ابتدا چند بازیگر فارسی‌زبان را امتحان کردیم، ولی فرد مورد نظر را پیدا نکردیم. برای من علاوه بر زبان فارسی، بازیگری هم اهمیت داشت، از طرفی دیالوگ‌های فیلم هم زیاد نبود و می‌شد از بازیگر غیرایرانی نیز استفاده کرد و به او فارسی یاد داد، برای همین از لوکزامبورگ به پاریس رفتم که گزینه‌های بیشتری داشتیم.
دلیل اینکه این بازیگر را انتخاب کردم، این بود که او الجزایری‌تبار است و به خوبی با فرهنگ و پیشینه حجاب آشنا است و از نظر سنی به شخصیت داستان می‌خورد.
او چیزهای تازه‌ای را به این شخصیت افزود. مثلا اشک ریختن یا نشان دادن سختی‌های برداشتن حجاب که من را تحت تأثیر قرار داد، این بازیگر را انتخاب کردم، چون ابعاد جدیدی را به شخصیت داستان و فیلم اضافه کرد که برای من بسیار جالب بود. پس از انتخاب، با او کار کردیم و همه چیز به خوبی پیش رفت.
- درباره فیلمبرداری و مراحل تولید توضیح دهید، با چه چالش‌هایی مواجه شدید؟
مهمترین چالشی که داشتیم این بود که چگونه صحنه‌های فرودگاه را به گونه‌ای فیلمبرداری کنیم که همواره این دختر را در تصویر داشته باشیم.
مثلا از لنز آنافورمیک برای فیلمبرداری فرودگاه استفاده کردم تا تصاویر عریضی داشته باشیم و بتوانیم تنهایی این دختر را بهتر نشان دهیم. چگونگی فیلمبرداری تصاویر این دختر در فرودگاه بزرگترین چالش من در این پروژه سینمایی بود، و لجستیک، دریافت مجوز، و سایر مسائل مشکلی برای من نبود.
- انتظار داشتید که نامزد دریافت جایزه اسکار شوید؟ چه حسی دارید؟
این مسائل زیاد برای من مهم نیستند. من فیلم را درست کردم و آن را برای جشنواره‌های انتخابی اسکار فرستادم، این جشنواره‌ها از هزاران فیلم دریافتی حدود ۵۰-۶۰ فیلم را برای نمایش انتخاب می‌کنند، برای من مهم بود که فیلم به این جشنواره‌ها رسید، خودش را نشان داد و مردم از آن تعریف کردند، و پیامش شنیده شد.
البته از نامزدی جایزه اسکار خوشحال هستم چون هر چه جلوتر بریم، تماشاگران بیشتری با فیلم آشنا می‌شوند و شرایط ایران، تظاهرات جوانان، و کشتار مردم توسط حکومت مورد توجه قرار می‌گیرد، خوشحالم که در این زمینه کمکی می‌کنم، از نامزدی اسکار بیشتر به این دلیل خوشحال شدم.
- آیا در مراسم اسکار شرکت می‌کنید؟ در صورت پیروزی چه پیامی روی صحنه خواهید داشت؟
حتما در مراسم اسکار در لس‌آنجلس شرکت می‌کنم، در این لحظه نمی‌توانم درباره پیام خود توضیح دهم، درباره موضوعی که هنوز اتفاق نیافتاده است، حرفی ندارم.
- چمدان قرمز یک فیلم کوتاه است، با توجه به موفقیت این پروژه، فکر کردید که آن را به یک فیلم بلند سینمایی تبدیل کنید؟
این داستان باید فیلم کوتاه می‌شد. راستش ادامه ماجراهای این دختر جوان در لوکزامبورگ دیگر برای من اهمیتی نداشت و می‌خواستم لحظه‌ای را که آزادی را انتخاب کرد به تصویر بکشم، اینکه بعدها چه می‌کند از نظر سینمایی برای من جذابیتی نداشت.
ولی داستانی برای پروژه بعدی خود دارم که فیلم بلند خواهد شد، درباره بچه شش سالهای است که با مادرش از ایران فرار می‌کنند و به اردوگاه پناهندگان می‌روند. این کودک خردسال در اردوگاه با یک پیرزن روسی دوست می‌شود، دوستی این ها برای من بسیار جالب است چون آنها علی‌رغم اختلاف سن، و تفاوت‌هایی که دارند، و حتی زبان یکدیگر را نمی‌فهمند رابطه جالبی با هم برقرار می‌کنند.
- شما یک سینماگر ایرانی در اروپا هستید، سوژه‌هایی خود را بر چه اساسی انتخاب می‌کنید، دنبال داستان‌های ایرانی هستید یا به عوامل دیگری توجه دارید؟
برای من جذابیت داستان مهم است که برای مردم جالب باشد، وقتی چنین داستانی را پیدا کردم، مثلا داستان همین کودک خردسالی که برای شما گفتم، فکر می‌کنم که چه چیزهایی می‌توانم به این شخصیت اضافه کنم و در این مرحله از گذشته‌های خودم برای تکمیل این کاراکتر استفاده می‌کنم، البته نه بصورتی که داستان شخصی خود را برای تماشاگران تعریف کنم که حوصله آنها را سر ببرم.
پس دنبال داستان جذابی می‌روم و بعد آن را می‌پرورانم و گسترش می‌دهم، مثلا در همین داستان که گفتم، خب من اطلاعات زیادی درباره زندگی یک کودک در لوکزامبورگ دارم چون اینجا بزرگ شدم ولی باید چیزهای دیگری نیز به آن اضافه کنم تا برای تماشاگران جذاب باشد.
چمدان قرمز یکی از پنج اثری است که برای دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم کوتاه رقابت می‌کند. مراسم اهدای جوایز اسکار یکشنبه ۱۲ مارس در لس‌آنجلس برگزار می‌شود.
امسال داریوش خنجی، سینماگر ایرانی فرانسوی، نیز برای فیلم «باردو» به کارگردانی الخاندرو گونزالس ایناریتو نامزد دریافت جایزه بهترین فیلمبرداری شده است.
