جان بولتون، سفیر پیشین ایالات متحده در سازمان ملل متحد و مشاور امنیت ملی از آوریل ۲۰۱۸ تا سپتامبر ۲۰۱۹، در یادداشتی در روزنامه «وال استریت جورنال» نوشته است دیپلماسی باعث نشد بشار اسد از کشتن سوری‌ها با جنگ افزار شیمیایی دست بکشد، بلکه به او پوششی برای ادامه آن داد.
بولتون می گوید سال ۲۰۱۳ از توافق پرزیدنت اوباما بر سر نابودی جنگ افزارهای شیمیایی در سوریه به عنوان تاییدی بر دیپلماسی کنترل تسلیحات بدون نیاز به توسل به زور تمجید می شد.
پرزیدنت بایدن قصد دارد به توافق هسته ای ایران برگردد؛ توافقی که در جریان جنگ در سوریه تحت مذاکره شدید بود. اما پیش از آن خوب است به کتاب «خط قرمز» نوشته جابی واریک، گزارشگر واشنگتن پست در امور امنیت ملی، نگاهی بیاندازد.
ارتش سوریه با بمباران «معضمیه»، در حومه دمشق، با گاز اعصاب، مرتکب بحران سال ۲۰۱۳ و کشته شدن بیش از ۱۴۰۰ نفر شد. بن گی مون، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، آن حمله را «بدترین استفاده از جنگ افزار کشتار جمعی در قرن بیست و یکم» خواند. بازرسان سازمان ملل متحد مستقر در دمشق گزارش ها درباره حملات شیمیایی را بررسی کرده و توجه بین المللی را به این امر جلب کردند.
پرزیدنت اوباما در سال ۲۰۱۱ از لزوم کنار رفتن بشار اسد از قدرت می گفت. اوباما در اوت ۲۰۱۲ گفت: «خط قرمز ما مشاهده جابجایی حجم زیادی از جنگ افزار شیمیایی یا به کار گیری آن است. این امر محاسبه من را تغییر می دهد.»
باراک اوباما پس از درخواست صدر اعظم آلمان به احتیاط و رای مخالف مجلس عوام بریتانیا در اقدام نظامی تردید نشان داد. رئیس جمهوری آمریکا از کنگره درخواست تائید کرد در حالی که به آن نیازی نداشت و مجلس نمایندگان هم با آن موافقت نکرد.
اسد پس از حمله شیمیایی به «معضمیه» زیر فشار بین المللی گفت اشتباه وحشتناکی مرتکب شده و با جمع آوری تسلیحات شیمیایی موافقت کرد.
مسکو فشار آورد ولی هرگز قصد دست کشیدن از حمایت از اسد را نداشت. دو سال بعد، روسیه حضور نیروهای هوایی اش را در پایگاه هوایی «حمیمیم» در سوریه به شکل چشمگیری افزایش داد.
تحقیقات «سازمان منع تولید و گسترش جنگ افزار شیمیایی» در سال ۲۰۱۵ نشان داد که اسد همه جنگ افزارهای شیمیایی اش را تسلیم نکرده بود. سازمان ملل متحد اعلام کرد توان اندکی برای گردآوری شواهد بیشتر دارد. واریک در کتابش نوشته است مقادیر فراوانی گاز اعصاب و مواد شیمیایی مهلک مورد محاسبه قرار نگرفته بود.
اسد به جای استفاده از گاز اعصاب، به استفاده از گاز کلر رو آورد؛ گازی که از سوی «کنوانسیون جنگ افزارهای شیمیایی» به طور مشخص ممنوع نشده است. این شیوه تلفات پایین، اما اثرات روانی بالایی داشت.
به گزارش واریک، ارتش سوریه در «خان شیخون»، در سال ۲۰۱۷، دوباره از گاز اعصاب استفاده کرد. واکنش نظامی دولت ترامپ کافی نبود. اسد پس از آن در چند حمله از گاز کلر استفاده کرد. ترامپ یک بار دیگر به حمله ای تلافی جویانه دست زد. اما رئیس جمهوری قبلی آمریکا بدون درس گرفتن از رفتار سوریه، ایران، یا روسیه نتیجه گیری کرد که آمریکا باید نیروهایش را به طور کامل از منطقه خارج کند. تصمیمی که طی دو سال موفق به انجام آن نشد.
از این رو، این نتیجه گیری اشتباه است که دیپلماسی به تهدید ناشی از جنگ افزار کشتار جمعی اسد پایان داد. واریک اذعان می کند که هیچ یک از دو رئیس جمهوری پیشین آمریکا نتوانستند در تغییر رفتار اسد یا کوتاه کردن زمان جنگ توفیقی داشته باشند. پرونده سوریه ثابت می کند که نابودی فیزیکی جنگ افزار کشتار جمعی کافی نیست. تا زمانی که سوریه (یا ایران) دانش و توان تولید آن را دارند، همیشه می توانند آن چه را نابود شده دوباره بسازند.
برای آمریکا، اسد تهدید محوری نیست؛ تهدید واقعی تهران است. هدف نباید صرفا یک توافق فارغ از موثر بودن یا نبودن آن باشد.
* برگردان فارسی این گزارش تنها به منظور آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.
در همین مورد، یک دیدگاه دیگر را نیز بخوانید:
