نشریه آمریکایی فورین پالیسی می‌نویسد نزدیکی جدید حکومت‌های روسیه و ایران که در قالب پهپادهای انتحاری در شهرهای جنگ‌زده اوکراین، نمایان شده است، از نیازهای تسلیحاتی و اقتصادی مسکو و تهران به یکدیگر ناشی می‌شود و هر چند به کمک کامل روسیه به برنامه تسلیحات هسته‌ای حکومت ایران منجر نشده است، اما تا وقتی مسکو بر جنگ اوکراین متمرکز باشد، ادامه خواهد یافت.
رابی گریمر و ایمی مکینن، نویسندگان کارشاس دیپلماسی و امنیت ملی، در مقاله‌ای در مجله بانفوذ «فورین پالیسی» (سیاست خارجی) به نقل از ولودمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، می‌نویسند اوکراین ظرف ۴۸ ساعت بیش از ۸۰ پهپاد ساخت ایران متعلق به ارتش روسیه را سرنگون کرد. زلنسکی شمار کثیر پهپادهای ساخت ایران را جدیدترین نشانه عمیق‌تر شدن همکاری دو حکومت یاغی دانست که با انزوای جهانی و شدت گرفتن مشکلات اقتصادی، روبرو هستند.
کارشناسان می‌گویند می‌نویسد حکومت‌های ایران و روسیه دهه‌ها است که از سر ناچاری علیه قدرت‌های غربی مشارکت داشته‌اند، ولی رابطه دو حکومت در طول تاریخ با عدم اعتماد و احتیاط همراه بود. جنگ اوکراین دارد این وضع را تغییر می‌دهد و مسکو را وادار کرده که تلاش برای تامین تسلیحاتی که به شدت نیاز دارد، و در پی شریان حیاتی برای اقتصاد تحریم شده خود، حکومت ایران را به عنوان یکی از عمده‌ترین شرکای خارجی خود بپذیرد، حتی اگر مشارکت دو حکومت همچنان از سطح اتحاد رسمی کامل پایین‌تر باشد.
امیل اَودالیانی، مدیر مطالعات خاورمیانه اندیشکده «جیوکِیس» در گرجستان، به فورین پالیسی می‌گوید: «جنگ اوکراین نظر روسیه در باره رابطه با ایران را عوض کرده است. قبل از سال ۲۰۲۲، ابهام، ویژگی رابطه دوجانبه آنها بود، حرف بسیار ولی محتوای اندک. با این جنگ، چرخش روسیه به آسیا تکمیل می‌شود و کرملین حمایت ایران را کلیدی می‌داند.»
مقامات آمریکایی و کارشناسان در منطقه می‌گویند در حالی که عمیق‌تر شدن رابطه حکومت‌های روسیه و ایران، باعث طولانی شدن جنگ اوکراین خواهد شد و در عین حال، اگر روسیه اشکال تازه فناوری نظامی و اسلحه‌های پیشرفته به ایران بدهد، رابطه دو حکومت برای متحدان آمریکا در خلیج فارس که با حکومت ایران مخالف هستند، خطرناک خواهد شد.
فورین پالیسی می‌نویسد بر اساس قرارداد بی‌سروصدای سال ۲۰۲۲ با حکومت ایران، روسیه صدها پهپاد مسلح برای کوبیدن شهرهای اوکراین دریافت کرد و بنا به گزارش‌ها، ایران هم مستشارانی برای آموزش نیروهای مسلح روسیه به کریمه اعزام کرد. مقامات بلندپایه روسیه، از جمله دبیر شورای امنیت روسیه نیکلای پاتروشف برای تکمیل قرارداد خرید موشک‌های بالستیک در ماه‌های اخیر به ایران سفر کرده‌اند.
آنا بورشِوسکایا، پژوهشگر ارشد اندیشکده سیاست خاورنزدیک واشنگتن، به نویسندگان فورین پالیسی می‌گوید: «سخت می‌شود کشور دیگری یافت که به اندازه ایران با رغبت کامل از روسیه حمایت کرده باشد.»
مقامات کنونی و سابق آشنا با برآوردهای کنونی در دولت آمریکا می‌گویند به پاداش موج جدید حمایت، ایران می‌تواند تجهیزات نظامی و سامانه‌های تسلیحاتی پیشرفته مثل هواپیماهای جنگنده «اس یو ۳۵» و دفاع هوائی پیشرفته اس اس ۴۰۰ از روسیه دریافت کند.
اِودالیانی به فورین پالیسی می‌گوید با ارسال پهپادها، ایران حالا می‌تواند برای خرید جت‌های جنگنده و همچنین معاملات اقتصادی سودآور و سرمایه‌گذاری در ایران، که تحت تحریم آمریکا قرار دارد، به روسیه فشار بیاورد.
فورین پالیسی می‌نویسد دوستی جدید دو حکومت از جنگ اوکراین فراتر می‌رود، و می‌افزاید دو کشور در جبهه اقتصادی، در تلاش برای ایجاد شبکه‌های جدید بازرگانی و دور زدن تحریم‌های غرب هستند، از جمله راهی برای ارسال تجهیزات از ایران به روسیه از راه‌های آبی و پیوند خط آهن از طریق دریای خزر.
گابریل نورونا، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا در دوران ترامپ و کارشناس اندیشکده یهودی امنیت ملی آمریکا، می‌گوید «ایران و روسیه اگر در گذشته از نظر سیاسی به هم نزدیک بودند، حالا تاکید آنها بیشتر بر رابطه اقتصادی است.» نورونا در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ روی امور ایران کار می‌کرد.
در جبهه اطلاعات، توافق اوت ۲۰۲۲ روسیه برای پرتاب ماهواره جدید ایرانی، نشانه دیگری از نزدیکی رابطه دو حکومت است. واشنگتن پست به نقل از مقامات آمریکایی گزارش داده بود که این ماهواره ایرانی احتمالا در فضای بالای اوکراین مستقر شده است تا در باره اوکراین برای روسیه اطلاعات جمع‌آوری کند. هر چند دولت ایران اعلام کرده است که کار این ماهواره جنبه علمی دارد.
آنا بورشِوسکایا عقیده دارد که برای نخستین بار نیاز روسیه به ایران، نه تنها برای تامین پهپاد، بلکه در خاورمیانه، به ویژه در سوریه، از احتیاج ایران به روسیه بیشتر شده است. او می‌گوید روسیه، که نیروهای مسلح خود را در اوکراین متمرکز کرده است، برای حراست از دستاوردهای خود در سوریه، خود را به ایران متکی می‌بیند.
زلسنکی در سخنرانی خود در کنگره آمریکا گفت صدها پهپاد ایرانی، تهدیدی برای زیرساخت‌های اوکراین هستند و این گونه است که یک تروریست، تروریست دیگری پیدا کرده است.
یک مقام بلندپایه دولت بایدن به فورین پالیسی می‌گوید در ایران بعضی از تصمیم‌‌سازان معتقدند که جمهوری اسلامی باید هر نوع اتکا به غرب را کنار بگذارد و به روسیه و چین اعتماد کند و بعضی دیگر عقیده دارند که نزدیکی به روسیه و چین، توهم است.
تحقیق جدید اندیشکده شورای اروپایی روابط خارجی حاکی است که یک دسته در ایران، از جمله علی خامنه‌ای و علی اکبر ولایتی مشاور سیاست خارجی رهبر، محمد باقر قالیباف و فرماندهان سپاه پاسداران، خواهان عمیق‌تر کردن پیوند با روسیه هستند، در حالی که دسته دوم، شامل علی شمخانی رئیس شورای عالی امنیت ملی و مقامات سابق که قدرت آنها رو به زوال است، از جمله حسن روحانی و محمد جواد ظریف، رئیس جمهوری و وزیر امور خارجه سابق، و گروه کوچکی از فرماندهان میانه‌رو سپاه پاسداران، به ترمز گذاشتن روی پذیرش کامل روسیه و تقویت دست کم برخی پیوندها با قدرت‌های غربی، اعتقاد دارند.
اگر کاهش قدرت اقتصادی و نظامی روسیه بر اثر جنگ اوکراین ادامه یابد و اگر پیوندهای جدید بازرگانی میان روسیه و ایران نتواند به دستاوردهای اقتصادی که ایران به آنها شدیدا نیاز دارد منجر شود، دسته دوم (که در بالا ذکر شد) می‌تواند در سال‌های پیش رو قدرت بیشتری به دست آورد.
مقام بلندپایه دولت بایدن به فورین پالیسی می‌گوید: «همکاری راهبردی و آنچه روسیه می‌تواند برای ایران تامین کند، سقفی دارد و این چیزی است که حکومت ایران دیر یا زود متوجه خواهد شد.»
فورین پالیسی در مقاله خود تاریخچه همکاری روسیه با جمهوری اسلامی برای پشتیبانی از دیکتاتوری بشار اسد در سوریه را تشریح می‌کند و می‌نویسد تهاجم روسیه به اوکراین با توجه به هدف مشترک تضعیف برتری آمریکا در امور جهانی، به همکاری دو حکومت نیروی تازه‌ای بخشید.
فورین پالیسی می‌نویسد در حالیکه چین می‌کوشد خود را از جنگ روسیه در اوکراین دور نگاه دارد، حکومت ایران از معدود حکومت‌های جهان است که در تامین کمک نظامی به روسیه، چیزی برای از دست دادن ندارد. روسیه برای سلاح دست به دامان کره شمالی، دیگر حکومت یاغی جهان، هم شده است و کاخ سفید تائید کرد که سپاه مزدور واگنر روسیه از کره شمالی موشک دریافت کرده است.
تغییر پویایی رابطه ایران و روسیه در پس‌زمینه شکست تلاش‌های غرب برای احیای توافق هسته‌ای برجام در ازای لغو تحریم‌ها روی داد که روسیه و چین در آن مشارکت داشتند. اما مقامات کنونی و سابق آمریکا می‌گویند روسیه حداقل فعالانه علیه احیای برجام موضع نگرفت، اما طی ماه‌ها مذاکره در باره آن، به پیشرفت کار کمترین کمکی نکرد.
مقامات غرب اینک روسیه را زیر نظر دارند که آیا در تلاش‌های جدید برای ازسرگیری مذاکرات کارشکنی خواهد کرد یا حتی یک گام جلوتر بر خواهد داشت و به ایران برای دست یافتن به سلاح هسته‌ای کمک خواهد رسانید.
مقامات آمریکا و تحلیلگران مستقل به فورین پالیسی می‌گویند احتمال کمک روسیه به برنامه سلاح هسته‌ای ایران اندک است زیرا با خطر بیگانه کردن رقبای منطقه‌ای ایران از جمله عربستان سعودی و امارات روبرو خواهد شد که برای روسیه قدرت‌های اقتصادی مهمی به شمار می‌آیند، و همچنین، مسکو از برخاستن یک قدرت کامل هسته‌ای در همسایگی خود، نگران است. هر چند سی‌ان‌ان در نوامبر ۲۰۲۲ به نقل از کاخ سفید گزارش داد که حکومت ایران برای برنامه تسلیحات هسته‌ای خود از روسیه کمک خواسته اما پاسخ روسیه به این تقاضا معلوم نیست.
هر گونه اقدام روسیه برای کمک به بلندپروازی حکومت ایران برای تبدیل شدن به یک قدرت هسته‌ای نشان‌دهنده دگرگونی عمده‌ای در سیاست خارجی روسیه خواهد بود که تا قبل از جنگ اوکراین، در کوشش برای احیای برجام، سهیم بود.
با این حال، در واشنگتن همچنان این نگرانی وجود دارد که اگر تنش‌های روسیه با غرب بیشتر شوند، روسیه موضع خود در باره برنامه سلاح هسته‌ای ایران را تغییر خواهد داد.
هانا نوت، محقق ارشد اندیشکده «مرکز خلع سلاح و منع گسترش تسلیحات هسته‌ای وین» به فورین پالیسی می‌گوید: «به نظر من روسیه راحت به نظاره نزدیک شدن ایران به آستانه هسته‌ای شدن، نشسته است و همین منظور روسیه را تامین می‌کند؛ زیرا همه خاورمیانه را نگران نگه می‌دارد و آمریکا را با تمرکز بر منابع و گسترده قدرت خود در خاورمیانه، از پرداختن کامل به ضلع شرقی ناتو و چین، دور نگاه می‌دارد.»
فورین پالیسی می‌نویسد در هر حال، دوستی جدید میان روسیه و ایران دست کم تا وقتی روسیه تمرکز خود را بر جنگ اوکراین حفظ کند، پایدار به نظر می‌رسد.
* برگردان فارسی این مطلب تنها به منظور آگاهی‌رسانی منتشر شده است و نظرات بیان‌شده در آن بازتاب‌دهنده دیدگاه صدای آمریکا نیست
