پس از تجربه موفقیت آمیز جمهوری اسلامی در همکاری با دولت قطر برای سرکوب اعتراضات تماشاگران ایرانی در جام جهانی ۲۰۲۲، سپاه پاسداران برای کنترل تماشاگران ایرانی و تبلیغ سیاستهای خود در جام ملتهای ۲۰۲۳ آسیا برنامه ریزی گسترده تری انجام داد.
اگر در جام‌جهانی ۲۰۲۲، و در فاصله سه ماه از آغاز اعتراضات سراسری ۱۴۰۱، اعزام نیرو به ورزشگاه های قطر با تشکیل گروه های واکنش سریع نیروهای سپاه رهبری شد، فاصله یکساله تا آغاز هجدهمین دوره مسابقات فوتبال جام ملتهای آسیا، زمان مناسب برای تشکیل اتاق های فکر سپاه پاسداران بود تا با طراحی گسترده تری جهت اعزام نیروهای امنیتی در پوشش تماشاگران به قطر برنامه‌ریزی کنند.
در جام جهانی گذشته، در نخستین دیدار تیم ملی فوتبال ایران، مسابقه ایران و انگلیس، نیروهای بسیج ادارات و سازمانها که به بهانه انجام فعالیت های تبلیغی راهی دوحه شده بودند، بیشتر به چشم می خوردند. کارمندان ادارات دولتی و افرادی که برخی به همراه خانواده در قالب تماشاگر برای اولین بار وارد ورزشگاه فوتبال می شدند. دیداری که بازیکنان فوتبال ایران در حرکتی نمادین دستها را در دست هم گره کردند و حلقه اتحاد زده و شماری از آنها با سرود جمهوری اسلامی همخوانی نکردند.
اما از دیدار دوم تیم ملی در جام جهانی قطر و مسابقه ایران در برابر ولز، شکل نیروهای تازه‌نفس اعزامی به قطر تغییر کرد. به جای نیروهای بسیج ادارات با خانواده، این بار ماموران نیروهای انتظامی، اعم از افراد پلیس ضد شورش و نیروهای مسلح بسیج که در سرکوب معترضان در خیابانهای ایران حضور داشتند، به همراه نیروهای فعال در شبکه های اجتماعی و رسانه، به قطر فرستاده شدند.
در میان افرادی که به عنوان تماشاگر راهی سفر رایگان به جام جهانی شده بودند، چهره هایی شناسایی شدند که در سرکوب مردم در اعتراضات سراسری نقش داشتند.
در پایان دیدار سوم ایران در جام جهانی و شکست مقابل آمریکا، نیروهای سرکوب اعزامی به قطر که بسیار خشمگین بودند با همکاری پلیس قطر صحنه هایی رقم زدند که تماشای تصاویر آن در شبکه های اجتماعی با همچنان با هشدار همراه است.
تفاوت جام جهانی با جام ملتهای آسیا برای جمهوری اسلامی
تفاوت عمده حضور تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی۲۰۲۲ با جام ملتهای آسیا ۲۰۲۳، رویکرد هوادارن و تماشاگران ایرانی است.
در حالی که پس از جام جهانی قطر، بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی به تیم ملی، لقب تیم فوتبال جمهوری اسلامی داده‌اند، این تیم در جام ملتهای آسیا از سوی تماشاگران سنتی و هواداران واقعی به مراتب از حمایت کمتری برخوردار شد.
اگر تماشاگران و هواداران تیم ملی در جام‌جهانی به دنبال بهانه‌ای برای آشتی با این تیم بودند، در جام ملتها، تماشاگران واقعی فوتبال با عدم حضور خود، به بی تفاوتی بازیکنان در هنگام اعتراضات واکنش نشان دادند. هرچند که نمی توان از نقش پر رنگ افراد سپاهی و امنیتی، اطلاعاتی اطراف تیم و کنترل شدید جو ورزشگاه ها در جام جهانی چشم پوشی کرد. اما مهمترین موضوعی که مانع ایجاد پیوستگی میان هواداران و تیم ملی شده بی تفاوتی بازیکنان و اعضای کادر فنی به مسایل و نارضایتی های اجتماعی است.
آنچه که به وضوح در جام ملتهای آسیا دیده میشود حضور کم تعداد تماشاگران واقعی فوتبال و در عوض جولان آشکار تماشاگران پر تعداد حکومتی و نیروهای وفادار به جمهوری اسلامی کنترل سکو ها توسط آنهاست. در این دوره از رقابتها چهره هایی با شمایل در ورزشگاه ها دیده میشوند که هیچگاه در رقابتهای فوتبال داخلی حتی مسابقات ملی داخلی در سکوهای استادیوم های شهرهای ایران دیده نشده اند.
دیدار نخست تیم ملی مقابل فلسطین، برای جمهوری اسلامی بهترین فرصت برای تبلیغ سیاستهای فرامرزی و نمایش حمایت از نیروهای حماس در یک صحنه جهانی دیگر بود.حضور نیروهای سپاه با لباس های متحد الشکل منقش به آرم جمهوری اسلامی و پرچم فلسطین در دست، صحنه نمازهای جمعه تهران یا گردهمایی ها سپاه در ورزشگاه آزادی را تداعی می کرد.
در دیدار دوم ایران و مسابقه هنگ کنگ جلب توجه جهانی به شعارهای جمهوری اسلامی، مهمترین هدف سپاه بود. در حالیکه انتشار تصاویر اجرای موسیقی دخت شیرازی توسط زنان مححبه گروه رقص و‌آواز بهار بند در ورزشگاه خلیفه پیش از شروع مسابقه مورد پرسش کاربران قرار گرفت، شعارهای حمایتی از غزه سرلوحه فعالیت تماشاگران حکومتی بود.
بیش از همه برپایی نماز جماعت توسط تماشاگران حکومتی در حاشیه ورزشگاه پیش از دیدار سوم ایران مقابل امارات، یا حضور جیمی جامپ سپاهی در این بازی نگاه ها را به سوی جمهوری اسلامی معطوف کرد.
این فرد که با ظاهری متفاوت با همه جیمی جامپ ها که هنگام مسابقه‌های فوتبال به قصد جلب توجه و یا سلفی گرفتن با ستاره‌های فوتبال به داخل زمین می‌دوند، با در دست داشتن پرچم فلسطین تنها به دنبال جلب توجه رسانه ها بود.
اگر در جام جهانی مصاحبه افراد منصوب به جمهوری اسلامی و کارمندان وزارت ارشاد با خبرگزاری ها و رسانه‌های خارجی گاهی با تمسخر روبرو شد، در این دوره از مسابقات جام ملتهای آسیا، انتشار شعار جمهوری اسلامی، که همانا کوبیدن بر طبل جنگ با اسراییل و پیروزی حماس در جنگ است گسترده تر صورت گرفت. جنگی که حامیان جمهوری اسلامی و کروه حماس آندرا طوفان الاقصی می نامند.
در جام جهانی گذشته، بخشی از زمان و قوای نیروهای اعزامی جمهوری اسلامی ، صرف سرکوب حامیان اعتراضات سراسری و مردمی می شد که شعار زن زندگی آزادی سر میدادند، اما در جام ملتهای آسیا، با قهر مردم با تیم‌ملی فوتبال، خبری از تماشاگران و حمایت از اعتراضات مردم نیست.
به همین دلیل نیروهای جمهوری اسلامی که با هزینه‌های میلیادری از بیت المال راهی دوحه شدند، فارغ از هرگونه مخالفتی با هماهنگی های انجام شده با دولت قطر، مشغول تبلیغ سیاستها و اوامر رهبران جمهوری اسلامی هستند.
حضور گسترده‌تر افراد مسئول کنترل اعضای کادر تیم‌ملی و بازیکنان در مصاحبه‌ها و‌نشست های خبری، حاکی از ادامه هراس جمهوری اسلامی از نشر خبرهای واقعی است.
نمونه روشن کنترل بازیکنان و افراد کادر فنی عریض و طویل تیم ملی، حضور افراد اطلاعاتی فدراسیون در هنگام مصاحبه سامان قدوس، بازیکن باشگاه برنتفورد انگلیس با شبکه چهار تلویزیون سوئد است.
در گزارشی که این شبکه سوئدی منتشر کرده به مامور امنیتی همراه سامان قدوس اشاره میشود که ضمن ظبط تمامی این مصاحبه، تاکید کرده که پس از پرسش سوم، گفت‌وگو باید قطع شود. زمانیکه خبرنگار از قدوس می‌پرسد چرا او ضبط می‌کند، قدوس در پاسخ و با خنده‌ای می‌گوید تا مطمئن شود حرف اشتباهی نمی‌زنم. حضور محسن معتمدکیا مسئول رسانه ای تیم ملی و محمد حسین حمیسی رئیس حراست فدراسیون فوتبال در هنگام این مصاحبه در تصاویر منتشر شده این مصاحبه مشخص است.
همانگونه که فدراسیون فوتبال تحت امر سپاه پاسداران جمهوری اسلامی در زمان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ نشان داد، با هرگونه همراهی فوتبالیست ها با اعتراضات مردمی برخورد میشود، در جریان برگزاری رقابتهای جام‌ملتهای آسیا نیز کنترل بازیکنان و مصاحبه ها ادامه دارد.
بازیکنان بسیاری برای بیان نظر و یا حمایت تلویحی از خواسته های مردم از صحنه فوتبال ایران محو شدند. وریا غفوری، عارف غلامی، زبیر نیک نفس، روزبه سینکی، حسین ماهینی و بسیاری دیگر که مورد غضب هیات حاکمه بر فدراسیون قرار گرفتند.
آخرین نمونه آن، مسعود شجاعی کاپیتان سابق تیم‌ملی فوتبال ایران است که در سکوت خبری از فوتبال خداحافظی کرد. بازیکنی که برای بیش از یک دهه پیراهن تیم ملی فوتبال ایران را پوشیده و ۸۷ بازی ملی در کارنامه دارد، با بی تفاوتی فدراسیون فوتبال ایران از صحنه فوتبال کنار رفت. این درحالی است که باشگاه اوساسونای اسپانیا که مسعود شجاعی سالها عضو آن بود، با انتشار عکس های این بازیکن، او را نابغه خطاب کرد.
فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی تحت هدایت مهدی تاج، همانگونه که پیش از اعزام تیم ملی به قطر برای جام‌ملتهای آسیا در دیدار بازیکنان و‌کادر فنی با فرماندهان سپاه پاسداران اعلام‌کرد، در راستای سیاستهای نظام و حکومت از هیچ چیز فروگذار نبوده و نیست.
مشخص نیست چه زمان تیم‌ملی فوتبال ایران همچون‌گذشته فارغ از سیاستهای نظام و‌دیگر گرایش‌های سیاسی به قلب تماشاگران و هواداران واقعی آن باز خواهد گشت.
