خبرگزاری فرانسه، روز سه‌شنبه ۳۰ بهمن، گزارشی مفصل در مورد ایده انتقال پایتخت از تهران به سواحل جنوبی ایران منتشر کرده که در آن به ابعاد مختلف این موضوع پرداخته است.
به نوشته این خبرگزاری، تهران که برای بیش از دو قرن پایتخت ایران بوده است، با مشکلاتی نظیر ترافیک سنگین، فرونشست زمین، آلودگی شدید هوا و بحران آب مواجه است. اکنون دولت در ایران در حال بررسی انتقال پایتخت به سواحل مکران در جنوب کشور است؛ منطقه‌ای که برخی از مقامات آن را «بهشت گمشده» می‌نامند.
این ایده از انقلاب ۱۳۵۷ تاکنون چندین بار مطرح شده اما به دلیل موانع مالی و اجرایی، هر بار کنار گذاشته شده است. با این حال، مسعود پزشکیان، رئیس دولت فعلی جمهوری اسلامی که در تیرماه جایگرین رئیس دولت قبلی شده، بار دیگر این موضوع را مطرح کرده و تأکید کرده است که مشکلات تهران با سیاست‌های فعلی بدتر شده و نیاز به یک راه‌حل اساسی وجود دارد.
چرا مکران؟
در دی‌ماه ۱۴۰۳، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، اعلام کرد که منطقه مکران یکی از گزینه‌های جدی برای انتقال پایتخت است، هرچند که هنوز زمان‌بندی دقیقی برای این اقدام مشخص نشده است.
مکران، منطقه‌ای کمتر توسعه‌یافته در استان سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از استان هرمزگان، در کنار دریای عمان قرار دارد. این منطقه بارها به عنوان گزینه‌ای برای انتقال مرکز سیاسی و اقتصادی ایران مطرح شده است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه حکومت ایران، در سخنرانی اخیر خود گفت: «بهشت گمشده مکران باید به مرکز اقتصادی آینده ایران و منطقه تبدیل شود.»
در شهریورماه گذشته، پزشکیان نیز اظهار داشت: «چاره‌ای نداریم جز اینکه مرکز اقتصادی و سیاسی کشور را به جنوب و کنار دریا منتقل کنیم.»
موافقان و مخالفان انتقال پایتخت
این پیشنهاد باعث بحث‌های گسترده‌ای در میان سیاستمداران، کارشناسان و مردم شده است. برخی، از جمله علی خزاعی، نماینده مجلس، تأکید دارند که «پایتخت جدید باید فرهنگ غنی ایران را حفظ کند.»
تهران از سال ۱۷۸۶ میلادی (۱۱۶۵ خورشیدی) توسط آقا محمدخان قاجار به عنوان پایتخت انتخاب شد و از آن زمان تاکنون، مرکز سیاسی، اداری و فرهنگی ایران بوده است. این شهر که ۱۸ میلیون نفر جمعیت ثابت و حدود دو میلیون نفر جمعیت شناور دارد، ترکیبی از معماری مدرن، بناهای تاریخی، بازارهای پررونق و فضای سبز است.
مکران اما منطقه‌ای ساحلی با روستاهای ماهیگیری، سواحل شنی و تاریخی کهن است که برخی از کارشناسان آن را برای تبدیل شدن به پایتخت ایران نامناسب می‌دانند.
کامیار بابایی، مهندس ۲۸ ساله ساکن تهران، این پیشنهاد را حرکتی نادرست خوانده و به خبرگزاری فرانسه گفته است: «تهران نماد ایران، سلسله قاجار، مدرنیته و زندگی شهری است.»
علی خاکسار رفسنجانی، استاد برنامه‌ریزی شهری، نیز در این باره در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه تأکید کرده که «تهران به دلیل موقعیت استراتژیک خود، مکانی امن در شرایط اضطراری و جنگی است، در حالی که مکران در مجاورت دریای عمان قرار دارد و از نظر دفاعی آسیب‌پذیر است.»
پیروز حناچی، شهردار پیشین تهران، نیز معتقد است که مشکلات تهران را می‌توان با سرمایه‌گذاری و توسعه برنامه‌ریزی‌شده حل کرد.
هزینه‌های سرسام‌آور انتقال پایتخت
در حالی که هیچ برآورد رسمی از هزینه‌های حل مشکلات تهران ارائه نشده است، در فروردین ۱۴۰۳، احمد وحیدی، وزیر کشور وقت، ادعا کرد که انتقال پایتخت ممکن است حدود ۱۰۰ میلیارد دلار هزینه داشته باشد.
مزایا و معایب انتقال به مکران
خبرگزاری ایسنا در گزارشی به پتانسیل مکران برای تبدیل شدن به یک مرکز اقتصادی و تجاری مهم اشاره کرده است. با این حال، این گزارش خاطرنشان کرده که تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات مالی ایران ممکن است اجرای این طرح را دشوار کند.
روزنامه اعتماد نیز در گزارشی، دسترسی مکران به آب‌های آزاد و کاهش خطر زلزله در مقایسه با تهران را از مزایای این انتقال برشمرده اما در عین حال، به هزینه‌های بالای جابه‌جایی جمعیت و مشکلات اجرایی این انتقال اشاره کرده است.
وب‌سایت خبرآنلاین نیز هشدار داده که تغییرات آب‌وهوایی، کمبود منابع آبی و افزایش دمای منطقه مکران، شرایط زیست‌محیطی این منطقه را برای توسعه گسترده محدود کرده است. حسین مرادی، اکولوژیست ایرانی، گفته است: «افزایش دما و کاهش بارندگی، شرایط محیطی شکننده‌ای در منطقه مکران ایجاد کرده که توسعه وسیع را دشوار می‌سازد.»
اهداف راهبردی ایران از انتخاب مکران
برخی تحلیلگران معتقدند که انتخاب مکران به‌عنوان پایتخت احتمالی، فراتر از یک تصمیم داخلی و دارای ابعاد استراتژیک است. بنفشه کینوش، پژوهشگر مؤسسه بین‌المللی مطالعات ایرانی، در تحلیلی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت: «با انتخاب مکران به عنوان پایتخت احتمالی، ایران به دنبال رقابت با بنادر مهم منطقه‌ای مانند دوبی و گوادر در پاکستان است.» او همچنین افزود که این اقدام می‌تواند به توسعه بندر چابهار کمک کند و جایگاه ایران در تجارت منطقه‌ای را تقویت کند.
نتیجه‌گیری
انتقال پایتخت ایران از تهران به مکران، موضوعی است که موافقان و مخالفان جدی دارد. در حالی که دولت پزشکیان به دنبال این تغییر برای رفع مشکلات کلان‌شهری تهران و توسعه اقتصادی جنوب کشور است، بسیاری از کارشناسان هزینه‌های هنگفت، چالش‌های زیست‌محیطی و آسیب‌پذیری مکران را از جمله موانع اصلی این طرح می‌دانند.
به نوشته خبرگزاری فرانسه، در نهایت، باید دید که آیا این طرح در مراحل اجرایی قرار خواهد گرفت یا مانند دفعات گذشته، به دلیل مشکلات مالی و اجرایی کنار گذاشته خواهد شد.
