در حالی که ریزگردهای سرطان‌زا بیشتر استان‌های ایران از جمله تهران را به شدت آلوده کرده است، تهران روز یکشنبه و برای دومین روز پیاپی با شاخص ۵۰۰ آلوده‌ترین شهر جهان اعلام شد. در همین حال سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس ایران می گوید دولت اعتبار مقابله با ریزگردها را در بودجه پارسال و امسال حذف کرده است.
بر اساس گزارش‌ها، یشتر مناطق ایران گرفتار موج تازه‌ای از وزش ریزگردهایی شده‌اند که تهران را همچون زاهدان و اهواز در فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان ثبت کرده است.
وزش توفان ریزگردها در مناطق مرکزی ایران پدیده بی سابقه ای در دو دهه اخیر نیست؛ با این همه حذف بودجه مقابله با این فاجعه از سال گذشته، اعتراض کارشناسان و فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی را در پی داشته است.
مقام های دولتی همچون گذشته منشا خارجی ریزگردها را عامل اصلی مشکلات می دانند اما کارشناسان می گویند خشکاندن تالابهای بزرگی همچون هورالعظیم و شادگان که سپرهای طبیعی مقابله با وزش ریزگردها از عراق و عربستان بود نه تنها باعث نفوذ این ریزگردها به عمق فلات ایران شده بلکه بستر خشکیده این تالابها نیز منشا ریزگردهای جدید شده است.
به گفته کارشناسان یکی از عوامل اصلی افزایش شدت و میزان توفان ریزگردها سیاست بهره برداری غیر اصولی از آبهای زیرزمینی و قطع حقابه رودخانه ها و تالابها و خشکاندن دشتهای سیلابی است که منجر به نابودی پوشش گیاهی اراضی شده است.
آلوده‌ترین شهر جهان
رسانه‌های ایران وضعیت روز گذشته نوزدهم فروردین‌ماه تهران را «آلوده‌ترین شهر جهان» و در صدر فهرست سایر مناطق دارای «آلودگی بالا» اعلام کردند، آلودگی که به امروز نیز سرایت کرد.
پس از آنکه پایتخت ایران با شرایط ویژه‌ای پس از چند سال در حوزه ریزگردها مواجه شده و حتی به رقم سابقه موارد متعدد آلودگی هوا در ۱۴۰۰ اما بروز این سطح از آلاینده‌ها در میانه فروردین‌ماه، موجب اعتراض گسترده‌ای بین کاربران شبکه‌های اجتماعی شد و برخی نوشتند «هوا بوی مرگ می‌دهد!» و هشتگ «#آلودگی_هوا» پر مخاطب شد.
- حذف بودجه دولتی
اما در این میان، سخنان رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی نیز که به خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه پاسداران گفته بود «اعتبار مقابله با ریزگردها در بودجه حذف شده است»، مورد توجه قرار گرفت.
سمیه رفیعی «اطلاع‌رسانی» سازمان هواشناسی ایران درباره «ورود ریزگردها به پایتخت» را دیرهنگام دانسته بود و اظهار داشته بود: «پس از پیش‌بینی سازمان هواشناسی قاعدتاً ستاد مدیریت بحران و دانشگاه علوم پزشکی و محیط زیست از طریق رسانه‌ها باید موضوع را به مردم اطلاع می‌دادند.»
این عضو مجلس شورای اسلامی با اعلام اینکه دولت در بودجه پارسال و امسال «هرگونه اعتبار» در خصوص «مقابله یا مدیریت ریزگردها» را حذف کرده، خواستار ورود قوه مقننه به موضوع «سهل‌انگاری مدیریت آلودگی هوا» شد.
هر چند در در سه سال پیش از آن، مجموعا مبلغ ۳۷۰ میلیون یورو برای «مقابله با ریزگردها» از «صندئق توسعه ملی» برداشت شده بود اما به گفته مجتبی یوسفی، نماینده شهر اهواز در مجلس شورای اسلامی مشخص نشد که «کجا خرج شد.»
- پیش‌بینی غلط استاندار
در حالی تهران وارد دومین روز بسیار آلوده خود شده و احتمال آن می‌رود که این وضعیت تا چند روز دیگر نیز ادامه یابد که مهم‌ترین مصوبه جلسه شامگاه نوزدهم فروردین‌ماه «کمیته اضطرار آلودگی هوای استان تهران»، لغو مسابقات ورزشی در فضای باز اعلام شد.
محسن منصوری، استاندار تهران نیز به رغم تایید ثبت عدد۴۳۰ برای شاخص آلودگی هوای پایتخت، گفته بود «این آلودگی رو به کاهش است و از سوی دیگر جنس آن با آلودگی شیمیایی ناشی از تردد خودروها که بیشتر در فصل سرما با آن مواجهیم متفاوت است».
برخلاف پیش‌بینی استاندار تهران، امروز شنبه بیستم فروردین‌ماه آلودگی هوای تهران کاهش نیافت و حتی برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی از خاموش کردن تعمدی تعدادی از «ایستگاه‌های پایش آلودگی هوای شهر تهران» برای پایین‌تر نشان دادن «میانگین آلودگی» با هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان هواشناسی و شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران خبر دادند.
- تشدید گرد و غبار
علی نصیری، رییس سازمان مدیریت بحران شهر تهران علت این آلودگی هوا را «توفان از کشور عراق» اعلام کرده و گفته است: «مسئولیت کنترل وضعیت، بر عهده شهرداری نیست» و با توجه به پیش‌بینی «وزش باد تند در ساعات بعدازظهر»، احتمال «تشدید وضعیت گرد و غبار» را نیز داده است.
سرپرست مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست نیز «منشأ» آلودگی هوای دیروز که تقریباً ۲۶ استان ایران را در بر گرفت و امروز هم ادامه دارد، «طوفان گرد و غباری» از سمت مرز‌های غربی کشور، شرق عراق و سوریه دانست و گفت: «بخشی از این گرد و غبار نیز برخاسته از اردن و عربستان بوده است.»
در این حال، داریوش گل‌علیزاده «دیپلماسی» را اصلی‌ترین راهکار مقابله با این پدیده دانسته و از بی‌توجهی «کشورهای همسایه» برای «مهار و تثبیت» این گرد و غبار و همچنین برگزاری جلسات مشترک خبر داده است.
به گفته این مدیر دولتی، علاوه بر کشورهای خارجی، نهادهای داخلی همچون وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، سازمان محیط زیست و سایر دستگاه‌های مسئول «چه در زمینه دیپلماسی خارجی و چه در زمینه کانون‌های گرد و غبار داخلی» باید «همگرایی» داشته باشند و به حل این مشکل «کمک» کنند.
ایران بیش از یک دهه است که همزمان با تشدید «بحران کم آبی» در داخل و افزایش فعالیت کانون‌های تولید کننده ریزگردها در کشورهای همسایه خود مواجه است، موضوعی که در برخی شهرهای جنوبی، غربی و حتی مرکزی ایران تبدیل به «بحرانی تکراری» با عوارض زیستی و جسمی مشابهی تبدیل شده اما این بار با گسترش سرایت آن به پایتخت و پایداری آن، توجه‌های بیشتری را به خود جلب کرده است.
