همزمان با ادامه اخراج گروهی اتباع افغانستان از ایران موج واکنشها به این تصمیم مقامات جمهوری اسلامی ادامه دارد. برخی مخاطبان صدای آمریکا اخراج مهاجران غیرقانونی را ضروری میدانند و برخی به شیوه اجرای آن اعتراض دارند.
صدای آمریکا این موضوع را با شماری از فعالان و شهروندان داخل ایران به بحث گذاشته است. یک کنشگر مدنی به صدای آمریکا میگوید در مواجهه با مسئله افغانستانیها «مردم دو دسته هستند. یک سری موافق اخراج همه [افغانستانیها] هستند و نظرات تندی دارند، اما گروهی دیگر نه.»
او توضیح میدهد: «گروهی از مردم معتقدن با توجه به این که شمار مهاجران افغانستانی خیلی زیاد شده و فرزندآوری بیرویه دارند، بد نیست که ساماندهی بشوند و حتی تعدادی از آنها نیز اخراج بشوند؛ در مقابل، برخی میترسند جمهوری اسلامی از آن دسته از اتباع افغانستان که در لشکر فاطمیون بودند، هنگام اعتراضاتی که احتمالا در آینده نزدیک اتفاق بیافتد، به عنوان نیروی سرکوب استفاده کند.»
به گفته این فعال مدنی، «گروهی نیز نگران رفتن مهاجران افغان هستند، چرا که آنها نیروی کار کارآمد و ارزان به شمار میآیند.»
یک شهروند ساکن تهران نیز درباره مشاهداتش از محله خود به صدای آمریکا میگوید: «هرچند مردم خیلی از دست [برخی] افغانها خشمگین هستند، اما نباید همه را بیرون کنند. اول این که باید بررسی کنند و کسانی را که مجوز ندارند، با حفظ کرامت انسانی بیرون کنند.»
او با اشاره به اتهامات کلی که جمهوری اسلامی متوجه اتباع افغانستان میکند، به بیتوجهی حکومت در چند سال گذشته به سیل جمعیتی که از سوی این کشور به ایران میآمدند اشاره میکند و میگوید: «همه که بدون مجوز نیستند و این اتهامات که به همه این افراد مربوط نیست. من دلم برای این بندگان خدا میسوزد و با اخراج از ایران، از دست اینها [جمهوری اسلامی] میافتند به دست طالبان و جانشان به خطر میافتد.»
یکی دیگر از مخاطبان صدای آمریکا از کرج میگوید: «بیشتر در مدارسی که دانشآموز افغان دارند، مثلا در کردان و ماهدشت، از مسئله اخراج اتباع افغانستان خوشحالند. خوشحالی معلمان و کادر مدرسه برای این است که معمولا دانشآموزان افغان خوب درس نمیخوانند و خانوادههایشان هم خیلی طلبکارانه برخورد میکنند. البته این وضعیت دلایل مختلف دارد، اما مردم به نتیجه توجه میکنند و وقتی مشکلی پیش میآید، دلایلش خیلی برای آنها مهم نیست، بلکه میخواهند مشکل زودتر حل بشود. اما مگر مشکل اصلی مردم ما افغانها هستند؟»
یکی دیگر از مخاطبان صدای آمریکا که در شهرک صنعتی حوالی تهران کار میکند، به بخش فارسی صدای آمریکا میگوید که در بخش صنعت و تولید، اخراج اجباری افغانستانیها نارضایتیها و مشکلاتی به وجود آورده است. چون مهندسها و صاحبان صنعت نظرشان این است که کارگران افغانستانی خوب و کاری هستند و با دستمزد مناسب کار میکنند و اگر آنها بروند، برای نمونه قیمت ساخت و ساز خانه چند برابر افزایش پیدا میکند.
بنا بر آخرین اعلام مرکز اتباع و مهاجران خارجی جمهوری اسلامی، از ابتدای سال ۱۴۰۴ تاکنون، بیش از ۷۱۷ تبعه افغانستان ایران را از طریق سه مرز زمینی دوغارون در خراسان رضوی، میلک در استان سیستان و بلوچستان، و همچنین منطقه مرزی خراسان جنوبی ترک کردهاند.
مقامات جمهوری اسلامی از اتباع افغانستانی ساکن ایران که فاقد مدرک اقامت هستند، خواسته بودند تا ۱۵ تیر ایران را ترک کنند، وگرنه با اخراج اجباری مواجه میشوند. بر اساس گزارشها حدود چهار میلیون افغانستانی بدون مدرک اقامتی در ایران زندگی میکنند. نادر یار احمدی، رئیس مرکز اتباع و مهاجران خارجی، در گفتوگو با صدا و سیما گفته که هدف جمهوری اسلامی «کاهش جمعیت اتباع خارجی به سه میلیون نفر است.»
برخی مهاجران اخراج شده گفتهاند که مقامات جمهوری اسلامی حتی به آنها فرصت وصول طلب از صاحب کار و یا صاحبخانه را ندادهاند؛ در واکنش به این اعتراضها، نادر یار احمدی گفته که از آغاز سال به اتباعی که فاقد مدرک بودند و یا مدارکشان باطل شده، اعلام شده بود که باید خاک ایران را ترک کنند. او همچنین تأکید کرده که «به مقامات طالبان قول دادهام از طریق کمیتههای قضایی و با دادن وکالت پیگیریهای حقوقی انجام شود و حقوق آنها بازگردانده شود.»
بازگشت ناگهانی و اجباری این مهاجران، نگرانیهای جدی درباره بحران انسانی در افغانستان به همراه داشته؛ چرا که بسیاری از بازگشتکنندگان با آیندهای نامعلوم، نبود امکانات اولیه، و شرایط اقتصادی و امنیتی دشوار در کشور مواجهاند.
این وضعیت واکنشهای گستردهای برانگیخته و هرچند برخی شهروندان موافق بازگردانده شدن مهاجران بدون مدرک هستند، اما اعتراضها به شیوه برخورد حکومت با این مهاجران، که «سرکوبگرانه» و «نژادپرستانه» توصیف شده، قابل توجه بوده است.