به‌گفته سازمان بین‌المللی مهاجرت، تنها در فاصله اول ژوئن تا پنجم ژوئیه ۴۵۰ هزار مهاجر افغان از ایران به افغانستان بازگشته‌اند.
به گفته مسئول ارتباطات سازمان بین‌المللی مهاجرت در کابل، در این مدت ۴۴۹ هزار و ۲۱۸ مهاجر افغان از ایران به افغانستان بازگشته‌اند.
این موج بازگشت گسترده پس از دستور مقامات ایرانی آغاز شد که از تمام افغان‌های فاقد مدرک اقامت خواسته بودند خاک ایران را تا ۶ ژوئیه ترک کنند و در غیر این صورت با اخراج اجباری مواجه خواهند شد. طبق برآوردها، حدود ۴ میلیون افغان بدون مدرک در ایران زندگی می‌کنند.
بازگشت ناگهانی و دسته‌جمعی این مهاجران، نگرانی‌های جدی درباره بحران انسانی در افغانستان به همراه داشته؛ چرا که بسیاری از بازگشت‌کنندگان با آینده‌ای نامعلوم، نبود امکانات اولیه، و شرایط اقتصادی و امنیتی دشوار در کشور مواجه‌اند.
در همین حال، کانون نویسندگان ایران با صدور بیانیه‌ای خواستار توقف آنچه «اخراج‌ها و سرکوب نژادپرستانه مهاجران افغانستانی» خوانده، شده است.
در این بیانیه با انتقاد از برخوردهای خشونت‌آمیز با مهاجران آمده است: «این رفتارها موجی از خشم و نگرانی در میان مردم آگاه و بیدار جامعه برانگیخته است.»
سازمان بین‌المللی مهاجرت اعلام کرده است که با شدت گرفتن روند اخراج مهاجران افغانستانی از ایران، در روزهای اخیر، روزانه تا ۴۰ هزار نفر، تنها از طریق مرز اسلام‌قلعه در غرب ولایت هرات وارد افغانستان شده‌اند.
بر اساس اعلام این نهاد وابسته به سازمان ملل، شمار کل مهاجران افغانستانی که از آغاز سال جاری میلادی از ایران اخراج شده‌اند به بیش از ۹۰۵ هزار نفر رسیده است.
پیش‌تر بیش از ۱۳۰۰ تن از فعالان فرهنگی، روزنامه‌نگاران، سینماگران و شهروندان ایرانی و افغانستانی، با امضای نامه‌ای سرگشاده خطاب به حکومت جمهوری اسلامی ایران، خواستار توقف فوری رفتارهای تبعیض‌آمیز و خشونت‌بار با مهاجران افغانستانی شده بودند.
در این بیانیه، امضاکنندگان نسبت به موج گسترده و فزاینده افغانستانی‌ستیزی در ایران هشدار داده‌اند؛ موجی که به گفته آنان، در هفته‌های اخیر با همراهی دستگاه‌های حکومتی به «بالاترین حد خود» رسیده است.
بر اساس این بیانیه، مهاجران افغانستانی در ایران، که پیش‌تر به دلایلی چون «افزایش نرخ بیکاری»، «تغییر بافت جمعیتی» یا «ارتکاب جرائم» هدف برخوردهای امنیتی و انتظامی قرار می‌گرفتند، اکنون پس از آغاز جنگ ۱۲روزه و حمله اسرائیل به ایران، با اتهام جدید و بی‌سند «نفوذ و جاسوسی» مواجه شده‌اند. این بیانیه هشدار می‌دهد که چنین اتهام‌هایی نه به گروهی خاص بلکه به کل جامعه مهاجران افغانستانی در ایران وارد شده و نوعی انتقام‌گیری سیاسی از «بی‌صداترین و تحت‌فشارترین اقلیت مهاجر» است.