از زمان ظهور طالبان در افغانستان در سال ۱۹۹۴ تاکنون، روابط بین این گروه اسلامگرای افراطی و جمهوری اسلامی ایران، روابطی پرابهام و همراه با فراز و نشیب‌هایی بوده است.
طالبان در سال ۱۹۹۶، شکست‌های سنگینی به گروه‌های مورد حمایت ایران در افغانستان وارد کرد و مناطق تحت کنترل‌شان را تسخیر کرد. در سال ۱۹۹۸ و به دنبال اشغال شهر مزار شریف در شمال افغانستان و کشتار وسیع شهروندان، پیکارجویان طالبان به کنسولگری ایران رفته و هشت دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی را به گلوله بستند.
امیر فرشاد ابراهیمی، در ان زمان عضو سپاه پاسداران ایران بود و در قالب رایزن مطبوعاتی به مزار شریف اعزام شده بود تا به نیروهای ائتلاف شمال سلاح و آموزش بدهد.
وی می‌گوید: «سردار ناصری به من گفت که کجایی؟ من به او مختصات‌ام را گفتم. به من گفت نیا. گفتم چرا؟ گفت طالب‌ها وارد خیابان شده‌اند و ماشین‌هایشان دارند وارد ساختمان کنسولگری می‌شوند. من علی‌الرغم دستوری که داد، آمدم و دیدم که آنها (طالبان) کنسولگری را گرفته‌اند و داخل کنسولگری هستند. خب، کاری هم دیگر از دست من برنمی‌آمد. از شهر خارج شدم به روستای قصی آمدم و در منطقه روستای صیاد بودم تا مدتی. لباس‌هایم را عوض کردم و پای پیاده تا چهل و پنج روز، خودم را به مرز ایران رساندم.»
خشم ایران به اوج رسید و مانور هفتاد هزار نفری‌ای را در امتداد مرزهایش با افغانستان برگزار کرد؛ اقدامی که زنگ خطر جنگ را به صدا در آورد.
آتش کینه جمهوری اسلامی از طالبان آنقدر شعله داشت که به جنگ آمریکا با طالبان کمک کرد. اما این همکاری، عمر چندانی نداشت. دولت افغانستان، بریتانیا و مقامات آمریکائی، بارها سپاه پاسداران ایران را متهم به حمایت مالی و تسلیحاتی از طالبان کردند. ملا اختر محمد منصور، رهبر طالبان، هنگام بازگشت از ایران، مورد حمله پهپادهای آمریکایی قرار گرفت و کشته شد.
بعدها تهران، میزبان هیئت‌های بلند پایه‌ای از طالبان بود که البته ایران، هدف از ملاقات‌ها را «حل و فصل مشکلات امنیتی در افغانستان» می خواند.
در پی قدرت گیری دوباره طالبان در اوت ۲۰۲۱، همکاری‌های دوجانبه ایران و طالبان علنی‌تر شد. رسانه‌های ایرانی سعی در تطهیر طالبان در نزد افکار عمومی داشتند.
صابر جعفری، تحلیلگر امور افغانستان، می‌گوید: «اشتباه تاریخی و استراتژیک حکومت ایران در افغانستان این بوده که بجای اینکه با درک درست از منازعه تاریخی، تلاش کند تا به استقرار یک صلح پایدار در همسایگی خودش کمک کند، همواره به دنبال یارگیری نیابتی از میان طرف‌های منازعه در افغانستان بوده است.»
این اشتباه استراتژیک باعث شد که رابطه ایران و طالبان، یک رابطه دو سر باخت برای ایران باشد.
رابطه ایران با طالبان را شاید بشود پرفراز و نشیب، ملتهب و پرابهام خواند. هر ماهیتی داشته باشد، ادامه آن شاید برای ایران دردسر ساز باشد.
